Skírnir - 01.04.2007, Page 85

skyggn ist ég um heim all an og nota flá skil grein ingu, a› hin ir verst
settu séu sá tí undi hluti íbúa í hverju landi, 10%, sem lægst ar hafi
tekj ur. Sú skil grein ing er au› vit a› ekki ein hlít, en hún er sí› ur en
svo frá leit. Til a› svara hin um tveim ur spurn ing un um, hvar kjör
hinna verst settu hafa batn a› ör ast og hvar flau séu best, horfi ég
a› eins til Vest ur landa. Ástæ› an er sú, a› flau lönd eru um margt
sam bæri leg. fiótt ‡m is legt megi læra af flví a› sko›a flró un ina í
lönd um eins og Bras il íu, Kína veldi og Ind landi, eru flau svo ólík
fleim vest rænu l‡› ræ› is ríkj um, sem Rawls mi› a›i sjálf ur vi›, a›
all ur sam an bur› ur í töl um ver› ur erf i› ur.
At vinnu frelsi og kjör hinna verst settu
Fyrst skul um vi› sko›a hina gömlu kenn ingu Ad ams Smiths
(1776/1997), sem fleir Friedrich A. von Hayek (1973–1979, 1994)
og Milton Fried m an (1994) efldu a› rök um á sí› ari helm ingi tutt -
ug ustu ald ar. Hún er, a› all ir séu best komn ir vi› at vinnu frelsi.
fia› leysi úr læ› ingi slík an kraft og fjölgi svo tæki fær um, a› all ir
hagn ist, fá tæk ir jafnt og rík ir. Í skipu lagi sér eign ar og sam keppni,
kap ít al isma, sé fá tækt und an tekn ing, ekki regla. All ir græ›i flar á
öll um. fiessi kenn ing hef ur sætt mikl um and mæl um sí› ustu tvær
ald ir, flótt fleiri trúi henni lík lega í byrj un tutt ug ustu og fyrstu
ald ar en oft á›ur. Hér bendi ég á einn vanda. Hann er fólg inn í flví
a› sann reyna kenn ing una. Hva› er at vinnu frelsi? Og hva›a
áflreif an legu af lei› ing ar hef ur fla›? Nokkr ir hag fræ› ing ar me›
Fried m an í broddi fylk ing ar hafa reynt a› svara fless um spurn ing -
um sí› ustu ára tugi.7 fieir hafa smí› a› vísi tölu at vinnu frels is (e.
réttlæti, jöfnuður og öfund 85skírnir
7 Auk Fried mans, sem hlaut Nóbels ver› laun in í hag fræ›i 1976 og var lengi hag -
fræ›i pró fess or í Chicago-há skóla, veittu James Gwart n ey, hag fræ›i pró fess or í
Florida State Uni versity og höf und ur ví›kunnr ar kennslu bók ar í hag fræ›i, og
dr. Mich ael Fra ser, for stö›u ma› ur Fra ser Institu te í Vancou ver í Bresku Kól -
umbíu í Kanada, starfs hópi um fletta for ystu. Hóp ur inn hélt fyrsta fund sinn
1987 og hef ur sí› an hist reglu lega. A› mæl ingu á at vinnu frelsi standa nú 71
stofn un ví›s veg ar um heim. fiær hafa flest ar a› yf ir l‡stu mark mi›i a› auka at -
vinnu frelsi í lönd um sín um. Töl ur í mæl ing una eru flest ar fengn ar frá al fljó›a -
stofn un um eins og Al fljó›a bank an um og Efna hags- og fram fara stofn un inni, O.
E. C. D. fietta er allt sk‡rt ræki lega út í Gwart n ey 2006.
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:27 Page 85