Morgunblaðið - 01.09.2018, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 2018
Hlýnun á yfirborði sjávar gæti
haft skelfilegar afleiðingar
H
itabylgjur á hafi úti eru
nú tvöfalt algengari en
fyrir 35 árum. Þá er lík-
legt að þær muni verða
fimmfalt algengari en
nú, haldi núverandi hlýnun jarð-
arinnar áfram. Við þessu er varað í
grein, sem birtist í vísindaritinu
Nature í ágústmánuði, þar sem
greint var frá nýjum niðurstöðum
rannsóknar.
Segir í greininni að hitabylgjur á
hafi úti muni verða bæði tíðari,
skarpari og lengri, jafnvel þó að
markmið Parísarsamkomulagsins
um að halda hlýnuninni undir 2° á
Celsíus-kvarða á komandi áratugum
myndu nást.
Rannsóknin sem greint var frá í
Nature er ein af fáum sem gerð hef-
ur verið á áhrifum hnatthlýnunar á
úthöfunum, en vitað er að þegar yf-
irborð sjávar hlýnar í nokkurn tíma
getur aukið hitastig þess náð
nokkra metra undir yfirborðið, oft
með skelfilegum afleiðingum. Þann-
ig olli tíu vikna hitabylgja undan
vesturströnd Ástralíu árið 2011 því
að lífríkið á þeim slóðum eyðilagðist,
auk þess sem að helstu tegundir af
nytjafiskum leituðu á kaldari mið.
Önnur slík hitabylgja, undan
ströndum Kaliforníufylkis, gerði yf-
irborð sjávar um 6° hlýrri á Celsíus-
kvarða en vanalegt var. Afleiðing
þessa var að eitraðir þörungar
blómstruðu og kaffærðu aðrar teg-
undir. Krabbaveiði lagðist í ein-
hverjum tilfellum af og stærri dýr
eins og sæljón, hvalir og sjófuglar
drápust í stórum stíl.
Thomas Frolicher, umhverfiseðl-
isfræðingur við háskólann í Bern og
aðalhöfundur greinarinnar í Nature,
segir í viðtali við AFP-fréttastofuna
að hitabylgjur á hafi úti séu nú þeg-
ar mun algengari, langvarandi og
skæðari en á undanförnum áratug-
um. „Þessi þróun verður örari í
framtíðinni með frekari hlýnun
jarðar,“ segir Frolicher.
Hætta á varanlegum skaða
Kóralrif eru talin alveg sérstaklega
viðkvæm fyrir frekari hlýnun sjáv-
ar, en þau þekja nú þegar minna en
1% af yfirborði hafsins, á sama tíma
og um fjórðungur allra sjáv-
ardýrategunda er talinn lifa í rif-
unum eða í námunda við þau.
Nýlegir hitatoppar í hitabeltinu
og heittempraða beltinu, sem sér-
staklega öflugur El Niño-stormur
hefur magnað upp, hafa ýtt undir
stórfellda kóralbleikingu sem hefur
haft áhrif á um 75% allra kóralrifa
heimsins.
„Áður fyrr gátu rifin oft náð sér á
ný eftir bleikingu af þessu tagi,“
segir Frolicher. „En ef tímabilin á
milli slíkra bleikinga verða styttri
munu kóralrifin ekki lengur geta
endurnýjað sig og þá má búast við
að skaðinn verði varanlegur.“
Það gæti aftur leitt til stórfelldra
breytinga á lífríkinu sjálfu.
Tvær sviðsmyndir
Frolicher vann að rannsókn sinni
ásamt kollega sínum Erich Fischer
auk Nicholas Gruber við tæknihá-
skólann ETH Zürich. Þeir nýttu sér
gögn úr gervitunglum auk reiknilík-
ana um loftslagsbreytingar til þess
að reikna út nýlegar og áætlaðar
breytingar á hitabylgjum sjávar.
Í útreikningunum var litið á tvo
möguleika um þróun til framtíðar.
Annars vegar var gert ráð fyrir að
núverandi þróun myndi halda áfram
óhikað, en samkvæmt því líkani
verður meðalhiti jarðarinnar um
3,5° hærri árið 2100 en fyrir tíma
iðnbyltingarinnar.
Hin sviðsmyndin byggðist á
markmiðum Parísarsamkomulags-
ins, þar sem stefnt er að því að
halda hlýnuninni undir 2° á Celsíus
frá því sem var fyrir tíma iðnbylt-
ingar. Hitastigið er nú að meðaltali
um 1° hlýrra en þá.
Samkvæmt útreikningum þeirra
mun hitabylgjudögum á hafi úti
fjölga úr um 33 nú upp í um 84 ef
hlýnunin nær 2°C og 150 ef hitastig-
ið hækkar um 3,5°C. Það svæði sem
nú verður fyrir barðinu á slíkum
hitabylgjum hefur þegar stækkað
þrefalt, og mun verða nífalt stærra
ef meðalhitinn eykst um 2° og 21
sinnum stærra ef hann nær 3,5° á
Celsíus.
Sjávarhitabylgjur munu einnig
endast lengur að meðaltali, eða frá
um 25 dögum sem nú er og upp í 55
daga ef markmið Parísarsam-
komulagsins nást, en upp í 112 daga
ef þau nást ekki.
Höfin líkt og svampur
Sjávarhitabylgjur gætu einnig haft
áhrif á getu hafsins til þess að soga í
sig gróðurhúsalofttegundir. Höfin
hafa til þessa náð að draga í sig
meira en 90% af hitanum sem lofts-
lagsbreytingar hafa valdið. Höfin
hafa þannig virkað nánast eins og
svampur á meðalhitastigið, og án
þessara áhrifa væri það nú miklum
mun hærra en nú er.
Þegar hefur verið leitt í ljós að
hlýnun jarðarinnar hefur hægt á
flutningi kolefnis sem örverur á yf-
irborði sjávar draga í sig niður á
hafsbotninn, en þar getur það dvalið
í árþúsundir án þess að valda skaða.
Sjávarhitabylgjur hafa ekki áhrif
á þennan „kolefnishring“, en þær
gætu hins vegar valdið skaða á líf-
verum í grunnsævi sem einnig
geyma kolvetni í sér. „Sá skaði gæti
leitt af sér að kolefnið leysist úr
læðingi,“ segir Frolicher. sgs@mbl.is
Upplitun Þessir kórallar tilheyra Kóralrifinu mikla sem hefur orðið fyrir mikilli
bleikingu. Slík bleiking verður sífellt algengari með hlýnun jarðar.
AFP
Stóra kóralrifið í Belís er næststærsta kóralrif í heimi. Það, líkt og önnur kóralrif, er í hættu vegna loftslagsbreytinga og hlýnun á yfirborði sjávar sem ýtt hafa undir svokallaða kórallableikingu.
Nemó Þessir trúðafiskar eru meðal þeirra sjávarspendýra sem búa í námunda við Kóralrifið mikla, en um 25% allra sjáv-
ardýrategunda treysta á rifin, jafnvel þó að þau þeki minna en 1% af yfirborði sjávar. Ef þau skemmast er voðinn vís.
Vísindamenn hafa
áhyggjur af hitabylgj-
um á hafi úti sem geta
m.a. örvað vöxt eitr-
aðra þörunga og fælt í
burtu nytjafiska.