Morgunblaðið - 06.12.2018, Síða 26

Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018
Jólabækurnar
VIÐTAL
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
„Menningarhæf heilbrigðisþjónusta
er ekki nýtt fyrirbæri. Umræðan um
hana hefur ekki verið mikil í íslensku
samfélagi en hefur aukist. Í slíkri
þjónustu felst fyrst og fremst að
veita einstaklingum með ólíkan
menningarlegan
bakgrunn bestu
mögulegu þjón-
ustu og mæta
þörfum þeirra,“
segir Kristín
Davíðsdóttir,
hjúkrunarfræð-
ingur og
aðstoðardeildar-
stjóri á Landspít-
alanum, í erindi
sem hún hélt á
lyflæknaþingi í Hörpunni nýverið.
Kristín segir mesta áherslu lagða
á túlkaþjónustu og það sé gert út frá
mikilvægi túlkunar frá siðferðilegu
sjónarhorni. Þ.e.a.s að eintaklingar
séu vel upplýstir um hvað sé að hrjá
þá, þeir skilji hver staðan sé og
hvaða úrræði bjóðist.
„Skilningurinn vegur þyngst en
við þurfum líka að geta mætt trúar-
legum þörfum fólks og menningar-
legum lífstíl og fæðuvali,“ segir
Kristín sem telur að flokka megi þrjá
stóra hópa með ólíkar þarfir sem
huga þurfi sérstaklega að. Flótta-
menn, sem fjölgað hefur undanfarin
ár, farandverkamenn, sem fjölgað
hefur jafnt og þétt líkt og gerðist fyr-
ir hrun, og svo sprengingu í fjölda
ferðamanna.
Kristín segir að sjúkdómshlutverk
séu lærð í gegnum menningu hverr-
ar þjóðar. Þar læri einstaklingar
skilgreininguna á því að vera veikur
sem sé mjög ólíka milli heimshluta.
Það geti verið mismunandi hvenær
rétt sé að leita læknis, hvert sé farið,
hvaða væntingar séu um framkomu
læknis. Hvort hjúkrunarfræðingur
sé sá sem fyrst þjónustar einstakling
við komu á heilbrigðisstofnun og svo
framvegis.
Sannleikurinn mismunandi
„Við upplifun það að einstaklingar
upplifi heilbrigðiskerfið og heilbrigð-
isstarfsfólk kuldalegt og sem dæmi
má nefna Ítali. Í þeirra menningu er
eðlilegt að fara í heilsufarsskoðun
einu sinni á ári. Þeir eru ekki vanir
því að læknir leggi til meðferð og
fylgi henni ekki eftir,“ segir Kristín
og bætir við að það sé misjafnt eftir
menningu hvernig sannleikurinn sé
sagður. Hvort honum sé slengt beint
fram eða hvort fyrst sé rætt við að-
standendur sem komi honum áfram
á mýkri hátt. Í vissum menningar-
heimum upplifi fólk að það sé engin
von eða ólíklegt að eitthvað sé hægt
að gera eða jafnvel sé búið að gefast
upp á sjúklingi ef honum er sagt
hreint út að hann sé með ólæknandi
sjúkdóm.
„Heimurinn skiptist í ólík menn-
ingarsvæði. Eftir því sem sunnar
dregur vegur óyrt tjáning þyngra og
meira ráð gert fyrir sameiginlegum
skilningi sem er kannski ekki alveg
sagt í orðum. Þar tíðkast öðru vísi
samskiptadans,“ segir Kristín og
bendir á að þegar verið sé að sinna
einstaklingum við lífslok sé mismun-
andi hversu mikið eða hvort þeir leiti
í trú og þá hvernig. Það séu mismun-
andi hefðir hvernig frágangi er hátt-
að eftir dauða.
„Sjúkrahúsprestarnir hafa reynst
okkur mjög vel við ráðgjöf og eru
góðir tengiliðir við önnur trúfélög.
Það er gott að leita til þeirra en við
getum leitað til annarra trúar-
leiðtoga sem hafa leiðbeint okkur eða
komið og sinnt sjúklingi og fjöl-
skyldu hans. Það þarf líka að passa
upp á stuðning og eftirfylgd eftir
andlát,“ segir Kristín sem bendir á
að ólíkt fæðuval sé áskorun sem
sjúkrahúsin standi frammi fyrir.
Sumir borði ekki ákveðnar fæðuteg-
undir eða þyki íslenskur matur fram-
andi. Mikilvægt sé fyrir sjúklinga að
nærast vel.
Kristín segir menningarmun finn-
ast í samskiptum. Í sumum tilfellum
sé það hefð og krafa um að stór-
fjölskyldan sé með allan tímann og
hefð fyrir samskiptum kynjanna geti
verið með ólíkum hætti, en reynt sé
eftir bestu getu að koma til móts við
þarfir ólíkra hópa.
Fá túlkun frá útlöndum
Kristín segir flóttamenn brothætt-
an hóp, heilbrigðiskerfið fjársvelt og
undirmannað og verkefni taki veru-
legan tíma. Oft sé mjög erfitt að fá
túlka og hér um bil vonlaust að fá
fagtúlka sem tali heilbrigðisfagmál
en ákveðin svið innan spítalans séu
með samning við breska aðila og fái
túlkun í gegnum síma. Innflytjenda-
samfélögin séu lítil og fáir túlkar.
Sjúklingar kæri sig ekki um að aðrir
fái vitneskju um þeirra persónulegu
mál og í sumum menningarheimum
sé fólk dæmt ef það greinist með
ákveðna sjúkdóma og geðræn mál
ekki rædd á sama hátt og hér.
Kristín er með meistaragráðu í al-
þjóðlegri lýðheilsufræði frá Svíþjóð
en lærði einnig Miðausturlanda- og
Norður-Afríkufræði. Meðan á nám-
inu stóð bjó fjölskyldan í innflytj-
endahverfi og börnin gengu í leik-
skóla með börnum af 30 þjóðernum.
„Við kynntumst innflytjendum og
áskorunum sem þeir stóðu frammi
fyrir. Þegar ég kom heim fyrir 2 ½
ári hóf ég störf á Landspítalanum og
byrjaði með námskeiðið menning-
arhæf hjúkrun sem heitir í dag
menningarhæf heilbrigðisþjónusta,“
segir Kristín og telur að heilbrigðis-
starfsfólk taki slíkri fræðslu fagn-
andi og ný kynslóð sé komin upp sem
alist hefur upp fjölbreyttu samfélagi.
Morgunblaðið/Golli
Samskipti Sjúklingar þurfa að geta tjáð sig við heilbrigðisstarfsfólk ef hjúkrun og lækning eiga að bera árangur.
Menningarhæf heilbrigðis-
þjónusta til að auka gæði
 Mismunandi menning við lífslok og frágangur eftir dauða
Morgunblaðið/Ómar Óskarsson
Landspítali Menningarhæf heilbrigðisþjónusta er veitt á sjúkrahúsinu.
Kristín
Davíðsdóttir
Breytingar og fjölbreytni
» Flóttamönnum hefur fjölgað
verulega undanfarin ár.
» Svipuð fjölgun farandverka-
manna og fyrir efnahagshrunið
2008.
» Sprengja í fjölda ferða-
manna undanfarin ár.
» Fjölmenningarsamfélag.