FLE blaðið - 01.01.2015, Blaðsíða 19

Réttnefni eða mýraljós?
Athugasemd um hugtakið viðskiptavild í reikningsskilum
Bjarni Frímann Karlsson er lektor við Viðskiptafræðideild HÍ
Þátttakendur í viðskiptalífinu leggja stundum annan skilning í
tiltekin hugtök reikningshaldsins en reglusmiðir og fagmenn á
því sviði ætlast til að gildi. Slíkt torveldar að sjálfsögðu vitræna
umræðu um málefni þar sem þessi hugtök skjóta upp kolli.
Ástæðan er oft sú að regluverk reikningshaldsins er illskiljan-
legt öðrum en innvígðum, en einnig getur orðaval verið villandi,
þ.e. að hin tilætlaða merking hugtakanna sem gefin eru þessi
ákveðnu heiti fari ekki saman við almennan málskilning.í þess-
ari grein er rætt um hugtak sem valið hefur verið afar óheppi-
legt heiti, nefnilega .viðskiptavild'.1
Heitið
Viðskiptavild er út af fyrir sig snjöll þýðing á enska orðinu
.goodwill', sem notað er mjög víða um þetta hugtak sem við-
skiptavildinni er ætlað að standa fyrir; miklu víðar en í hinum
enskumælandi heimi, svo sem á Norðurlöndunum og nú orðið
í Þýskalandi og Frakklandi. í þýsku eru einnig til eldri heitin
.Geschaftswert' og .Firmenwert', og í frönsku .survaleur' og
,écart d'acquisition'. [ kennslubók í bókfærslu og reiknings-
skilum eftir Gylfa Þ. Gíslason frá 1976 notaði hann orðið ,firma-
virði', enda þýskmenntaður. Það heiti vann sér aldrei sess í
íslensku, þótt dæmi finnist um að einhverjir nemendur hans
hafi notað það á prenti.
Flöfundur að orðinu viðskiptavild mun vera Gizur Bergsteinsson
hæstaréttardómari. í viðtali sem Morgunblaðið átti við hann í
tilefni af 75 ára afmæli Flæstaréttar segir:
Gizur er orðhagur maður eins og sératkvæði hans bera
vott um. Hann er höfundur að íslenskun hugtaka eins og
„vísiregla" (retslig standard) og „viðskiptavild" (goodwill)
sem hafa unnið sérfastan sess (lagamáli. (Mbl., 16. febrú-
ar 1995)
Erfitt er samt að fullyrða nákvæmlega um aldur orðsins. Elsta
dæmið finnanlegt á prenti er í Hæstaréttardómi frá 1953 (mál
nr. 190/1952). Þar ertíundaður dómur bæjarþings Reykjavíkur
16. des. 1952, þar sem orðið ber nokkrum sinnum á góma.
M.a. segir þar: „Stefnandi hafi á efnahagsreikningi ársins 1947
talið sér viðskiptavild til eignar með kr. 90.000.00." í dómnum
er vísað til reglugerðar nr. 133/1936 um skattalega meðferð
viðskiptavildar. En í reglugerðinni er orðið .goodwill' notað um
hana og haft þar ( karlkyni. Út frá framansögðu má með vissu
fullyrða að orðið viðskiptavild hafi verið komið í notkun ekki
síðar en árið 1947. Ritmálssafn Orðabókar Háskólans tilfærir á
http://www.lexis.hi.is/ ekkert dæmi eldra en frá 1982 (Stefán
Már Stefánsson: íslenskur gjaldþrotaréttur, 1982) og leit í
textasafni Orðabókarinnar skilar ekki eldri dæmum en þeim
fimm sem finnast í reglugerðum frá 1961-65. Orðabókin er því
fátækleg heimild um aldur þessa orðs.
í ensku nær notkun orðsins goodwill (viðskiptamáli langleiðina
aftur til miðrar 19. aldar. Orðið sjálft er þó ævafornt þar sem
það hefur miklu víðara notkunarsvið; merkir almennt eitthvað
af eftirfarandi: góðvilji, velvild, vinsamleg samskipti, lipurð,
þægileg framkoma.
Merkingin í daglegu tali
Almenningur leggur yfirleitt þá merkingu í orðið viðskiptavild
að hún sýni þann hug sem viðskiptalífið ber til viðkomandi fyrir-
tækis og að í henni séu því fólgin verðmæti sem megi með
réttu telja með eignum þess. Hvorki viðskiptavild né firmavirði
rataði inn í fyrstu útgáfu íslenskrar orðabókar handa skólum
og almenningi 1963. En í annarri útgáfu hennar, sem var mjög
aukin og bætt, er viðskiptavild mætt til leiks sem uppflettiorð.
Þar fær hún merkinguna .verslunar- og viðskiptamál' og eftir-
farandi skilgreiningu:
Það fjárhagslega verðmæti sem felst í því fyrir fyrirtæki að
eiga hópfastra viðskiptavina. (íslensk orðabók, 1983)
Þessi skilgreining hefur haldist óbreytt í síðari útgáfum bókar-
innar.
Viðskiptavild er skýrð í fleiri íslenskum orðabókum með eftir-
farandi hætti:
Verðmæti þess álits sem fyrirtæki nýtur, viðskiptasam-
banda þess og hagkvæmrar staðsetningar. (íslenska
alfræðiorðabókin, 1990)
1. Þessi grein er veruleg stytting á annarri sem birtist í ráðstefnuritinu Rannsóknir í félagsvísindum XII, Viðskiptafræðideild,
2011, s. 45-54. Hér er að mestu sleppt efni sem endurskoðendur kunna öðrum betur skil á. http://skemman.is/stream/
get/1946/10259/25577/1 /Rannsoknir_i_felagsvisindum_XI l_Vidskiptafraedideild.pdf
FLE blaðið janúar 2015 • 17