Skírnir - 01.09.1991, Side 199

SKÍRNIR
VATNí POKA
461
En það er ekki nóg með að trúarlærdómarnir - hinir vitsmuna-
legu trúarlærdómar - séu undirstaða kristindómsins. Kristin trú er
í fjöldamörgum öðrum greinum römm skynsemistrú, og óskyn-
semingar eins og Pascal eða vinur minn Soren Kierkegaard hafa
ekki getað haggað því þrátt fyrir góðan vilja. Sumir mestu kenni-
feður kristninnar, eins og heilagur Agústínus frá Hippó og heilagur
Tómas frá Akvínó, eru í hópi ágætustu og fáguðustu hugsuða sem
uppi hafa verið á Vesturlöndum, og það á sviði veraldlegra vísinda
engu síður en guðfræði. Það er til dæmis vafamál hvort nokkurn
tíma hefur verið skrifuð betri siðfræði en sú sem heilagur Tómas
skrifaði á 13du öld, og það frá veraldlegu sjónarmiði ekkert síður
en kristilegu. Vel að merkja: ef það eru margir prestar á Islandi
sem trúa því að kærleikur sé útþvælt og merkingarlaust hugtak,
mættu þeir kannski reyna að lesa ritgerð Tómasar um dyggðirnar
og kaflann um kærleikann sérstaklega. Ritgerðin er hluti af
höfuðriti hans sem heitir Ágrip af guðfræði. Af þeim lestri má
meðal annars margt læra um það hvernig trúarlærdómar og siða-
lærdómar tvinnast saman í kristnum sið, til dæmis hvernig hinir
vitsmunalegu lærdómar um heilaga þrenningu treysta siðaboð-
skapinn um kærleika.
Dæmin um skynsemina í kristindómnum skipta þúsundum á
þúsundir ofan. Þau eru bæði smá og stór. Þegar rómverska kirkjan
fordæmdi Galileo Galilei var það ekki gert með einu saman
fáránlegu valdboði eins og tíðkazt hafa í einræðisríkjum tuttugustu
aldar, heldur á grundvelli vandaðra stjarnfræðilegra og heimspeki-
legra röksemda. Og þegar Jóhannes Páll Ilar aflétti fordæmingunni
fyrir skemmstu var það ekki gert á grundvelli nýrrar opinberunar,
eins og þegar Múhameð og æðsti prestur mormóna fá opinberanir
um fjölkvæni eða einkvæni eftir hentugleikum, heldur einvörð-
ungu vegna þess að vísindasagan hefur leitt í ljós að Galileo hafði á
réttu að standa en Bellarmino kardínáli ekki, sá lærði maður. Þó
eru enn til eðlisfræðingar og heimspekingar sem trúa því að
Bellarmino hafi að sumu leyti séð dýpra en Galileo.
Séra Gunnar Kristjánsson skrifar af megnri lítilsvirðingu á vits-
munalegri trú og trúarlærdómum og boðar í staðinn gagntekningu
af konungi Gyðinga og síðan „ákveðinn lífsstíl". Þessi boðskapur á
ekkert skylt við óskynsemingu þeirra Pascals og Kierkegaards sem