Morgunblaðið - 17.02.2018, Page 20

SVIÐSLJÓS
Erna Ýr Öldudóttir
ernayr@mbl.is
Piet de Bruyn er skýrslugjafi Evr-
ópuráðsins um réttindi hinsegin fólks
og höfundur skýrslu ráðsins um
mannréttindi intersex fólks. De
Bruyn er einn af gestum málþingsins
Mannréttindi intersex fólks: Ný nálg-
un til framtíðar sem haldið er af
Intersex Ísland, Samtökunum ’78 og
Íslandsdeild Amnesty International í
dag í Öskju, Háskóla Íslands, stofu
132, frá kl. 12-16.
„Ég er flæmskur sagnfræðingur
og stjórnmálamaður frá Belgíu sem
var skipaður í Evrópuráðið af
þinginu. Evrópuráðið inniheldur 47
aðildarríki sem vinna saman að fram-
gangi mannréttinda, laga og lýð-
ræðis. Þar vann ég í nefnd sem ég
starfa fyrir að skýrslu um fólk með
ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex).
Skýrslan var tekin upp af allsherjar-
þinginu og nú er ég að kynna niður-
stöður hennar í aðildarríkjunum 47
ásamt Íslandi.“
Leyndarhyggja viðtekin venja
Á vef Amnesty á Íslandi kemur
fram að undanfarna hálfa öld hafi int-
ersex fólk verið látið sæta óaftur-
kræfum skurðaðgerðum og horm-
ónameðferðum til að laga kyn-
einkenni þeirra að væntingum um
dæmigert útlit. Oft séu inngripin
framkvæmd á ungbörnum þrátt fyrir
að bið myndi ekki stefna líkamlegri
heilsu þeirra í hættu. Leyndarhyggja
hafi verið viðtekin venja innan lækna-
stéttarinnar og intersex fólki ekki
sagt frá eigin breytileika eða ráðlagt
að ræða ekki breytileika sinn.
Malta hafi árið 2015 orðið fyrst
ríkja til að lögfesta líkamlega frið-
helgi intersex fólks og sambærileg
vinna sé hafin víðar í Evrópu, s.s. í
Belgíu, Bosníu og Hersegóvínu,
Grikklandi, Noregi og á Íslandi.
„Sjálfur er ég hommi þannig að ég
þekki málefni hinsegin fólks mjög vel.
En intersex málefnin voru ný fyrir
mér, ég kynntist þeim fyrst á ráð-
stefnu í Svartfjallalandi árið 2015 þar
sem fulltrúi Evrópuráðsins kynnti
ritgerð um mannréttindi intersex
fólks. Ég varð forvitinn og leitaði
upplýsinga, stakk upp á því við félaga
mína í nefndinni sem ég starfa fyrir
að við skyldum rannsaka þau málefni
betur,“ segir De Bruyn, spurður um
aðkomu hans að málaflokknum.
Algengara en fólk heldur
„Byrjum á að útskýra hvað inter-
sex er, fáir eru hugtakinu kunnugir.
Intersex fólk fæðist með ódæmigerð
líkamleg kyneinkenni sem gera það
að verkum að erfitt getur verið að
flokka þau sem karl- eða kvenkyns
eða þar á milli. Þetta er talsvert al-
gengara en fólk gerir sér í hugarlund.
Um er að ræða 1,5 af hverjum hundr-
að manneskjum sem fæðast. Það er
gríðarlegur fjölbreytileiki í birting-
armynd einkenna. Stundum eru börn
einkennalaus þar til þau verða full-
orðin en stundum er það skýrt frá
fæðingu. Fjölbreytileikinn veldur líka
erfiðleikum við að koma fram fyrir
hönd intersex einstaklinga, þar sem
sumum þeirra finnst þeir ekki til-
heyra sama hópi og aðrir sem eru
intersex.“
De Bruyn segir að þar til nýlega
hafi intersex einkenni verið með-
höndluð sem sjúkdómur eða afbrigði-
leiki. Læknar hafi „breytt“ ungbörn-
um með róttækum aðgerðum eins og
t.d. skurðaðgerðum og/eða horm-
ónum í karl eða konu án tillits til
hvernig einstaklingurinn síðar þrosk-
ast og án upplýsts vilja einstaklings-
ins sjálfs. Í mörgum tilfellum hafi því
börnum sem hefðu með tímanum
þroskast líkamlega og/eða andlega í
annað hvort kynið verið breytt af
læknum í rangt kyn. Foreldrar þurfi
einnig stuðning þegar þeir eignist
intersex barn, þar sem slíkt komi oft-
ast á óvart og valdi áhyggjum sem
gætu leitt til óafturkræfrar ákvarð-
anatöku fyrir hönd barnsins.
„Helstu niðurstöður skýrslunnar
eru að við leggjum til að öll Evrópu-
ríki banni aðgerðir og hormóna-
meðferðir á ungum intersex börnum.
