Morgunblaðið - 23.11.2018, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 23.11.2018, Blaðsíða 24
24 FRÉTTIRInnlent MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. NÓVEMBER 2018 VIÐTAL Skúli Halldórsson sh@mbl.is Þrjátíu og fjórir skipbrotsmenn berj- ast upp á líf og dauða í flaki togarans Egils rauða, sem strandað hefur í foráttubrimi undir hrikalegu hamra- stáli Grænuhlíðar í Ísafjarðardjúpi. Um þetta fjallar meðal annars nýj- asta bindið í bókaflokki Óttars Sveinssonar: „Útkall – Þrekvirki í Djúpinu“. Bókin er sú 25. í röðinni, á jafn- mörgum árum, en í samtali við Morg- unblaðið segir Óttar að í þetta sinn fjalli hann um björgunarafrek í Ísa- fjarðardjúpi árið 1955, og atburði í kjölfarið sem tengjast söguhetjum þess. Í tilefni af útgáfu bókarinnar flaug Óttar, ásamt fyrrverandi flugstjórum þyrlusveitar Landhelgisgæslunnar, þeim Benóný Ásgrímssyni, Boga Agnarssyni og Páli Halldórssyni, á þyrlu Gæslunnar til Hveragerðis fyrr í mánuðinum. Þar hittu þeir fyrir Guðmund Arason, sem einn er eftir á lífi af skipverjum Egils rauða. „Hann er sá eini sem enn er á lífi af þeim sem komust af í slysinu,“ segir Óttar. „Við gáfum honum fyrsta ein- takið.“ Flugstjórarnir þrír eru eiginlegir guðfeður bókaflokksins, að sögn Ótt- ars. „Þeir hófu þessa vegferð með mér fyrir 25 bókum, en fyrsta bókin fjallaði um ellefu sögulegustu ferðir þeirra. Bækurnar áttu ekki að verða fleiri, en síðan vaknaði svo mikill áhugi á þessu bæði hér á landi sem erlendis að boltinn fór að rúlla og hefur ekki stoppað síðan.“ Eftir að hafa verið að í aldarfjórð- ung og gefið út 25 bækur um margar þær hörmungar og hildarleiki sem þjóðin hefur upplifað segist Óttar hafa upplifað að með því að segja frá reynslu sinni hafi fólk í mörgum til- fellum fengið nokkurs konar síðbúna áfallahjálp. Nefnir hann sem dæmi skrif sín um snjóflóðin sem féllu á Neskaupstað. „Ég var að skrifa um atburðina einum 38 árum eftir að þeir eiga sér stað og árið 1974 fyrirfannst engin áfallahjálp. Tólf manns höfðu farist, áttatíu prósent af atvinnustarfsemi bæjarins höfðu verið eyðilögð og það sem menn hugsuðu var að spýta þyrfti í lófana. „Við verðum bara að halda áfram,“ hugsaði fólk. Svo kem- ur einhver maður úr Reykjavík 38 árum síðar og byrjar að ræða við fólkið, og skömmu eftir það er eins og flóðgáttir hafi verið opnaðar,“ segir Óttar og bætir við að hann hafi upp- lifað mikið þakklæti frá þeim sem upplifðu atburðina og aðstandendum þeirra. „Ég hef aldrei fengið jafnmiklar þakkir og þá. Mjög mörgum fannst greinilega gott að opna á þessar minningar.“ Áfallahjálpin hófst árið 1995 Óttar nefnir einnig bók sína um slysið á jólanótt árið 1986, þegar flutningaskipið Suðurland sökk miðja vegu milli Íslands og Noregs. Sex manns fórust þessa nótt, en fimm var bjargað. „Þegar ég byrja að ræða við menn- ina fimm þá kemur í ljós að þeir höfðu mismikið tjáð sig um þetta og einn þeirra hafði aldrei rætt þessa reynslu sína. Og þetta finnst manni standa hátt upp úr þegar litið er til baka, hvað fólki hefur mörgu hverju fundist gott að opna fyrir og tjá sig um atburðina.