Morgunblaðið - 05.04.2018, Blaðsíða 48

Í vetur auglýsti
Reykjavíkurborg eftir
„hugmyndum til þess
að auka framboð af
hagkvæmu húsnæði
fyrir ungt fólk og
fyrstu kaupendur.“
Um er að ræða 500
íbúðir sem eru ætlaðar
sem „hagkvæmt hús-
næði“ á svæðum eins
og Gufunesi, Úlfars-
árdal, Bryggjuhverfi III, Skerja-
firði, Veðurstofuhæð og lóð Stýri-
mannaskólans. Þeim sem töldu sig
geta leyst þetta verkefni skamm-
laust var boðið að senda Reykjavík-
urborg, á sinn kostnað, hugmyndir
að íbúðum sem uppfylltu ofangreind
skilyrði.
Tæplega 70 hugmyndir bárust frá
hönnuðum og hugmyndasmiðum. Ef
gert er ráð fyrir að tveir hönnuðir
hafi unnið ókeypis í viku við hverja
hugmynd þá er Reykjavíkurborg að
fá gefins um 70 milljónir frá þessum
hönnuðum sem margir hverjir
munu ekki ríða feitu hrossi frá
þessari „hugmyndaleit.“. Þá er ótal-
inn kostnaður við undirbúning,
glærusýningu og kynningarfund og
úrvinnslu umsókna um þetta mál.
Ekki eru þessir hönnuðir heldur
miklu nær um það hvernig inn-
sendar tillögur verða metnar og
hvort þær fái yfirleitt nokkra fag-
lega umfjöllun. Að vísu er boðið upp
á punktagjöf þar sem þekking og
reynsla – hönnun og arkitektúr – og
fjármál og fjárfestingargeta vega
jafnt, eða 20% hvert, en fram-
kvæmdahraði – sjálfbærni og kol-
efnisspor – og líftími
bygginga 10% hvert.
Til viðbótar eru svo
gefnir 5 punktar fyrir
að hafa tekið þátt í
þessari „hug-
myndaleit“ og aðrir 5
punktar fyrir hugs-
anlega samvinnu við
aðra sem líka tóku þátt
í þessu. Allt eru þetta
þættir sem jafnvel fag-
menn ættu mjög erfitt
með að meta og líklegt
verður að telja að það
sama gildi um þá sem munu meta
þessar tillögur fyrir hönd okkar
borgarbúa, en ennþá er víst verið
að vinna úr innsendum hug-
myndum.
Nú er það sérkennilegt, ef nokk-
ur hugur fylgdi máli, að fara í svona
„hugmyndaleit“ rétt fyrir kosn-
ingar. Núna þegar um þrír mánuðir
eru liðnir frá auglýsingu borg-
arinnar er „undirbúningur úthlut-
unarskilmála“ enn í mótun og óvíst
um hvenær þetta mál komist á svo-
kallað „2. þrep“ og fyrirsjáanlega
verður lítið tilbúið nema glærusýn-
ingin fyrir kosningar.
Rétt er að hafa í huga að talsvert
er vitað um það hér á landi hvernig
sé rétt að standa að því að byggja
hagkvæmt og ódýrt húsnæði. Fyrir
meira en hálfri öld fékk Ísland
meira að segja styrk frá Sameinuðu
þjóðunum til þess að hjálpa upp á í
þessum málum. Í bæklingi sem dr.
