Morgunblaðið - 20.04.2017, Síða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. APRÍL 2017
Fyrirhuguð Hval-
árvirkjun sem Vest-
urverk hyggst reisa
virkjar afl þriggja
vatnsfalla með upptök á
Ófeigsfjarðarheiði,
Rjúkanda, Hvalár og
Eyvindarfjarðarár. Til
verksins þarf fimm
stíflur, fjögur uppi-
stöðulón, skurði, göng,
stöðvarhús, uppbyggða
vegi, námur og hauga. Áhrifasvæði
fyrirhugaðra framkvæmda er mjög
umfangsmikið og nær til eyðibyggða í
Ófeigsfirði og Ingólfsfirði og hluta af
óbyggðu víðerni á Ófeigsfjarðarheiði
sem teygir sig frá Steingrímsfjarð-
arheiði í suðri að Hornbjargi í norðri.
Skipulagsstofnun birti hinn 4. apríl
sl. álitsgerð sem er áfellisdómur yfir
framkvæmdinni. Bygging Hval-
árvirkjunar mun skerða óbyggð víð-
erni verulega, gerbylta vatnafari og
ræna flesta fossa svæðisins mik-
ilfengleik sínum og fossadyn, þ.m.t.
fossaröð í Eyvindarfjarðará, Hval-
árfoss og Rjúkandafoss. Áhrif fram-
kvæmda á ásýnd, landslag og víðerni
verða verulega neikvæð þrátt fyrir
mótvægisaðgerðir. Neikvæð áhrif á
ferðaþjónustu og útivist verða tals-
verð til veruleg. Bygging virkjunar-
innar spillir varanlega jarðminjum
sem njóta verndar samkvæmt 57. gr.
náttúruverndarlaga (þ.m.t. stöðuvötn
og fossar) en óvissa ríkir um áhrif
framkvæmdanna á fuglalíf, vatnalíf í
stöðuvötnum á Ófeigsfjarðarheiði og
á menningarminjar. Til að tengja
virkjunina raforkukerfinu þarf raf-
línu frá virkjuninni í Ófeigsfirði suður
til Geiradals, hugsanlega um tengi-
virki á Nauteyri við Ísafjarðardjúp
sem ekki er til. Bygging raflínu mun
spilla enn frekar óbyggðu víðerni
Ófeigsfjarðarheiðar.
Blekkingar
Landvernd hefur fullan skilning á
þeim áhyggjum sem forsvarsmenn
fámenns sveitarfélags hafa af fólks-
fækkun og íbúaþróun til lengri tíma
og að leitað sé allra leiða til að styrkja
atvinnu og byggð. Hins vegar er nán-
ast útilokað að bygging
Hvalárvirkjunar breyti
nokkru hvað það snertir
þar sem engin lang-
tímastörf fylgja virkj-
uninni sjálfri, þótt
vissulega muni mikil at-
vinna skapast á 2-3 ára
framkvæmdatíma
hennar. Fyrir sveitarfé-
lag í vanda vegna fólks-
fækkunar er átaksverk-
efni af þessu tagi engin
lausn. Aftur á móti mun
sérstaða og aðdráttarafl
svæðisins hverfa að meira eða minna
leyti þegar Hvalárvirkjun er risin
með tilheyrandi veitum, uppistöðu-
lónum og upphækkuðum vegum. Það
er afar ólíklegt að ferðamenn fari
norður á Strandir til að upplifa mann-
gert virkjunarlandslag sem þeir geta
auðveldlega skoðað í alls konar út-
gáfum á Suðurlandi í innan við 150
km fjarlægð frá höfuðborginni.
Þá er ljóst að rafmagn frá Hval-
árvirkjun verður ekki nýtt til að
styrkja raforkukerfi Vestfjarða eða
atvinnustarfsemi þar heldur flutt
beint þaðan til orkufrekra verkefna
utan fjórðungsins. Engar áætlanir
eru uppi um raflínu frá Nauteyri inn
á Ísafjörð og nágrenni. Raforkutrufl-
anir á Vestfjörðum stafa að miklu
leyti af bilunum á loftlínum á heið-
unum norðan Mjólkárvirkjunar.
Raunhæfasta bótin á þeim vanda
væri lagning 66 kv jarðstrengs þaðan
um Dýrafjarðargöng (væntanleg) og
Vestfjarðargöng.
Þjóðgarð frekar en virkjun
Stöðugt gengur á óbyggðir jarð-
arinnar og þær verða verðmætari
með hverju nýju framkvæmdasvæði
sem við bætist. Í sífellt manngerðari
heimi er fólki nauðsyn og fró að losna
undan tækninni og steinsteypunni og
komast út í tæra og ósnortna náttúru
þar sem fegurðin, einfaldleikinn og
sagan ríkir. Norðanverðar Strandir
til og með Hornstrandafriðlandi eru
þannig svæði. Þar hefur nútíminn
með sinni vélvæddu umferð, raflín-
um, skurðum, skógrækt, og verk-
smiðjum ekki hafið innreið sína eða
gefist upp fyrir gamla tímanum.
