Skírnir - 01.09.1991, Qupperneq 181

SKÍRNIR ER SKÁLDSKAPURINN LEIÐ TIL HJÁLPRÆÐIS ?
443
að ræða skáldskap á blaði snýta menn sér á honum einu sinni og
brosa, en fleygja síðan sem þunnum bréfklút.
Þetta létta ástand, sem er laust við hitaeiningar, hefur ríkt það
lengi að farið er að gæta eftirsjár hjá „eldri mönnum sem muna
betri tíma“ og þrá kannski ekki gullöld íslenskra bókmennta
heldur gylltu fortíðina í nútímanum: þegar skáldin „kunnu að
skrifa" og höfðu eitthvað að segja um fátækt fólk í sögum fyrir
hina betur settu í samfélaginu. I verkum þeirra var hægt að finna
baráttu fyrir jarðneskum verðmætum og hljómfögur stikkorð sem
gerðu ýmsum kleift að komast inn í hið allra heilagasta lokaðrar
stórstúku. Þar sátu fáir útvaldir fyrir, hinir innvígðu í listir, stjórn-
mál og menntir með réttan skilning á samfélaginu og á framtíð
heimsins. Þetta voru tímar síðustu bræðralaganna, þeirra klaustur-
bræðra menningarinnar sem sátu látlaust á tali um rétta trú, á
meðan konur fengu að færa þeim sem nunnur nýbakaðar kleinur
og „hressingu" en þær seldu þess á milli happdrættismiða eða
annað sem gæti orðið málstaðnum til eilífs framgangs.
I bræðralagi innvígðra var sóst eftir listamönnum undir því
yfirskini að þeir væru, sögulega séð, leiðandi afl, heilbrigð samviska
úr annars rotnu þjóðskipulagi sem væri að syngja sitt síðasta. Allt
fór bærilega meðan á undirbúningi fallsins stóð, en þegar hið
væntanlega nýja skipulag var orðið að framtíðarskipun gegndu
skáldin störfum við að halda uppi þögn og skoðanaleysi í sam-
félaginu og urðu að lokum þjónseðli að bráð. Þau töluðu með
glæsilegri orðfimi ólíkinda í nafni pólitískra trúða og rugluðu því
saman við eðlisbundin látalæti skáldskaparins sem listamenn beita í
umgengni við óskilgreinanlegan óskapnaðinn, sem er brunnur
þeirra og hefur ekkert ákveðið gildi, hvorki veraldlegt né andlegt,
fyrr en einhverjum tekst að færa dropa í hafi skáldavatnabrunnsins í
form sem eru samfélaginu að gagni vegna tilviljunar eða hins svo
kallaða „eilífa sannleika"; en hann er orðaleppur sem gripið er til
þegar gefist er upp við að reyna að skilgreina eðli hins einstaka og
hverfula.
Ef listamaðurinn þjónar samfélaginu eða þjóðskipulagi hefur
hann starf sitt á öfugum enda. Hann getur ekki þjónað með góðu
móti öðru en þeirri áráttu að reyna að hemja sinn innri nið eða
frysta brunnvötn sín í myndrænan klaka. Hann getur starfað eða