Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.2018, Qupperneq 47

TÍMAVÉLIN 4713. júlí 2018
Draugur hrelldi unga stúlku í Árnessýslu:
„Einhver var að sleikja eina rúðuna“
Í
desember árið 1937 sendi ung
stúlka, Kristrún Guðmunds-
dóttir frá bænum Laugar-
dal í Árnessýslu, lesendabréf
til barna- og unglingablaðsins
Hörpunnar. Þar lýsti hún skelfi-
legri reynslu sinni af draugagangi
sem átti sér þó eðlilegar skýr-
ingar.
„Það var eina vetrarnótt, að
ég vaknaði við, að einhver var að
hamast í kringum bæinn, með
þvílíkum berserksgangi, að ég
hef nú aldrei heyrt annað eins, og
varð ég dauðhrædd. Ég byrgði mig
niður í koddann minn. Og ekki
leið á löngu, þar til ég heyrði ein-
hvern banka í gluggann, og ég sá
glóra í þrjár eldrauðar glyrnur.“
Var þetta mikið áfall fyr-
ir Kristrúnu og á þessari stundu
var stúlkan unga við það að missa
vitið af hræðslu. Hún hélt áfram:
„Skömmu seinna var komið við
hurðina, eins og hala væri dinglað
við hana, og nú sýndist mér snjó-
hvít vofa standa hjá dyrunum. Ég
byrgði mig enn fastar ofan í kodd-
ann minn, og ég heyrði hjartað í
mér slá sem sleggju.“
Á þessum tímapunkti byrjar
sagan hins vegar að verða undar-
leg.
„Nú sá ég, að einhver var að
sleikja eina rúðuna, og svo var
hlaupið um allt tún, og mér
heyrðist það vera afar þungt fóta-
tak. Ég vakti lengi eftir þetta. Loks
heyrði ég klukkuna slá sex. Ég lá í
einu svitabaði.“
Til allrar hamingju fékk
Kristrún unga þó skýringar á
„draugaganginum“ og hugarró.
„Loks sofnaði ég og vaknaði
við það, að vinnumennirnir voru
að tala um, að tuddinn hefði losn-
að út úr fjósinu í nótt. Nú skildi ég
allt, og ég vona, að þið gerið það
líka.“n
Laddi
móðgaði
feitar konur
og Kínverja
Þ
órhallur Sigurðsson,
betur þekktur sem
Laddi, var risinn í ís-
lensku gríni í um tutt-
ugu ár og bjó til persónur
sem lifa enn góðu lífi. Sumt
af því sem kom út eftir hann
myndi þó teljast ansi óviðeig-
andi í dag.
Árið 1990 gaf hann út
plötuna Of feit fyrir mig sem
vakti mikla athygli. Þar voru
þekkt lög eins og Ég er afi
minn og Hlussan. En titillag-
ið vakti þó upp nokkra reiði,
sér í lagi hjá konum í yfirvigt.
„Ég var að árita plötur og
þá kom ein kona og var al-
veg brjáluð. Hún sagði að ef
við værum í Bandaríkjunum
væri búið að kæra mig,“ sagði
Laddi í viðtali við DV en lagið
er einmitt amerískt að upp-
runa.
Grínverjinn var annað lag
og persóna sem vakti reiði,
en hann var til dæmis not-
aður í auglýsingum fyrir flug-
elda. Kínverskir innflytjend-
ur móðguðust svo mikið að
Laddi hætti að koma fram
sem Grínverjinn. n
í sjó og vind sem jókst stöðugt. Um
miðnætti var vindur kominn uppí
12 vindstig, það var frost og mikill
sjógangur. Skipstjórinn hafði búist
við slæmu veðri en ekki slíkum ofsa.
Í bók Óttars Sveinssonar, Útkall: Í
hamfarasjó er því lýst hversu hratt
óveðrið skall á en Þórður Guðlaugs-
son, yfirvélstjóri var þá á þilfarinu:
„Skipið okkar var orðið mjög
þungt og sigið af aflanum, hund-
ruð tonna voru í lestunum. Þorkell
Máni hafði því lítið borð fyrir báru.
