Skírnir - 01.04.2007, Page 206

Hlut verk fjöl skyld unn ar
fiar sem oss er ljóst a› rík i› sam anstend ur af heim il um hljót um vér a›
ræ›a um heim il is hald á›ur en vér fjöll um um rík i›. Heim ili er sam sett af
pört um sem svara til fleirra per sóna sem á flví búa og full kom i› heim ili
sam anstend ur af flræl um og frjáls um mönn um. Nú skyldi rann sókn haf -
in á sem fæst um frum flátt um. Hlut ar fjöl skyld unn ar geta ekki færri ver i›
en herra og flræll, hús bóndi og eig in kona, fa› ir og börn. Vér ver› um flví
a› sko›a flessi flrenns kon ar vensl, hver flau eru og hver flau ættu a› vera.
… Fjöl skyld an hef ur svo enn einn flátt, sem er list in a› afla au›s, sem
sum ir telja sömu list og heim il is hald en a›r ir álíta a› sé einn mik il væg asti
hluti heim il is halds ins. Vér skul um flví einnig sko›a e›li fless ar ar list ar.
(Aristótel es: Polit ica I:3 1253a-b)
fia› er ljóst öll um sem vilja vita a› fjöl skyldu líf og heim il is hald
hafa breyst mik i› frá flví sem var í sveita sam fé lagi fyrri alda.
Systk ina hóp ar eru fá mennri, hjóna bönd end ast a› jafn a›i skem ur
og heim ili flar sem a› eins b‡r einn full or› inn eru or› in hlut falls -
lega fleiri. fiess ar breyt ing ar eru ná tengd ar breyt ing um á hlut verk -
um fjöl skyld unn ar. Einu sinni var hún allt í senn:
✓ Vel fer› ar kerfi sem sá um fram færslu ómaga og veitti mönn um
ör yggi svo a› fleir sultu ekki flótt fleir væru ófær ir um a› afla
sér mat ar, t.d. vegna sjúk dóma.
✓ Upp eld is- og mennta stofn un sem sá um nær alla mennt un og
barna fræ›slu, fé lags mót un og fé lags legt taum hald.
✓ Fyr ir tæki sem fram leiddi flest efna leg ver› mæti.
Í flá tí› var nán ast ekki hægt a› vera til nema sem hluti af fjöl -
skyldu. fiá var hjóna band i› líka for senda fless a› geta stund a›
kyn líf me› lög leg um hætti og skor› ur sett ar vi› flví hverj ir máttu
ganga í hjóna band, ver›a hús bóndi og hús freyja. A›r ir hlutu a›
vera hjú e›a vinnu fólk.
Ein hvern veg inn svona haf›i fletta ver i› um aldara› ir og fla›
sem Aristótel es sag›i um fjöl skyld una fyr ir meira en tveim ár flús -
und um, og vitn a› er í hér a› fram an, var ekk ert fjarri flví a› gilda
hjá sveita mönn um á Ís landi á 19. öld ef vi› setj um vinnu fólk og
hjú í sta› flræla. Fjöl skyld an var grunn ein ing gamla sam fé lags ins.
fia› var fjöl skyldu sam fé lag flar sem dæmi gert heim ili var sveita bær
und ir stjórn hús bónda og hús freyju. En tím arn ir lí›a og breyt ast
atli harðarson206 skírnir
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:27 Page 206