Bókasafnið - 01.07.2018, Side 21

Bókasafnið 42. árg – 2018 21
Í grunnskólalögunum 1974, 72. gr. kemur fyrst fram að skólabókasafn skuli vera í hverjum skóla. Safnið á að vera þannig búið, að því er
varðar húsnæði, bókakost, önnur námsgögn og
starfslið, að það geti verið eitt af meginhjálpar-
tækjum skólastarfsins.
Skömmu eftir að tilvist skólasafna var fest í lög var Félag
skólasafnskennara stofnað 27. maí 1975. Félagið er opið
þeim sem starfa á skólasöfnum. Flestir félagsmenn eru í
Kennarasambandi Íslands (KÍ) eða Stéttarfélagi bókasafns-
og upplýsingafræðinga (SBU). Skólastjórnendur setja
almennt skilyrði við ráðningu að starfsmenn safnanna hafi
grunnskólakennarapróf og/eða menntun í bókasafns- og
upplýsingafræði. Forstöðumenn skólasafna geta ekki allir
kallað sig skólasafnskennara, því var nafni félagsins breytt
2007 í Félag fagfólks á skólasöfnum (FFÁS).
Starfsemi skólasafna þróast í takt við þarfi r skólasamfélags-
ins. Í grunninn fóstra þau lestur með aðgengi nemenda að
góðum bókakosti og lestrarhvatningu. Gegnum tíðina hefur
starfsemin orðið fj ölþættari. Í grunnskólalögunum 1991 er
kveðið á um að nemendum séu kynntar fj ölbreyttar leiðir
við þekkingaröfl un og nota eigi til þess tæknimiðla, upplýs-
ingatækni, safna- og heimildavinnu. Árið 1995 voru lögin
endurskoðuð vegna fl utnings grunnskóla til sveitarfélaga
1996 og ný námsgrein, upplýsinga- og tæknimennt, verður
til í aðalnámskrá grunnskóla. Árið 2008 verða skólasöfnin
fyrir miklum skaða þegar þau eru strikuð út úr grunnskóla-
lögum. Þó segir að kenna eigi margvíslegar leiðir við öfl un
þekkingar, nota upplýsingatækni, söfn og heimildavinnu.
Í kjölfar efnahagshrunsins 2008 dróst starfsemi safnanna
mjög mikið saman. Þau áttu sér enga vörn í lögum og voru
berskjölduð þegar skera þurfti niður í menntakerfi nu. Árið
2011 er ákvæðið um að í hverju skóla skuli vera skóla-
safn aftur sett í lög. Þau eiga að vera upplýsingamiðstöðvar
bæði fyrir kennara og nemendur og búin gögnum sem
tengjast námsgreinum grunnskóla.
Starfsemi margra safna hefur ekki náð fyrri styrk þrátt
fyrir að tilvera þeirra innan grunnskólans hafi verið lögfest.
Það þarf að setja skólastjórnendum skýrar línur varðandi
mönnun og fj ármögnun safnanna. Könnun FFÁS um starf-
semi skólasafna árið 2014 sýndi að himinn og haf skilur að
skóla í þessum efnum.
Þar kom fram að sam-
bærilegir skólar hvað
varðar aldur og fj ölda
nemenda geta verið með frá 150 þúsund upp í rúma
milljón króna í bókakaup. FFÁS hefur vakið athygli
á þessu og vill draga úr mismuninum sem þetta hefur í för
með sér varðandi aðstöðu nemenda og efl a starf skólasafn-
anna. Starfsmenn skólasafna sinna margir hverjir kennslu
og einhverjir þurfa að loka á meðan. Heilsa starfsfólks spilar
líka inn í því yfi rleitt er ekki gert ráð fyrir afl eysingum í
veikindum. Lokað safn hefur neikvæð áhrif á lestur og nám
nemenda.
FFÁS gegnir veigamiklu hlutverki í að efl a samstarf, sam-
stöðu og miðla verkefnum til félagsmanna. Félagið skipu-
leggur til dæmis fræðslustundir 3-5 sinnum yfi r skólaárið
og heldur uppi virkri samskiptasíðu á Facebook. Á skóla-
söfnunum er unnið mikið frumkvöðlastarf. Mörg verkefni
eru unnin frá grunni eða hugmyndir aðlagaðar svo hægt
sé að nýta þær til að örva og efl a lestur, styrkja nemendur í
notkun heimilda og ná betri tökum á upplýsingalæsi. Það er
orðið viðameira verkefni en áður að fá börn til að lesa bæk-
ur. Á sama tíma er efast um framtíð bókarinnar og talið að
rafrænn texti geti tekið yfi r. Það hefur sýnt sig að lestrargetu
nemenda hrakar þrátt fyrir greiðan aðgang að lesefni á neti.
Bækur halda sínu gildi. Það er árangursríkt að fá rithöfunda
í heimsókn. En því miður er fj ármagn takmarkað. Það
mætti gjarnan vera hluti af auglýsingakostnaði forlaga að
greiða höfundum laun fyrir bókakynningar í grunnskólum.
Þetta er kynningarstarf sem skilar árangri.
Til að efl a starfsemi skólasafna og jafna aðstöðu nemenda
til náms leggur FFÁS áherslu á samstöðu félagsmanna.
FFÁS styður félagsmenn til að kynna það besta sem fer
fram á söfnunum og leitar eftir samstarfi út á við. Við þurf-
um að byggja upp tengsl við aðila sem eru að fást við sam-
bærileg verkefni eins og bæjar- og borgarbókasöfn í tengsl-
um við lestrarhvatningu, bæta aðgengi nemenda að skáld-
sögum á erlendum tungumálum með samstarfi við þau og
Bókasafn móðurmáls, samræma og efl a kennslu í heimilda-
skráningu og upplýsingalæsi í samstarfi við framhaldsskóla-
söfnin svo eitthvað sé nefnt.
Skólasöfnin - Félag fagfólks á
skólasöfnum (FFÁS)
Heiða Rúnarsdóttir er grunnskólakennari og bókasafns- og upplýsingafræðingur á
skólasafni Háteigsskóla og formaður Félags fagfólks á skólasöfnum (FFÁS) 2016-18.