Skírnir - 01.09.1991, Side 209

SKÍRNIR
EINVELDIÁKVÖRÐUNARINNAR
471
undanfari þess sem gerist í þjóðfélaginu almennt. Ef háskólinn eða
þegnar hans hugsa svo eða svo þá þurfa aðrir ekki að hugsa betur,
ef háskólinn lætur sér sæma þetta eða hitt þá þurfa aðrir ekki að
vera vandari að virðingu sinni. Ef háskólinn heldur að hann sé
fyrirtæki eins og Hafskip eða stofnun á borð við Bifreiðaeftirlit
ríkisins þá eru allar líkur á að ríkið haldi hið sama um sig.
Vegna þessara og margra annarra náinna tengsla háskólans og
samfélagsins í heild er óhjákvæmilegt að sjá í högum og háttum
háskólans vísbendingar og hættumerki um ástand og horfur í
þjóðfélagsmálum í heild. Ef staðhæfing þeirra félaga um einveldi
ákvörðunarinnar er flutt eftir þeim margvíslegu farvegum sem
liggja frá háskólanum til þjóðlífs alls og borin að almennri umræðu
er ljóst að hún gæti vel verið það kjörorð sem sameinar flokka og
skoðanir í ofstjórn, óstjórn og stjórnleysi sem við búum við og
köllum stjórnmál. Svo þeir félagar eru alls ekki einir. Stjórnmál
okkar bera mjög keim af því sem Þjóðverjar kalla nú stundum
aðgerðaríkið, Maflnahmenstaat, og ríki nasista framan af - meðan
það var enn mennskt og ekki djöfulótt - er skýrasta dæmið um
slíkt ríki. Hér er stjórnað með aðgerðum og öll mál sem upp koma
lögð undir aðgerðir stjórnvalda, lög binda hér ekki stjórnvöld
heldur eru þau fyrst og fremst tæki stjórnvalda til aðgerða.
Samningar eru hér ónýttir, lög sett og þeim breytt til bráðabirgða í
tilefni aðgerða sem valdhafar koma sér á laun saman um að gera
þurfi. Þannig eru þinghlé vinsælust til aðgerða en jafnvel þegar
þing situr eru ákvarðanir sprottnar frá nefndarfundum en ekki frá
fundum þingsins sem haldnir eru í heyranda hljóði. Almenningur
fréttir aðeins af því sem fram fer og líður undir því, en á engan
þátt í gangi mála þótt einhverjir hagsmunafulltrúar, sem gjarnan
blanda geði og blóði við stjórnmálamenn, séu til kallaðir og semji
um aðgerðir við þessa félaga sína og vini og ættingja eins og þeir
myndu semja um einkamál sín. Lýðræði er hér einkum það að
menn fá að frétta hvað fram fer og þó helst hvað fram hefur farið
og einnig fá menn að segja það sem þeim sýnist, en sú grundvallar-
regla lýðræðisins að stjórnvöld skuli hlusta á það sem lýðurinn
segir er hvergi virt. Fyrstu viðbrögð forystumanna við einlægri
gagnrýni utanaðkomandi eru nær ævinlega að kveða gagnrýnina
niður helst með því að gera hana afkáralega en stundum einnig