Ung börn geta ekki veitt upplýst
samþykki fyrir ónauðsynlegum og
óafturkræfum inngripum, sem er
brot á mannréttindum þeirra. Bíða
ætti þar til barnið verður nógu gam-
alt til að geta veitt upplýst samþykki
sitt. Öll lönd ættu jafnframt að leitast
við að upplýsa sérfræðinga og stuðla
að kerfisbreytingum með stuðningi
við fjölskyldur og einstaklinga sem
þurfa að fást við málefnið í huga.“
Málþing um intersex málefni
 Piet de Bruyn kynnir skýrslu nefndar Evrópuráðsins um mannréttindi fólks með ódæmigerð lík-
amleg kyneinkenni  Ónauðsynleg inngrip í líkama barna án samþykkis þeirra mannréttindabrot
Intersex Piet de Bruyn er staddur hér til að kynna skýrslu nefndar Evrópuráðsins um mannréttindi intersex fólks.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2018
Hindberjajógúrt
Lífrænar
mjólkurvörur
• Engin aukaefni
• Meira af Omega-3
fitusýrum
• Meira er af CLA
fitusýrum sem byggja
upp vöðva og bein
• Ekkert undanrennuduft
• Án manngerðra
transfitusýra
www.biobu.is
NÝ AFURÐ FRÁ BIOBÚ!
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Kitty Andersen er formaður samtakanna Intersex Ís-
land. Hún er sjálf einn þeirra einstaklinga sem fædd-
ust með ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex).
„Það er erfitt að svara hve margir Íslendingar séu
með ódæmigerð kyneinkenni, líklega vita margir ekki
af því. Hollensk rannsókn segir að eitt af hverjum
200 börnum og unglingum með ákveðnar líkamlegar
greiningar séu í hættu á að verða fyrir læknisfræði-
legum inngripum og einn af 2.000-4.500 fæðist með
sjáanlega ódæmigerð ytri kynfæri.“
Um sé að ræða afar fjölbreyttan hóp fólks með
líkamleg einkenni sem stafa ýmist af genafjölbreytni,
líkamlegum breytileika eða ódæmigerðri hormóna-
starfsemi. Tíma geti tekið fyrir kyneinkenni intersex
barna að koma fram og örvefir eftir aðgerðir vaxi
ekki með börnunum heldur teygist og verði við-
kvæmir.
Kitty segir skráningum á læknisfræðilegum inn-
gripum á intersex börnum hafa verið ábótavant í heil-
brigðiskerfinu á Íslandi. Hún vilji því hvetja yfirvöld
til að stunda gagnsæ vinnubrögð og tryggja öryggi
intersex einstaklinga.
Afar fjölbreyttur hópur fólks
ERFITT AÐ SVARA HVE MARGIR ÍSLENDINGAR ERU INTERSEX
Læknisfræði Skráningu intersex fólks er ábótavant í
heilbrigðiskerfinu á Íslandi segir Kitty Andersen.
Dægurlagamessa séra Eðvarðs Ing-
ólfssonar, sóknarprests á Akranesi,
Ragnars Bjarnasonar söngvara og
Þorgeirs Ástvaldssonar tónlistar-
manns verður í Akraneskirkju á
morgun, sunnudag, og hefst klukk-
an 17.
Messunni var frestað um liðna
helgi vegna veðurs en nú stöðvar
ekkert félagana. „Við urðum að
fresta messunni, Kjalarnesið var
lokað, Raggi er enginn „fjallagarp-
ur“ og Þorgeir sá ekki einu sinni bíl-
skúrinn heima hjá sér í hríðarsort-
anum, svo að þessu var sjálfhætt,“
segir Eðvarð.
Þetta er 11. árið í röð sem þríeyk-
ið blæs til þessarar tónlistarguðs-
þjónustu. Að vanda syngur Ragnar
þekkt lög við píanóundirleik Þor-
geirs en Eðvarð flytur stutta hug-
vekju á milli laga.
Rakel Pálsdóttir verður gesta-
söngvari í ár. Hún syngur meðal
annars tvö lög með Ragnari, „Þann-
ig týnist tíminn“ og „Heyr mína
bæn“,“ og eitt að eigin vali.
Samvinna þeirra hefur varað
lengi. Eðvarð var í hópi fyrstu dag-
skrárgerðarmanna á Rás 2 undir
stjórn Þorgeirs og kynntist Ragnari,
þegar hann ritaði ævisögu hans
1992. Þorgeir starfaði með Ragnari í
Sumargleðinni í fjögur sumur og síð-
an lágu leiðir þeirra allra saman í
Akraneskirkju. steinthor@mbl.is
Dægurlagamessan
verður á Skaganum
 Tónlistarguðsþjónusta 11. árið í röð
Kappar Frá vinstri: Ragnar Bjarna-
son, Eðvarð Ingólfsson og Þorgeir
Ástvaldsson tilbúnir í slaginn.
fasteignir