Kjartan Jóhannsson tók saman á
vegum Húsnæðismálastofnunar rík-
isins árið 1964 og hét „Skipulagning
og áætlanagerð við íbúðarbygg-
ingar“ var fjallað um meginatriði
þessa máls og meðal annars lögð
áhersla á mikilvægi þess „að sami
aðili hanni og geri áætlanir (proj-
ekteri) og byggi“. Í sérriti Rann-
sóknastofnunar byggingariðnaðar-
ins „Viðhaldsþörf húsa á Íslandi“
frá árinu 1999 er líka að finna góða
umfjöllun um líftíma bygginga hér á
landi og viðhaldsþörf. Á ágætri ráð-
stefnu sem Íbúðarlánasjóður hélt
árið 2004 og hét „Kostnaður íbúðar-
húsnæðis“ var enn fjallað um
grundvallaratriði þessa máls og
sama má segja um meistararitgerð
Egils Þórarinssonar, skipulagsfræð-
ings frá árinu 2012 „Húsnæð-
isstefna og uppbygging minni íbúða
á höfuðborgarsvæðinu á árunum
2003-2008.“
Hér hefur aðeins verið drepið á
nokkur þeirra fjölmörgu gagna sem
eru aðgengileg um þessi mál og
meginatriði þeirra ættu því ekki að
vera á huldu. Við þetta má bæta að
það er löngu vitað að til þess að
geta lækkað byggingarkostnað um-
talsvert þarf viðkomandi bygging-
araðili að hafa yfir að ráða hentugri
lóð á góðu verði, þar sem hægt er
að byggja hratt og vel ákveðinn
fjölda íbúða og aðgang að fjármagni
á skynsamlegum vöxtum. Auk þess
þarf hann sjálfur að geta haft afger-
andi áhrif á deiliskipulag og ekki
vera bundinn um of af íþyngjandi
geðþóttaákvörðunum um form
bygginga og margháttuð hönnunar-
atriði. Uppbygging á ofangreindum
lóðum er líka mjög mismunandi
flókin og allar tafir á deiliskipulagi
og afgreiðslu hönnunargagna geta
líka sett hvaða byggingaraðila sem
er á höfuðið.
Flestir sem hafa staðið í því að
velja sér maka vita hvað það getur
verið tafsamt en líka skipt miklu
máli. Þótt hægt sé að ávinna sér 5
punkta í þessu hugmyndalotteríi
með samstarfi við einhvern aðila
sem líka tók þátt í samkeppninni þá
getur það reynst erfitt hjónaband
og verið farsælla að vinna svona
verkefni með fólki sem maður þekk-
ir þokkalega vel, jafnvel þótt menn
missi af þessari lest. Hér gerðu
menn kannski rétt í að kynna sér
árangursríkar stjórnunaraðferðir
Elon Musk við að innleiða nýja
tækni, hagkvæmni og framfarir.
Eitt af því sem einhverjir trúðu á
um síðustu aldamót að helst yrði til
framdráttar íslenskum byggingar-
iðnaði var að leggja niður Húsnæð-
isstofnun ríkisins og Rannsóknar-
stofnun byggingariðnaðarins.
Þessar stofnanir stunduðu þó ýms-
ar nauðsynlegar grundvallarrann-
sóknir. Margt bendir nú til að ein-
staka byggingaraðila skorti lausafé
til að stunda þessar rannsóknir.
Sem dæmi má nefna rannsóknir á
CLT (cross laminated timber) en
notkun þess hefur færst mjög í vöxt
erlendis á undanförnum árum. Ekki
væri það heldur ónýtt, ef við viljum
að Ísland verði kolefnisfrítt árið
2040, að við gætum sjálf ræktað
byggingarefnið í húsin okkar að
verulegu leyti.
Hagkvæmt húsnæði í Reykjavík
Eftir Gest
Ólafsson »Núna, þegar um þrír
mánuðir eru liðnir
frá auglýsingu borg-
arinnar er „undirbún-
ingur úthlutunarskil-
mála“ enn í mótun.
Gestur Ólafsson
Höfundur er arkitekt og skipulags-
fræðingur.
skipark@skipark.is
Fyrirhuguð Borgarlína Áhrifasvæði hennar eða hugsanlegt framkvæmda-
svæði er sýnt sem grátt ský meðfram línunni.
48 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 2018
Optical Studio kynnir nýja
vorlínu frá Cartier.
Cartier á nú
stórglæsilega innkomu á
gleraugnamarkaðinn
eftir nokkurt hlé.