Dagblaðið Vísir - DV - 21.04.2016, Blaðsíða 36

Helgarblað 21.–25. apríl 201628 Menning
L
eikfélag Sólheima frum-
sýndi í gær, sumardaginn
fyrsta, leikritið Galdra-
karlinn í Oz í íþróttaleik-
húsinu á Sólheimum. Með
leikstjórn verksins fer Guð-
mundur Lúðvík Þorvaldsson.
Sagan af Galdrakarlinum í
Oz, eftir L. Frank Baum, kom
fyrst út árið 1900. Sagan segir
frá ævintýrum litlu stelpunn-
ar Dóróteu, sem lendir í því
að fellibylur feykir húsi henn-
ar til framandi töfralands.
Dórótea þarf að leita hjálp-
ar hjá galdrakarlinum í Oz til
að komast heim, en á leiðinni
hittir hún ljón, fuglahræðu og
skógarhöggsmann úr tini og saman
lenda þau í miklum ævintýrum.
Söngleikur byggður á sögunni
kom út árið 1902 og 1939 var gerð
kvikmynd byggð á sögunni. Judy Gar-
land fór með aðalhlutverkið og sló
myndin í gegn um allan heim. Verk-
ið hefur oft verið sett upp á Íslandi í
mismunandi leikgerðum á undan-
förnum áratugum, en á Sólheimum
verður stuðst við leikgerð Ármanns
Guðmundssonar, sem gerði hana fyr-
ir Leikhópinn Lottu árið 2008.
Leikfélag Sólheima hefur ver-
ið starfandi frá árinu 1931 og er því
85 ára í ár. Leikfélagið sem er skip-
að íbúum Sólheima og nágrenn-
is, ungum sem öldnum, fötluð-
um og ófötluðum, hefur í gegnum
tíðina tekist á við fjölbreytt verk-
efni eftir innlenda og erlenda höf-
unda, klassísk og verkefni sérstak-
lega samin fyrir leikfélagið. Fjórar
sýningar verða haldnar um helgina
og þá næstu, en miða er hægt að
tryggja sér í síma 847-5323. n
Leikfélag Sólheima frumsýndi Galdrakarlinn í Oz
Galdrakarlinn
í Sólheimum
Gagnrýnin á tímum internetsins
n Auður Aðalsteinsdóttir ritstýrir vefritinu Hugrás n Skrifaði doktorsritgerð um bókmenntagagnrýni n Ritdómar gegna mikilvægu hlutverki í menningarpólitík
Þ
að er oft talað um að fólk vilji
bara lesa stuttar greinar á
netinu, svo það hefur komið
mér á óvart að það eru lengri
greinarnar sem fá mesta
athygli og viðbrögð,“ segir Auður Að-
alsteinsdóttir, bókmenntafræðingur
og ritstjóri Hugrásar, vefrits hugvís-
indasviðs Háskóla Íslands.
Vefsíðan hefur verið efld til muna
að undanförnu og birtist þar reglu-
lega menningarumfjöllun, gagnrýni
og pistlar innan úr háskólasamfé-
laginu þar sem hugvísindum er beitt
á málefni líðandi stundar – hvort
sem það eru flóttamenn, stjórnmál
eða Justin Bieber.
Auður hefur fengist við og velt
menningarfjölmiðlun fyrir sér um
nokkurt skeið, hún hefur stýrt út-
varpsþáttum um bókmenntir, starf-
rækti menningartímaritið Spássíuna
í fjögur ár og vann doktorsverkefni
um bókmenntagagnrýni á íslensk-
um almannavettvangi.
Blaðamaður DV hitti Auði í kaffi-
krók Bóksölu stúdenta og ræddi um
sögu íslenskrar bókmenntagagnrýni,
áhrif internetsins á menningarum-
fjöllun og vefritið Hugrás.
Frá Fjölni til fríblaðanna
„Í doktorsverkefninu mínu lagði
ég upp með að kanna íslenska rit-
dóma, vald ritdómarans og þá valda-
togstreitu sem hefur farið þar fram.
Ég kannaði frekar vítt svið, alveg frá
upphafi fjölmiðlunar og fram til okk-
ar daga,“ segir Auður.
„Vald ritdómarans er mjög sér-
stakt. Í raun er það mjög ótryggt, en
fólki finnst það engu að síður mjög
ógnandi. Það er erfitt að skilgreina
hvaðan ritdómarinn hefur þetta
vald, hann starfar á mörkum ólíkra
sviða og fær valdið úr ólíkum áttum.
