Skírnir - 01.04.2007, Síða 132

1898 og hafa rann sókn ir vís inda sagn fræ› ings ins Phil ip Pauly á
sam skipt um fleirra leitt í ljós a› Loeb heim fær›i gagn r‡ni Machs
á e›l is fræ› ina yfir á d‡ra fræ› ina. Í bréfi frá 1891 gat Loeb fless a›
til raun ir væru eina færa lei› in til fless a› ey›a „gamla hugs un ar -
hætt in um“ og a› flær væru au› veldasta lei› in til fless a› losna vi›
„hin ar svo köll u›u kenn ing ar“ fl‡ska flró un ar fræ› ings ins Ernsts
Haeckel (1834–1919),13 sem kunn ast ur er fyr ir rit sín Generelle
Morp hologie (1866), Natürliche Schöpfungs geschichte (1868) og
Die Wel träthes el (1899).14 Haeckel var einn áhrifa mesti líf fræ› -
ing ur nítj ándu ald ar og mót a›i kenn ing hans, sem köll u› hef ur
ver i› end ur spegl un ar kenn ing in (recapitulation the ory),15 líf fræ›i -
rann sókn ir á sí› ari hluta nítj ándu ald ar og fram á flá tutt ug ustu.
End ur spegl un ar kenn ing in, sem fól í sér a› ein stak ling ur inn og
flroski hans væri ein ung is tæki til fless a› svara flró un ar fræ›i leg -
um spurn ing um, var eit ur í bein um til rauna d‡ra fræ› inga og gat
Loeb fless í bréfi til Machs ári› 1894 a› all ir fleir sem ynnu eft ir
kenn ing unni væru í grunn inn „nátt úru spek ing ar e›a frum spek -
ing ar“.16 Loeb átti sér sko› ana bró› ur í breska til rauna d‡ra fræ› -
ing n um Lancelot Hog ben (1895–1975), sem ári› 1920 setti fram
har›a gagn r‡ni á end ur spegl un ar kenn ing una í tíma rit inu Nat ure17
og end ur tók hana tíu árum sí› ar í bók inni The Nat ure of Liv ing
Matt er er hann sag›i kenn ing una sam bland „mark hyggju og flver -
sagna“.18
Skrif Loebs og Hog bens spanna tíma bil mik ill ar gagn r‡ni
n‡rr ar kyn sló› ar til rauna d‡ra fræ› inga á „gömlu“ d‡ra fræ› ina. Í
steindór j. erlingsson132 skírnir
13 Pauly, Phil ip, Jacques Loeb and the Control of Life, PhD rit ger›, Johns Hop -
k ins Uni versity, 1981, bls. 102.
14 Um sí› ast nefnda rit i› sjá Stein dór J. Er lings son, „Hug mynda heim ur fior valds
Thorodd sens 1872–1911“, Skírn ir 175: 355–388, bls. 367–371.
15 Stein dór J. Er lings son, „Inn gang ur“, í fior vald ur Thorodd sen, Um upp runa
d‡ra teg unda og jurta, Reykja vík: Hi› ís lenska bók mennta fé lag, bls. 9–91, 1998,
bls. 44–47. Kenn ing in fel ur í sér a› flrosk un ar saga ein stak lings ins end ur spegli
flró un ar sögu teg und ar inn ar
16 Pauly, Phil ip, Controll ing Life: Jacques Loeb and the Engineer ing Ideal in
Biology, New York: Ox ford Uni versity Press, 1987, bls. 74.
17 Hog ben, Lancelot, „Recapitulation and Descent,“ Nat ure 106: 212–213, 1920.
18 Hog ben, Lancelot, The Nat ure of Liv ing Matt er, London: Keg an Paul, 1930,
bls. 124.
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:27 Page 132