Þarna væri hægt að stofna glæsi-
legan þjóðgarð – sem spannað gæti
svæðið allt frá Ingólfsfirði að aust-
anverðu og a.m.k. frá Kaldalóni að
vestanverðu til og með Horn-
strandafriðlandi – og byggja upp af
miklum myndarskap fyrir sambæri-
legan ríkisstyrk og fyrirhugaður er
vegna tengivirkis á Nauteyri.
Þjóðgarður af þessu tagi kallar á
nokkur heilsársstörf og mörg sum-
arstörf til að sinna uppbyggingu,
fræðslu og eftirliti og getur skapað
fjölda afleiddra starfa í ferðaþjónustu
eins og dæmin sanna á jaðarsvæðum
Vatnajökulsþjóðgarðs, einkum í
Öræfum, Skaftárhreppi og Keldu-
hverfi. Gestastofa yrði reist í anddyri
þjóðgarðs í Árneshreppi og fjöl-
breyttir möguleikar í náttúruferða-
mennsku blasa við. Engu slíku er til
að dreifa vegna mannlausrar virkj-
unar Vesturverks. Undirritaður er
ekki í nokkrum vafa um að lang-
tímaávinningur samfélagsins í Árnes-
hreppi af þjóðgarði og þeirri atvinnu-
uppbyggingu sem gæti orðið í kring
um hann á næstu áratugum yrði
margfaldur á við virkjun.
Brýna nauðsyn þarf til að réttlæta
skemmdir á náttúruminjum sem
njóta verndar samkvæmt 61. gr. nátt-
úruverndarlaga og þá fyrst og fremst
brýna almannahagsmuni. Sveit-
arstjórn Árneshrepps verður að sýna
fram á þá hagsmuni hyggist hún gefa
út framkvæmdaleyfi fyrir Hval-
árvirkjun. Landvernd skorar á hana
að reyna það ekki heldur hafna virkj-
uninni og knýja á um stuðning rík-
isins við stofnun þjóðgarðs á svæðinu.
Samtökin bjóða fram krafta sína í
þágu þess verkefnis.
Ákall til Strandamanna
vegna Hvalárvirkjunar
Eftir Snorra
Baldursson » Langtímaávinningur
samfélagsins í Ár-
neshreppi af þjóðgarði
og þeirri atvinnuupp-
byggingu sem gæti orð-
ið í kring um hann yrði
margfaldur á við virkj-
un.
Snorri Baldursson
Höfundur er formaður Landverndar.
snorri@landvernd.is
Í tilefni af alþjóðadegi
heilbrigðisdagsins sem
var 7. apríl sl. langar
mig að koma inn á það
málefni sem var haldið á
lofti þann dag. Já, þann
dag var sjúkdómurinn
þunglyndi tekinn sér-
staklega fyrir og er það
gott og mörgum þykir
ánægjulegt að slíkt
skuli vera valið þetta ár-
ið, þar sem afar margir hafa slíkan
leiðindasjúkdóm í töskunni sinni og
mikilvægt að samfélagið okkar verði
opið fyrir að slíkt sé til.
Þessi sjúkdómur er óútreikn-
anlegur og maður er aldrei fullviss um
að þessi dagur í dag verði hinn besti,
þrátt fyrir að von manns sé slík hvern
dag.
2010 greindist ég með þennan leið-
indasjúkdóm sem ég óskaði mér ekki,
ég fékk á þeim tíma ágætis lyf til að slá
niður þann sársauka sem var farinn að
valda mér miklu hugarangri og gekk
sú lyfjagjöf vel til nokkurra ára, en
ekkert í líkingu við það sem kom síðar.
Í kjölfar þess hófst vinnan mín að bók,
sem mun koma út á næsta ári og heitir
Lærdómsvegurinn og vísar það til
þess lærdómsvegar sem ég hef gengið
eftir að hafa sokkið djúpt í þunglyndið
og greinst með geðhvörf haustið 2016.
Ég hefði aldrei, nei aldrei nokkurn
tímann, hugsað að vanlíðan í slíku
djúpu þunglyndi gæti haft slík áhrif á
mann að maður lamast, já ég gat ekki
neitt, vildi ekki neitt og sagði ekki
neitt. Ég lá í sófanum grátandi alla
daga, horfði á lífið og fjölskylduna,
horfði á það sem ég var vanur að gera
hvern dag, já, mæta í vinnu, já, svona
almenn heimilisstörf sem við höfum
alltaf unnið saman, ég og eiginkonan.
Ég lá og var nokkuð sama um allt,
þetta er algjört helvíti og held ég að
margur geri sér ekki fulla grein fyrir
hversu viðbjóðsleg þessi vanlíðan er.