Kannski þess vegna verður hann oft
svolítið ógnvekjandi fígúra í hugum
fólks. Það reynir svo að draga úr því
með því að gera hann hlægilegan
eða gróteskan. Það er alltaf verið að
ögra þessu valdi og draga það í efa.“
Hvenær byrja ritdómar fyrst að
birtast á íslenskum almannavett-
vangi?
„Á fyrri hluta nítjándu ald-
ar fara bókalistar að birtast í Skírni
og þá fylgja stundum umsagnir um
bækurnar. Þorgeir Guðmundsson
guðfræðingur var til dæmis mjög
áhugasamur, hafði greinilega fylgst
með bókmenntaumræðunni í Dan-
mörku og byrjaði smám saman að
koma með vísi að ritdómum. En það
er ekki fyrr en 1837 sem birtist löng
ritgerð þar sem eitt verk er tekið fyr-
ir og dæmt út frá fagurfræðilegum
forsendum, þegar Jónas Hallgríms-
son skrifar það sem hefur verið kall-
að fyrsti ritdómurinn,“ segir Auð-
ur og vísar þá til skrifa Jónasar um
Tristransrímur Sigurðar Breiðfjörð í
Fjölni.
Hvernig hafa íslenskir ritdómar
þróast síðan þá?
„Undir lok 19. aldarinnar og
í kringum aldamótin varð mik-
il gróska í blaðaútgáfu. Ritdómar
urðu fljótt mjög stór hluti af þessu
nýja landslagi og mikilvæg texta-
tegund. Þeir urðu stór hluti af menn-
ingarumræðunni og það myndaðist
sterk hefð. Alveg frá upphafi hafa þeir
gegnt mikilvægu hlutverki í menn-
ingarpólitík. Þeir gegndu til dæm-
is hlutverki í sjálfstæðisbaráttunni,
þá var þeim ætlað að efla íslenskar
bókmenntir í þágu þjóðarinnar. Síð-
an fóru þeir að gegna miklu hlut-
verki í flokkapólitík, en líka í fagur-
fræðilegri togstreitu milli manna – til
dæmis togstreitu milli raunsæis og
rómantíkur. En ég held að það sé ein
ástæða þess að þeir virðast ekki jafn
mikilvægir í dag, þetta pólitíska eða
hugmyndafræðilega vægi þeirra er
ekki jafn mikið.“
Markaðslega hlutverkið
ekki nóg
„Í prentmiðlunum fór þetta að breyt-
ast eftir að flokksblöðin koðnuðu nið-
ur og fríblöðin komu fram. Forsend-
ur ritdómanna urðu markaðslegri.
Auðvitað hafa ritdómar alltaf líka
haft markaðslegt vægi. Það var jafn-
vel upphaflega hugmyndin þegar þeir
komu fram. Bækur voru að verða að-
gengileg markaðsvara og ritdómun-
um var ætlað að hjálpa fólki að velja
hvaða bækur það ætti að lesa og hverj-
ar ekki. Ritdómar eru alltaf í og með
slík þjónusta. Við megum ekki van-
meta það, eða láta eins og það skipti
ekki máli,“ segir Auður.
„En það er eiginlega ekki nóg til
að halda mikilvægi þeirra – þeir þurfa
þessa hugmyndafræðilegu vídd líka.
Ef hlutverk þeirra er bara markaðslegt
þá getur skort viljann til að gagnrýna
harkalega. Pólitíkin gefur mjög mikla
orku, og það hefur oft verið mjög mikil
orka í ritdómum, í umræðunni um rit-
dóma, í svörum við þeim og svo fram-
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
„Ég held að það sé
ein ástæða þess
að ritdómar virðast ekki
jafn mikilvægir í dag,
þetta pólitíska eða hug-
myndafræðilega vægi
þeirra er ekki jafn mikið.
Ritdómar hafa ekki
blómstrað á netinu
Auður Aðalsteinsdóttir,
ritstjóri Hugrásar, hefur
velt fyrir sér sögu íslenskrar
bókmenntagagnrýni og
menningarumfjöllunar.
Mynd SiGtRyGGuR ARi
Hreinsun á
jakkafötum
3.160 kr.
Hringbraut 119 - s: 562 7740 - Erum á Facebook
Opið
Virka daga
08:30-18:00
laugardaga
11:00-13:00