“ Almennt hefur verið litið svo á að það hafi ekki verið fyrr en í snjóflóð- unum á Súðavík og Flateyri árið 1995 sem byrjað var að bjóða upp á áfalla- hjálp eins og hún þekkist í dag. „Og það var hann Rudolf Adolfsson geð- hjúkrunarfræðingur sem að ég held fann upp þetta orð í byrjun tíunda áratugarins. Síðan verða þessar hörmungar árið 1995 og þá fer þjóðin fyrst að heyra á þetta hugtak minnst.“ Óttar bendir einnig á að þá fyrst hafi hluti íbúa Neskaupstaðar fengið áfallahjálp vegna sinnar reynslu rúmum tveimur áratugum áður. „Þessi flóð vöktu slæmar minningar þeirra og þá rann þetta upp fyrir mönnum – „já, það þarf að hjálpa þeim líka“.“ Spurður hvort hann finni mun eftir kynslóðum á því hversu auðvelt fólk eigi með að opna sig og deila reynslu sinni segir Óttar að svo sé vissulega. Tekur hann dæmi um björgunar- aðgerðirnar við Látrabjarg, þegar togarinn Dhoon strandaði þar 12. desember árið 1947. „Í raun er þetta björgunarafrek aldarinnar og það sem ég skrifa um í ár er það sem mér finnst að mörgu leyti koma þar á eft- ir. En þarna árið 1947 fór af stað þessi þriggja daga björgun þar sem björgunarmenn lögðu sig í ótrúlega hættu og aðstandendur þeirra héldu jafnvel að þeir kæmu ekki til baka,“ segir Óttar. Svo fór að björgunarmenn, aðal- lega bændur af nærliggjandi bæjum, sigu niður bjargið og björguðu tólf skipverjum. Þrír úr áhöfninni voru þá þegar drukknaðir. „Þegar afrekið var að baki ræddu menn helst ekki þessa hluti í mörg ár á eftir. Þegar ég ræði við afkom- endur þessara manna er mér sagt að feður þeirra hafi margir hverjir aldr- ei talað um björgunina. Dóttir eins þeirra gaf mér þau svör að ekki hefði verið talað um það sem hefði verið erfitt. Og svona var viðhorf þjóðar- innar – maður harkaði bara af sér. Svo var það ekkert rætt meir.“ Af- leiðingar þessa viðhorfs geta og hafa verið ýmiss konar eins og Óttar rek- ur í dæmi um tólf ára stúlku sem missti móður sína í snjóflóðinu á Nes- kaupstað. „Sú stúlka segir mér að þessir atburðir hafi mjög lítið verið ræddir í kjölfarið. En hún nefnir líka að hún hafi eitt sinn verið að ganga um bæinn, og var að fara að mæta fjölskyldu sem líka var á gangi, þegar fjölskyldan færði sig yfir götuna og á gangstéttina hinum megin áður en til þess kæmi að þau mættust. „Af hverju?“ spurði ég stúlkuna, sem auðvitað er fullorðin kona í dag. Jú, þau vissu ekki hvernig þau áttu að koma fram við hana. Þau vissu ekki hvernig þau áttu að koma fram við barnið í sorginni. Þetta lýsir því svo- lítið hvernig við erum þegar við vit- um ekki hvernig við eigum að höndla tilfinningarnar. Allt þetta byggðar- lag var í sorg, en svo var bara haldið áfram.“ „Vorum allir á sama báti“ Og þótt enginn láti lífið geta áföllin falist í ýmsu öðru. „Til dæmis Vest- mannaeyjagosið. Þar á sér stað ein stærsta rýmingaraðgerð aldarinnar á friðartímum: Flóttinn frá Heimaey. Allur bærinn, fimm þúsund manns, fluttur í land á einhverjum sex klukkutímum um borð í sjötíu bátum. Þetta er náttúrlega áfall. Þú siglir úr höfninni og horfir til baka á eins og hálfs kílómetra langa logandi sprungu. Þú horfir á eyjuna þína loga stafna á milli og veist ekki hvort þú munt koma til með að búa þarna. Þetta er áfall.