Innlegg í reynslubankann
Mikið ósköp hefði ég viljað sleppa
við þessa reynslu, en reynslan er kom-
in og þá aukin þekking sem ég er
þakklátur fyrir í dag. Skrítið, ekki
satt, að segja að maður sé þakklátur
fyrir þessi ósköp, en samt sem áður
horfi ég á þetta fyrirbæri, þunglyndi/
geðhvörf, með þökkum vegna þess að
ég hef lært og er að læra hvern dag á
mig sjálfan. Að veikjast af geð-
sjúkdómi eykur þekkingu og þá sér-
staklega sjálfsþekkingu sem okkur er
svo mikilvæg.
Í dag tel ég mig vera
á nokkuð góðum vegi
en auðvitað er það ein-
hvernveginn þannig að
ég þarf alltaf að vera
meðvitaður um hugsun
mína og hegðun sem ég
lærði á námskeiði
(ham) eftir að ég var
lagður inn á geðdeild
33C í desember 2016.
Það var mikil reynsla
og verð ég ævinlega
þakklátur fyrir að hafa
kynnst öllu því góða starfsfólki sem
starfaði þar og hélt utan um mig. En
þetta voru erfið skref að ganga og
viðurkenna fyrir sjálfum sér að þetta
væri staðreynd.
Getur komið fyrir alla
En af hverju kemur þessi sjúk-
dómur ? Rætt er um að nokkrir þætt-
ir komi þarna að, það er að segja að
umhverfisþættir geta haft veruleg
áhrif ásamt erfðum. Já, margt sem
getur og hefur áhrif.
Ég er heppinn að eiga frábæra
vinnufélaga sem taka tillit til mín, af-
ar sérstakan og góðan yfirmann á
vinnustað mínum og ræðum við hlut-
ina eins og þeir eru og voru. Ég vil
sem minnst ræða um það sem var,
vegna þess að því er lokið og get ég
aldrei breytt slíku aftur nema læra af
þeirri reynslu sem ég öðlaðist á þess-
um tíma. Það er mikilvægt að opna
umræðuna og að vinnuveitendur séu
opnir fyrir slíkum sjúkdómi, því eins
og oft hefur verið rætt um þá er þetta
hvorki minna né meira en að greinast
með krabbamein og eða aðra vonda
sjúkdóma og þar af leiðandi gríð-
arlegt álag á fjölskylduna. Við vorum
einnig heppinn að eiginkonan á frá-
bæran yfirmann sem tók og tekur
mikið tillit til fjölskylduaðstæðna og
sérstaklega á þessum erfiðasta tíma
sem við höfum upplifað.
Fjölskyldumeðlimir ganga ekki
síður í gegnum mikið þegar ástvinur
þeirra þjáist af geðsjúkdómi. Tilfinn-
ingar eins og vonleysi, reiði, hræðsla,
sektarkennd og örvænting eru al-
gengar og auka enn á ringulreiðina
sem oft skapast hjá fjölskyldunni.
Stuðningur við fjölskylduna er því
mikilvægur og að allt sé opið og hlut-
irnir ræddir eins og þeir eru. Það er
einnig mikilvægt að fræða fjölskyldu-
meðlimi og vini um geðsjúkdóma og
hvernig best er að taka á málum og
hvernig staðan er hverju sinni.
Stuðningsnetið mikilvægt
Stuðningsnet vina og fjölskyldu er
einnig mjög mikilvægt fyrir þann
sem þjáist. Það verður seint ofsagt
hversu mikilvægt það er að styðja við
þetta stuðningsnet á skipulagðan
hátt og það var svo sannarlega að
virka í okkar tilfelli, við eigum kæra
vini og fjölskyldu sem studdi okkur
og hafði reglulega samband, en
stundum sáum við líka að fólkið fjar-
lægðist okkur eða mig, ég tel það í
dag í raun hafa verið vanþekking og
hræðsla. Maki, börn og fjölskyldan
þurfa á stuðningi að halda.
Það er von mín í dag að lærdóms-
vegur minn haldi áfram og að lífið,
með öllu því fallega og erfiða, muni
geta þroskað hugsun mína og að
njóta þess að vera til. Margar góðar
og gagnlegar leiðir eru til, sem dæmi
lyf, hugræn atferlismeðferð sem hef-
ur nýst mér afar vel og einnig það að
vera í núinu, dagurinn í dag er málið,
ég veit ekkert hvað er framundan og
þar af leiðandi þarf ég ekki að hugsa
um það og hinu liðna er lokið og verð-
ur ekki breytt.
Höfum umræðuna opna, höfum líf-
ið allskonar og njótum stundarinnar
Æ, þetta þunglyndi
Eftir Friðþór
Ingason
Friðþór Ingason
»Mikið ósköp hefði ég
viljað sleppa við
þessa reynslu, en
reynslan er komin og þá
aukin þekking sem ég er
þakklátur fyrir í dag.
Höfundur er þroskaþjálfi.
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Ármúla 24 - s. 585 2800 - www.rafkaup.is - Opið virka daga 9-18, laugardaga 11-16