Skírnir - 01.09.1991, Síða 204

466
HALLDÓR GUÐJÓNSSON
SKÍRNIR
fundið. Minnisstæðast af því sem Sigurður sagði er það að sumir
hefðu sagt að kirkjan væri multitude, þ.e. líklega hópur án mikils
greinanlegs samhengis. Aðrar lýsingar á sköpulagi og skipulagi
kirkjunnar sem Sigurður sagði menn hafa haft uppi voru einnig
allar á latínu eins og vera ber og fráleitt að nokkrar þeirra hafi átt
við það að kirkjan hafi verið talin fyrirtæki eða stofnun í
nútímaskilningi eins og þeir félagar halda þó fram að Sigurður hafi
sagt. En jafnvel þegar misskilningi eða mishermi þeirra félaga er
sleppt eða leiðrétt þá hefur þessi frásögn og sú niðurstaða, sem
Sigurður vildi af henni draga og þeir félagar taka undir, sáralítið
eða ekkert að gera með notagildi hugtaksins universitas eins og ég
reyndi að afmarka það með dæmum. Trúarreglurnar voru hluti af
kirkjunni eða ef til vill meðlimir í kirkjunni eða jafnvel eins konar
svæði í kirkjunni en greinilega ekki kirkjan sjálf og öll. Flestir leikir
lifðu ekki lífi sínu öllu innan kirkjunnar heldur við margháttaða
veraldlega iðju utan hennar, lútandi öðrum lögmálum og öðrum
herrum en kirkjulegum. Jafnvel lærðir lifðu ekki í einu samfélagi
kirkjunnar heldur í mörgum smærri samfélögum sem í einhverjum
skilningi ógreinilegum voru innan kirkjunnar og lutu henni. I ljósi
þeirrar fjölbreytni sem þarna blasir við í kirkjunni er varla að
undra að erfiðlega hafi gengið að festa hendur á því í smáatriðum
og í heild hvaða og hvers konar fyrirbæri kirkjan öll var en nokkuð
greinilegt að vonlaust var að líta á hana sem universitas.
Þessi frásögn af ummælum Sigurðar missir þannig alveg marks
sem gagnrýni á það sem ég hafði að segja í minni grein en er
reyndar enn merkilegri fyrir þá sök að í henni er fólgin vísbending
um algera uppgjöf andspænis mjög brýnum og erfiðum vanda-
málum sem menn eru enn að leita lausna á. Hvernig á að sameina
nokkuð sjálfbjarga félagslegar heildir í aðrar stærri sem eru hag-
kvæmari eða öruggari? Hvernig á að haga sameiginlegum málum
þannig að bæði sé gætt festu og lipurðar? Hvar hentar dreifð stjórn
og hvar stjórn frá miðju? Slíkra spurninga gætir alls staðar og eru
engin einhlít svör við þeim. Því er einkar óskynsamlegt að gera
þrautagaðar viðureignir fyrri kynslóða við sams konar vandamál
að kímnisögum. Þannig er komið í veg fyrir að menn læri af þeim
og tryggt að menn haldi sig við þá flatneskju sem hver getur diktað
upp fyrir sjálfan sig og líklegust er til að þóknast hverjum sem er af