FLE blaðið - 01.01.2015, Blaðsíða 33

r
Nær öll fyrirtæki á Islandi eru lögum
samkvæmt undanþegin endurskoðun
Ómar Gunnar Ómarsson, löggiltur endurskoðandi KPMG AB Svíþjóð
Eftir bankahrunið á íslandi fór mikil umræða af stað í samfé-
laginu um hlutverk og ábyrgð endurskoðenda. Ekki er það
óalgengt að slík umræða skjóti upp kollinum í kjölfar stórra fjár-
málahneyksla þegar þau hafa komið upp í gegnum árin víðs-
vegar um heiminn. Ég ætla þó ekki að fara yfir það í þessari
grein hvort íslenskir endurskoðendur hafi staðið sig í undan-
fara hrunsins. Heldur mun ég skoða þær reglur og viðmið sem
gilda um lögboðna endurskoðun á íslandi og bera saman við
það sem viðgengst í nágrannaríkjum okkar, ( þeim tilgangi að
kanna hvort við höfum dregið einhvern lærdóm af reynslu okkar
við hrunið.
Þörfin fyrir endurskoðun og markmið
Ársreikningar frá félögum eru lagðir fram til að draga úr ósam-
hverfni upplýsinga og um leið að draga úr kostnaði við öflun
þessara fjárhagsupplýsinga, notendum þeirra til hagsbóta. Því
má segja að ársreikningar séu ákveðið samskiptaform við-
skiptalífsins, þar sem stjórnir félaga kynna rekstur og fjárhags-
lega stöðu þeirra með framsetningu ársreiknings. Notendur
reiða sig síðan á þessar fjárhagsupplýsingar, hvort sem um
er að ræða hið opinbera, lánastofnanir, lánadrottna, fjárfesta
eða starfsmenn félagana. Upplýsingarnar sem koma fram í
ársreikningnum eru þó lítils virði ef þær eru ekki settar fram
með réttum hætti, þ.e í samræmi við settar reikningsskilareglur
eða án verulegra villna eða skekkju og því mikilvægt að eftirlit
sé með því að svo sé gert. í krafti ósamhverfra upplýsinga,
þar sem framkvæmdastjóri og stjórnendur hafa almennt betri
aðgang að fjárhagsupplýsingum er mögulegt að þeir geti haft
áhrif á mikilvægar upplýsingar í ársreikningi í þeim tilgangi að
hámarka eigin hagsmuni og oft á kostnað notenda. Talið er
að hrun hlutabréfamarkaða á Wall Street í kreppunni miklu í
Bandaríkjunum hafi orðið vegna þess hve óáreiðanlegar fjár-
hagsupplýsingar komu frá félögum, en þá var ekki gerð sú
krafa að óháður aðili (endurskoðandi) staðfesti áreiðanleika
þeirra. Með lögleiðingu nýrra hlutabréfalaga í Bandaríkjunum
árð 1933 var í fyrsta sinn gerð sú krafa að óháðir aðilar, endur-
skoðendur ættu að gefa álit á ársreikningum félaga með það
að markmiði að auka áreiðanleika þeirra. Allt frá þeim tíma
hafa komið fram kenningar til að skilgreina þörfina fyrir endur-
skoðun. Umboðskenningin hefur verið hvað algengust við að
skilgreina þörfina fyrir endurskoðun og gengur hún út frá því að
vegna fyrrgreindra hagsmunaárekstra, sé þörf fyrir endurskoð-
un. Markmið endurskoðunar séu svo í fyrsta lagi að hafa eftirlit
með því að ársreikningar séu settir fram í samræmi við settar
reikningsskilareglur og í öðru lagi að draga úr mögulegum hags-
munaárekstrum sem geta skapast milli fyrirtækja og notenda
ársreikninga.
Lögboðin endurskoðun og undanþáguákvæði
í 1 ,tl. 51. greinar, fjórðu tilskipunar ESB (Evrópusambands-
ins) er gengið út frá því að endurskoðun sé lögbundin fyrir
öll félög sambandsins.1 Árið 20 052 innleiddi ESB alþjóðlega
endurskoðunarstaðla, til að samræma aðferðafræði endur-
skoðunar meðal aðildarríkjana og svar við þeim stóru fjármála-
hneykslum sem riðu yfir í Evrópu (Parmalat, Ahold) í kringum
aldamótin. Því ber endurskoðendum aðildarríkja ESB sem og
aðildarríkjum Evrópska efnahagssambandsins (EES) skylda að
endurskoða eftir viðurkenndum aðferðum alþjóðlegra endur-
skoðunarstaðla3 (International Standards on Audit) útgefnum af
alþjóðasamtökum endurskoðenda (International Federation of
Accountants). í alþjóðlegu stöðlunum er lögð megináhersla á
hæfni og óhæði endurskoðenda sem grundvallar forsenda fyrir
góðri endurskoðun. Endurskoðanda ber samkvæmt þeim að
tryggja áður en hann tekur að sér endurskoðun að hann ásamt
endurskoðunarteymi sínu, búi bæði yfir nægjanlegri hæfni og
sé óháður félaginu, bæði í reynd og ásýnd. Endurskoðun sam-
kvæmt alþjóðlegum endurskoðunarstöðlum felur auk þess í sér
kröfu um öflun nægilegra og viðeigandi gagna til að gera endur-
skoðanda kleift að gefa álit á því hvort ársreikningur gefi glögga
mynd af rekstri og fjárhagsstöðu félags í samræmi við gildandi
reikningsskilastaðla. Þrátt fyrir að almennt sé gengið út frá
því að endurskoðun sé lögbundin fyrir öll félög, gefur ákvæði
2.tl. 51. greinar 4. tilskipunar ESB minni félögum möguleika
að vera undanþegin lögboðinni endurskoðun.4 Við mat á minni
félögum gengur ESB út frá þremur viðmiðum, heildartekjum,
heildareignum og fjölda starfsmanna. Undir hverju viðmiði eru
sett viðmiðunargildi og ef félag er undir tveimur af þremur við-
miðunargildum síðastliðin tvö reikningsár er það undanþegið
1. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:31978L0660&from=EN
2. Þann 18. Júní 2003 innleiddi ESB alþjóðlega endurskoðunarstaðla í 8. félagatilskipun sinni, en staðlarnir tóku gildi frá og með árinu
2005 fyrir skráð félög.
3. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2006L0043:20080321 :EN:PDF
4. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:31978L0660&from=EN
FLE blaðið janúar 2015 • 31