Veðrið var orðið það vont að okkur
tókst ekki að ganga frá trollinu. Það
var látið liggja á þilfarinu. Nú var
ekki hægt að binda veiðarfærin upp
í síðurnar eins og venjulega. En vír-
ar voru strekktir yfir trollið. Svo fór
menn bara inn.“
Skáru björgunarbátana í burtu
Um nóttina frysti hratt og skipið
fór að yfirísast svo að það lagðist á
bakborðshliðina. Allir skipverjar
voru kallaðir út til þess að berja ís-
inn af skipinu og bakborðsbátun-
um var sleppt í hafið til að létta það
þeim megin. Þegar það tókst rétti
skipið við sér en lagðist þá á hina
hliðina og losuðu skipverjar þá bát-
ana stjórnborðsmegin. Ekkert gagn
var af björgunarbátum í slíku veðri,
þeir hefðu týnst og sokkið um leið.
Skipverjarnir máttu hafa sig alla
við að berja ísinn af skipinu. Not-
uðu þeir til þess öll verkfæri sem
þeir komust í, sleggjur, spanna,
járnbolta og fleira. Engar axir voru
um borð, en þær eru bestar til að
losa ís.
Marteinn sagði við blaðamenn
Morgunblaðsins eftir slysið:
„Skipshöfnin sýndi mikla hörku
og dugnað við þetta starf, enda var
hún samvalin, allt vanir sjómenn
og þrekmiklir. Þrátt fyrir klaka-
barninginn fékk skipið hvað eftir
annað hættulegan halla ýmist á bak
eða stjórn og var þá horfið að því
ráði að logskera bátuglurnar (eða
davíðurnar) í sundur.“
Kraftaverk að enginn skyldi falla
útbyrðis
Oft var erfitt að sjá hvar ís var að
myndast og stundum mynduð-
ust heilu klakabeltin á göngunum,
spilinu og víðar. Í svo mikilli ísingu
munaði um hvert kíló því að það
þurfti að halda þyngdarpunktinum
á réttum stað. Til tals kom að fella
möstur skipsins því að ekki tókst að
halda þeim íslausum.
Skipverjar fengu sjóinn yfir sig
þar sem þeir reyndu að berjast
við ísinguna í myrkri og hríðarbyl.
Klakakrap fór innan á stakka þeirra
og ofan í stígvélin. Menn reyndu að
skiptast á að fara inn og þurrka sig
en það var erfitt því að rafmagns-
ofnanir biluðu sem og flest ann-
að. Inni var líka frost og lítið sást út
um gluggana. Skipskokkurinn Sig-
urgísli sá þó til þess að menn fengju
orkumikið kjöt að borða allan tím-
ann.
Skipverjar ríghéldu sér en hent-
ust engu að síður til og frá í öldu-
ganginum og oft mátti litlu muna
að þeir færu útbyrðis. Í raun var það
kraftaverk að enginn skyldi fara í
sjóinn.
Gefið var út neyðarkall til ná-
lægra báta. Skipverjar á Júní svör-
uðu fyrst, síðan á Bjarna riddara
og Marz en það reyndist erfitt að
finna Þorkel Mána og komast ná-
lægt honum. Ekkert var hægt að
gera annað en að berja linnulaust,
án hvíldar og án svefns. Önnur
skip áttu einnig í baráttu við veðr-
ið og ísinguna. Af og til höfðu skip-
in samband sín á milli til þess að sjá
hvernig gengi og hvort hægt væri að
komast nær.
Einn slasaðist og annar bugaðist
Á sunnudagsmorgninum kom stór
gusa á skipið og annar stýrimað-
ur, Sigurður Kolbeinsson, sem stóð
frammi á hvalbak að berja, fékk
hana yfir sig. Féll hann og lenti á
bakinu þannig að hann slasaðist
illa. Var hann borinn inn í háseta-
klefa og búið að honum.
