Skírnir - 01.04.2007, Side 244

1955 und ir flví heiti sem gert haf›i ver i› rá› fyr ir, en skömmu eft ir fla›
ur›u slík ar breyt ing ar á stjórn mál um og vi› horf um a› höf und ur taldi sér
ekki fært a› gefa út sí› ari hlut ann í upp haf legri mynd og lag›i hann flá til
hli› ar um sinn. Hann tók ekki flrá› inn upp aft ur fyrr en rúm um tutt ugu
árum sí› ar og var› fram hald i› flá tveir hlut ar, Sei› ur og hélog, 1977, og
Drek ar og smá fugl ar, 1983. En margt bend ir til a› fla› hafi ver i› me›
nokk u› ö›r um hætti en upp haf lega var ætl a› (og kannske skrif a›) og
sögu lok in önn ur. Af flessu kunna a› hafa staf a› flær brotala mir í fram -
haldi Gang virk is ins sem les end ur fless fundu á sín um tíma. Um slíkt
flyrfti a› fjalla me› a› fer› um bók mennta sögu og reynd ar sagn fræ›i yf ir -
leitt, enda var Ólaf ur Jó hann einn af merk ustu höf und um síns tíma og
ver› skuld ar ít ar leg ar rann sókn ir, en fla› ver› ur ekki hægt fyrr en mun
meiri upp l‡s ing ar liggja fyr ir. Kannske yr›i dóm ur inn um fletta verk flá
me› allt ö›r um hætti.
Vi› slík ar a› stæ› ur er oft lít i› ann a› a› gera en líta beint verk in sjálf
og end ur segja flau sem eru í óbundnu máli, eins og flau koma af skepn -
unni. Af flví er all mik i› gert í fless ari bók mennta sögu, sum ir hlut ar henn -
ar eru eink um ra› ir af end ur sögn um, og tekst fla› stund um vel og stund -
um mi› ur. Ef ekki er höf› nógu mik il a› gát get ur ár ang ur inn kannske
or› i› eitt hva› á flessa lei›:
„Í skól an um eign ast Katla bestu vin kon una Svölu en hún er dótt ir
fleirr ar glæsi legu konu sem nú er gift mann in um sem Elín var á›ur gift.
Bolli er son ur hans. Fa› ir Svölu er gift ur gó›ri en frem ur lit lausri, ungri
konu og á me› henni lít inn son en hann sér eft ir fyrstu konu sinni, mó› -
ur Svölu, og leit ar eft ir sátt um vi› hana aft ur.“ (IV, 572).
En í sögu sam tíma bók mennta eru end ur sagn ir af ein hverju tagi oft
eina lausn in, og flótt flær hafi flann galla a› flær segi mönn um ekki mik i›
(nema flá til upp rifj un ar) ef fleir hafa les i› verk in, eru flær mjög svo gagn -
leg ar fyr ir flá sem vilja fá heild ar s‡n yfir tíma bil i›, og á ‡ms um svi› um
ómissandi, t.d. í sögu leik rit un ar flar sem mörg verk in eru óút gef in og flví
ekki a› gengi leg.
En end ur sagn ir hafa sín ar óhjá kvæmi legu tak mark an ir, fla› er nau› -
syn legt a› líta upp úr fleim og renna sjón um ví› ar, sko›a flær stefn ur og
strauma sem verk in eru hlut ar af og leggja kannske ein hvern dóm á flau.
En flá rekast fleir sem skrifa sögu sam tíma bók mennta á enn eitt vanda mál
sem felst í sjálfu verk efn inu og stö›u fless í tím an um: a› hve miklu leyti
eiga fleir a› sty›j ast vi› flau vi› horf sem voru ríkj andi fleg ar verk in voru
a› koma fyr ir sjón ir manna, vi› stefnu yf ir l‡s ing ar höf und anna sjálfra, vi›
hug mynd ir gagn r‡nenda sam tím ans og vi› alls kyns skil grein ing ar og
flokka skipt ing ar sem á fleim kunna a› hafa ver i› bygg› ar? Hjá flví er oft
erfitt a› kom ast, flví ákve› in vi› horf geta or› i› svo mjög ríkj andi um
langt skei› a› flau vir› ist vera nán ast flví hinn end an legi sann leik ur um
flær grein ar bók mennta sem flau ná yfir. Eigi a› sí› ur eru slík vi› horf
einar már jónsson244 skírnir
Skirnir vor 2007-med ollum-1:Skírnir haust nota-1 25.4.2007 14:28 Page 244