Jökull - 01.01.2005, Blaðsíða 167

Jöklabreytingar 2003–2004
lega skarð fyrir skildi. Flekarnir yfir ánni voru götótt-
ir eða horfnir og urðin meira eða minna auð á stórum
köflum. Þegar við komum upp að jöklinum þekkt-
um við hvorki haus né sporð. Við voru lengi að átta
okkur á aðstæðum og það tók drjúgan tíma að finna
merkið næst jökulsporðinum. Framan við sporðinn
var nú gríðarleg stórgrýtisurð eða jökulruðningur og
mikil grjótröst lá skáhalt upp á jökulinn auk þess sem
hann var allur þakinn grjóti. Við höfðum ekki séð
hann svona áður. Hann hafði samkvæmt mælingum
hopað um 5 m en það var líka eitthvað annað sem
hafði gerst. Fönnin var horfin og klakinn var kominn
í ljós. Það var nokkurn veginn á hreinu hvar sporður-
inn endaði undir ruðningnum. Nú varð okkur ljóst að
svona sporðamælingar eru ekki heimsins nákvæmustu
vísindi. Að hafa eitt merki og síbreytilegar aðstæður
kann ekki góðri lukku að stýra.
Það skemmtilega við þetta verkefni er þó það að
þessi ágæti jökull er alltaf að koma okkur á óvart.
Stundum er fönn yfir sporðinum eftir góð sumur,
stundum er allt í gljáandi jökulklaka og nú síðast vor-
um við ráðvilltir eins og Lísa í Undralandi.“
Slíkar aðstæður sem hér er lýst koma einkum fyr-
ir við litla jökla. Þeir eru stundum svo árum skiptir
á kafi í snjó frá sporði upp í efstu drög og á það við
um flesta jökla norðanlands. Þá er mikilvægt að nota
þau tækifæri sem gefast eftir snjórýran vetur og gott
sumar að sjá jökulinn beran og mæla.
Langjökull
Geitlandsjökull í Þjófakróki – Jökullinn er allhreinn
og sléttur á þessum slóðum þegar komið er 100 m inn
fyrir jaðarinn.
Kerlingarfjöll
Loðmundarjökull eystri – Mælt var að jöklinum við
stóran íshelli þar sem út rann lækur. Jökullinn er rytju-
legur á jaðrinum.
Hofsjökull
Blágnípujökull – Lónið við jökulinn stækkar með
hverju ári og stendur jökulsporðurinn út í lónið og áin
er horfin. Sett var upp nýtt merki nr. BLA-2004-1.
Nauthagajökull – Jökullinn hefur lækkað geysilega
frá í fyrra.
Múlajökull – Á tveim mælistöðum við framanverðan
jökulinn hafði sporðurinn fjarlægst merkin og sýndi
ekki á sér neitt fararsnið. Við Hjartafellið mældist
jaðar jökulsins hins vegar mun framar en í fyrra með
breyttu yfirborði án þess þó að nokkuð bendi til fram-
hlaups jökulsins.
Sátujökull á Lambahrauni – Hér var bætt við nýju
merki á stórum steini (1,5 mannhæð) með smá vörðu.
Árið 1984 var jökulröndin rétt neðan við steininn, en
1992–1993 var hann á kafi í snjó.
Sátujökull sunnan Eyfirðingahóla – Skálakvíslin var
ófær bílum svo að ganga varð á jökli að mælilínu.
Aurborna svæðið neðst á jöklinum mjókkar sífellt.
Jökullinn er sléttur og sprungulaus eins langt og séð
verður.
MÝRDALSJÖKULL
Sólheimajökull – rennur í bugðumniður eftir dal. Ekki
tekst alltaf að leggja mælilínur svo að þær elti flótta-
leið jökulsins nákvæmlega. Þeim þarf þá að breyta
og endurmeta afstöðu. Sums staðar, svo sem við Sól-
heimajökul, hafa verið settar niður fleiri mælilínur til
að bæta úr þessum vanda. Einar og Gunnlaugur gera
grein fyrir þessu í sinni ýtarlegu skýrslu. „Vegna þess
að þessi mælilína er nokkuð samhliða jöklinum á kafla
hefur einnig verið mælt frá stóra steininum sem áber-
andi er á aurunum og sýndur er á 1. mynd í greinar-
gerðinni frá 2001. Mælingar frá þeim stað hafa ver-
ið gerðar frá árinu 2001. Frá stóra steininum í jökul
eru nú 420 m en haustið 2003 var fjarlægðin 333 m.
Hop á þessum stað er því 87m.“ Samkvæmt útgefnum
tölum í Jökli á þessu sama tímabili hefur jökuljaðar-
inn hopað um 329 m. Þarna munar nokkru en yfirleitt
jafnast þessi munur með tímanum. Tvö síðustu ár hef-
ur sporður Sólheimajökuls fjarlægst merkin um tæpa
200 m og hafa engin tvö samliggjandi ár verið jöklin-
um jafnhörð síðan mælingar hófust árið 1930.
VATNAJÖKULL
Síðujökull – Ekki vannst tími til mælingaferðar um
haustið og var því farið í apríl 2005 að þessu sinni.
Skeiðarárjökull vestur – Fjarlægðin milli merkja og
jökuls mældist sú sama og í fyrra þótt jökullinn hafi
lækkað mikið. Nú sáust í fyrst sinn skil milli jökuls
og sandaldna alla leið vestur að Súlu. Súluupptök eru
á austurleið. Hannes telur að Súla skili sér öll í Gígju-
kvísl áður en langt um líður.
JÖKULL No. 55, 2005 167