“ Óttar segir mikla hjálp felast í því að sjá félaga sína ræða sína upplifun af sömu atburðum. „Hásetinn er kannski að tjá sig, stýrimaðurinn gerir það líka, vélstjórinn og svo skipstjórinn. Svo líta þeir yfir frá- sögnina og hugsa: „Já, við vorum all- ir á sama báti.“ Þarna færðu sam- kenndina og þaðan færðu styrkinn. Ég tala kannski við tíu, fimmtán manns þegar ég skrifa bók og þegar horft er til baka átta þeir sig á að þeir upplifðu allir það sama þó að upplifun hvers og eins hafi ef til vill verið sér- stök að einhverju leyti.“ Fá áfallahjálp áratugum síðar  Bækurnar opna fyrir tilfinningar sem fólk hefur lengi byrgt inni  Björgunarafrek við Grænuhlíð Morgunblaðið/Árni Sæberg Fyrsta eintakið Benóný Ásgrímsson, Óttar Sveinsson, Guðmundur Arason, Bogi Agnarsson og Páll Halldórsson. 13 vítamín og 16 steinefni · 18 aminósýrur · Blaðgræna · Omega GLA fitusýrur SOD eitt öflugasta andoxunarensím líkamans Hrein orka, eflir einbeitingu, eykur súrefnismettun, gefur heilbrigða næringaríka orku, gott allan daginn. Eflir mótstöðu og er góð vörn við vetrar pestum. Frábært gegn þreytu, sleni og pirringi, auðugt af járni. Fyrir allan aldur, smábörn, unglinga og fullorðna. Nánari upplýsingar á www.celsus.is Fæst í apótekum, Hagkaup, Nettó, Heilsuhúsinu og víðar | celsus.is Fjölvítamín náttúrunnar, hreint og ómengað Engin tilbúin næringaefni 18 ára VELGENGNI Á ÍSLANDI Umhverfisstofnun hefur synjað um- sókn kvikmyndafyrirtækis um leyfi til að taka myndir af jepplingi við hverinn Strokk við Geysi fyrir aug- lýsingu. Bendir stofnunin á að það að sýna bíl utan vega í auglýsingu sé til þess fallið að gefa ranga mynd af því hvar heimilt er að aka hér á landi. Þá telur stofnunin að umsækjandi hafi ekki sýnt fram á að ekki sé hægt að vinna þetta verk á annan hátt. Hero Productions ehf. er að vinna að auglýsingu fyrir nýjan jeppling frá BMW, BMW X5, sem gerð er fyrir Kínamarkað. Skipulagði fyrir- tækið tökur á nokkrum fallegum stöðum í náttúru Íslands. Hefði neikvæð áhrif Búi Baldvinsson framkvæmda- stjóri gerir ekki athugasemdir við af- greiðslu Umhverfisstofnunar. Segir raunar að mikilvægt sé að sýna gott fordæmi með því að sýna ekki akstur utan vega. Í þessu tilviki hafi ein- göngu átt að nota göngustígana. Fyrirtækið hafi fundið aðra staði til að taka myndir á og sé við tökur um þessar mundir. Ráðgert var að koma bílnum fyrir suðvestan við Strokk, utan við kís- ilsvæðið. Flytja átti hann á staðinn eftir göngustíg en leggja braut úr mótatimbri undir til að minnka rask. Umhverfisstofnun taldi að fram- kvæmdin væri líkleg til að hafa nei- kvæð áhrif á svæðið. Timbrið gæti raskað viðkvæmu hverahrúðri. Þá mundi flutningur á bíl inn á svæðið hafa tímabundin neikvæð áhrif á upplifun þeirra fjölmörgu gesta sem ávallt eru á svæðinu. Umhverfisstofnun innheimtir tæplega 40 þúsund króna gjald fyrir vinnslu og afgreiðslu umsókna um akstur utan vega. Gjaldið er inn- heimt hvort sem leyfi fæst fyrir framkvæmd eða umsókn er synjað. helgi@mbl.is Fá ekki að fara með bíl að Strokki  Mynda fyrir auglýsingu BMW í Kína Morgunblaðið/Ómar Strokkur Fjöldi ferðamanna fylgist ávalla með gosum í Strokki.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.