Skírnir - 01.09.1991, Side 208

470
HALLDÓR GUÐJÓNSSON
SKÍRNIR
menn sofandi með straumi, menn - jafnvel þeir sem þykjast vera að
taka ákvarðanir - eru þá ekki sjálfráða heldur leiksoppar afla sem
þeir geta ekkert vitað um ef þeir einbeita sér að ákvörðuninni einni.
Ákvarðanir sem koma ekki til framkvæmdar eru ekki
raunverulegar ákvarðanir, en til þess að ákvörðun komi til
framkvæmdar verður að virða hana þegar að framkvæmdum
kemur og þá verður í fyrsta lagi að muna eftir ákvörðuninni, í öðru
lagi að skilja hana, í þriðja lagi að beita henni á aðstæður og í fjórða
lagi að taka því sem af framkvæmd hlýst. Af þessu er ljóst að það
sem í raun felst í skoðun þeirra félaga er að alveg er slitið milli vits
mannsins og vilja hans og vitinu hent fyrir borð og afleiðing þessa
er alltaf og röklega sú að allir glata frelsi sínu, bæði þeir sem beita
vilja sínum og hinir sem verða fyrir honum. Hinir fyrri ræna frelsi
hinna síðari en aðstæður og náttúran taka völdin af hinum fyrri.
Þeir vita ekki hvað þeir gera og ekki heldur hvað þeir eru að tala
um og þeim fyrirgefst ekki. I raunveruleikanum þar sem hlutir
hafa eðli er það oft dauðasök að hirða ekki um eðlið og vita þannig
ekki hvað það er sem verið er að gera.
III
Þótt háskólinn sé mér kær hirti ég ekki um að segja það sem ég hef
hér sagt og í fyrri greininni ef það ætti aðeins við háskólann einan.
Háskólinn og líklega flestir háskólar eru ákaflega lífseigir og laga
sig vel að aðstæðum. Háskóli Islands er eldri en flestar stofnanir
þjóðarinnar og hefur lifað miklu fleiri fyrirtæki en nú eru við lýði
hér á landi. Háskóli íslands er eldri en íslenska ríkið. Elstu
háskólar eru eldri en nokkurt ríki sem nú stendur. Það er greinilega
engin ástæða til að hafa miklar áhyggjur af svo lífseigu félagslegu
mynstri sem háskólar eru enda er það greinilega til af nauðsyn en
ekki bara af tilviljun eða samkvæmt ákvörðun. Þar vakna næstum
áreiðanlega einhverjir til að lagfæra vitleysur sem menn gera meðan
þeir stritast við að vera með og fljóta með straumnum.
En háskólinn er ekki einangrað fyrirbæri, heldur einnig smækk-
uð mynd af samfélagi okkar öllu, spegilmynd þess og fyrirmynd á
stundum og oft er það sem fram fer eða gert er í háskólanum