Oft varð ísingin slík á sunnudeg-
inum að Þorkell Máni seig á aðra
hvora hliðina og einu sinni sýndi
hallamælirinn 60 gráðu halla. Olíu
var dælt milli síðutanka til að reyna
að rétta skipið af og skipstjórinn
sýndi ótrúlega lagni og útsjónar-
semi við að stýra skipinu. Stundum
virtist skipið vera að rifna í sundur
við átökin.
Ástandið reyndi líka mikið á
skipverjana andlega og vonleysið
heltók þá. Þórður yfirvélstjóri sagði:
„Ég hugsaði alltaf af og til að
nú væri þetta bara að verða búið.
Næsta alda sem kæmi yrði sú síð-
asta, hún myndi færa okkur á kaf…
Mér fannst þetta vonlaus staða.“
Sumir misstu kjarkinn
tímabundið og aðrir alveg. Einn
var sendur inn í herbergi vegna
þess að hann var algerlega gagns-
laus og brotinn. Þetta var neyðin í
sinni tærustu mynd. Ofan á hræðsl-
una við dauðann og óttann um fjöl-
skyldurnar heima bættist svefnleys-
ið, þreytan og kuldinn.
Bryggjan troðfull
Um klukkan átta á sunnudags-
kvöldið heyrðist í síðasta skiptið í
Júlí og gekk þá ágætlega hjá þeim.
Svo sást loks ljós frá Marz. Ræddi
Marteinn þá við Sigurgeir Péturs-
son, skiptstjóra Marz, um björgun
á mönnum ef til þess kæmi. Myndu
þeir þá setja gúmmífleka yfir af
öðru hvoru skipinu.
Á mánudeginum hafði veðr-
ið batnað örlítið og á þriðjudags-
morgun var hægt að sigla í áttina
að Íslandi. Sigldu Þorkell Máni og
Marz þá í samfloti en þá var áhöfn-
in á Þorkeli Mána úrvinda eftir tvo
og hálfan sólarhring af barningi.
Þar að auki var botnfreðið í öllum
vatnstönkum nema einum.
Aðfaranótt sunnudagsins 15.
febrúar, klukkan hálf þrjú, kom Þor-
kell Máni til hafnar í Reykjavík. Þá
var enn ís á þilfarinu. Bryggjan var
troðin af fólki en þar ríkti dauða-
þögn því ekki höfðu öll skipin á
Nýfundnalandsmiðum skilað sér
í höfn. Sjúkrabíll var á bryggjunni
til að sækja hinn slasaða mann
og þegar skipverjarnir stigu í land
föðmuðu þeir ástvini sína þéttings-
fast með tár á hvarmi.
Þjóðarsorg
Ekkert meira heyrðist frá togaran-
um Júlí eftir klukkan átta á sunnu-
dagskvöldið viku áður. Júlí var í eigu
Bæjarútgerðar Hafnarfjarðar og á
honum þrjátíu manna áhöfn. Í viku
eftir óveðrið var leitað að togaran-
um á skipum og flugvélum en ekk-
ert fannst. Kanadamenn, Banda-
ríkjamenn og Sovétmenn tóku þátt
í leitinni. Þriðjudaginn 17. febrúar
tilkynnti útgerðin að Júlí væri talinn
af með allri áhöfn.
Um 300 Íslendingar voru á veið-
um við Nýfundnaland þessa febr-
úardaga og mikil lukka að flestir
skyldu snúa til baka. En þjóðarsorg
ríkti vegna mannanna 30 sem fór-
ust með Júlí og vegna annars slys
sem varð daginn eftir að tilkynnt
var að Júlí var talinn af. Þá fórst vita-
skipið Hermóður með tólf manna
áhöfn við Reykjanes. n
Þorkell máni eftir að búið var að
skera bátana og sjóða uglurnar
burt. Sjómannadagsblaðið 1. júní
1996
Marteinn Jónasson á blaða-
mannafundi. Tíminn 17. febrúar
1959
Síðumúla 30 - Reykjavík
Hofsbót 4 - Akureyri
20-50%
AFSLÁTTUR
Á SÓFA OG
BORÐSTOFUDÖGUM