Morgunblaðið - 06.12.2018, Blaðsíða 82

82 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018
Vertu viðbúinn vetrinum
LÉTTAR – STERKAR – TRAUSTAR
SNJÓKEÐJUR
Nøsted Kjetting as
Hafðu samband og kynntu þér
vöruúrvalið og þjónustuna
Ný
hönnun
Ástin Texas eftir GuðrúnuEvu Mínervudótturgeymir fimm heillandismásögur sem hver og
ein verðskuldar sérstaka umfjöll-
un þótt slíkt sé ekki gerlegt hér.
Sögurnar eru efnismiklar, fullar af
eftirminnilegum aðal- og auka-
persónum, hver
um sig sjálfstætt
verk þótt þær
bindist lauslega
saman og eigi
sameiginlega
fleti.
Sögurnar,
„Hyski“, „Gler-
búrkur“, „Smit“,
„Þögn“ og „Hús
hinna deyjandi“, fjalla um konur,
flestar á þrítugs- eða fertugsaldri.
Allar sögurnar eru sagðar í fyrstu
persónu og lesandinn kemst því
mjög nærri konunum og fær djúpa
innsýn í líf þeirra, hugsanir og
kenndir. Um leið fær hann annað
sjónarhorn á sögukonurnar en
persónurnar sem þær eiga í sam-
skiptum við sem er eitt af því sem
gerir sögurnar svo áhugaverðar
og sogar lesandann til sín; hið
flókna samspil ásýndar, yfirborðs
og innra lífs, þess sem sagt er og
hins sem er hugsað.
Konurnar búa allar í Reykjavík
samtímans; Guðríður hefur tæki-
færi til að „njóta virðingar í sam-
félaginu“ að mati móður sinnar og
veltir fyrir sér ólíkum siðum hysk-
is og „borgara“; Hildigunnur sál-
fræðingur heillast af mormóna og
rekst á fyrstu hjásvæfu sína,
sjoppueigandann Agnar, á sam-
komu; Jóhanna er nýgift og ást-
fangin en dregst að sér miklu
eldri drykkjumanni og maníu-
sjúklingi og stefnir sléttu og felldu
lífi sínu í hættu; Sara vinnur í sæl-
gætisverksmiðju, er örkumluð
vegna ofbeldis barnsföður síns en
á fallegt ástarsamband við sam-
starfskonu sína; Magga situr að
sumbli á barnum Dallas til þess að
„tilheyra einhverju öðru en Ör-
yrkjabandalaginu“ og stofnar til
sambands við utangarðsmann –
lýsingar á samlífi þeirra eru einn
af hápunktum bókarinnar, hvorugt
er til stórræðanna en Magga von-
ar að þeim takist „… að koma
frumvarpinu alla leið í gegnum
þingið“ eins og hún orðar það svo
kostulega.
Sögurnar eru misdramatískar
en tilfinningin sem þær vekja er
ekki ósvipuð því að horfa á góða
bíómynd sem maður skilur ef til
vill ekki til fulls en heillast af per-
sónum og sviðsetningum og sogast
inn í líf fólksins sem markar spor í
vitund manns. Sögurnar hverfast
um örlagaríka atburði, líf persón-
anna tekur breytingum, þær lenda
í innri baráttu og þurfa að taka
erfiðar ákvarðanir sem við vitum
ekki alltaf hverjar verða við sögu-
lok. Dramatíkin felst þó ekki síst í
hinu hversdagslega og í því felst
kjarni bókarinnar, undir oft sak-
lausu yfirborði samskipta ólgar fé-
lagsleg valdabarátta, ótti við það
hvernig aðrir kunna að sjá mann
og því myndast spennandi tog-
streita milli þess sem persónan
hugsar (og segir lesendum) og
hins sem hún gefur upp við aðrar
persónur. Þannig verða sögurnar
marglaga og leikið er með tilfinn-
ingalega ásýnd fólks þar sem ekk-
ert er eins og það sýnist: „Það var
eitt af mínum skítugu leyndar-
málum (eiga ekki allir nokkur
slík?) að efast um allt sem ég
hugsaði og enn meira um það sem
ég sagði upphátt“ segir til að
mynda ein konan.
Guðrún Eva hefur einstakt lag á
að byrja sögur vel, hún dregur
lesandann strax inn í aðstæður
sem eru persónulegar og heillandi
og heldur honum allt til enda. Með
tærum texta gerir hún flóknum
aðstæðum og margbrotnum per-
sónum falleg skil og vekur nýjar
hugmyndir og hugrenningatengsl
eins og svo oft áður.
Morgunblaðið/Golli
Dramatík Guðrún Eva Mínervudóttir „dregur lesandann strax inn í að-
stæður sem eru persónulegar og heillandi og heldur honum allt til enda.“
Hættulegur
hversdagsleiki
Skáldsaga
Ástin Texas bbbbn
Eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
Bjartur, 2018. Innb., 208 bls.
HILDIGUNNUR
ÞRÁINSDÓTTIR
BÆKUR
Stefán Máni er fyrir lönguorðinn nafntogaður höf-undur íslenskra glæpa-sagna. Svo þekktur er
hann að óþarfi er að taka fram
föðurnafn hans (það er Sigþórs-
son, svona til að halda því til
haga). Krýsuvík er 20. skáldsaga
Stefáns Mána, ef
með er talin ein
barnabók, og
sem fyrr eru
drunginn og
myrkrið í aðal-
hlutverki, hvort
sem litið er til
söguþráðar, per-
sóna eða um-
hverfis.
Lögreglumaðurinn Hörður
Grímsson er aðdáendum Stefáns
Mána vel kunnugur og hans bíður
ærið verkefni að þessu sinni þar
sem hann er til reynslu hjá
rannsóknarlögreglunni. Hörður
kom fyrst við sögu í bókinni Hyl-
dýpi (2009) sem aukapersóna en í
spennutryllinum Feigð (2011) var
hann í stóru hlutverki þar sem
snjóflóðið í Súðavík kom við sögu,
en Hörður er einmitt Súðvíkingur.
Fortíð hans er harmi þrungin og
passar hann því vel inn í hugar-
heim Stefáns Mána. Hörður er
einfaldur, gamaldags og á móti
hvers konar prjáli og það er því
einkar skemmtilegt að lesa um
samskipti hans og verðandi sam-
býliskonunnar, Bíbíar. Hlátur er
kannski ekki það fyrsta sem kem-
ur upp í hugann við lestur bókar-
innar en það var ekki annað hægt
en að skella upp úr þegar Hörður
hneykslast á tónlistarsmekk Bíbí-
ar, sem blastar „Lady goo goo“ og
„Babyoncesee“ eitt kvöldið þegar
Hörður kemur heim úr lögreglu-
hellinum.
En ef við snúum okkur að al-
vöru málsins, höfuðlausa líkinu
sem finnst í hraungjótu við Krýsu-
vík, þá verður að segjast að færni
Stefáns Mána til að kippa lesand-
anum niður í svartholið er með
eindæmum snilldarleg. Sökum
drungans sem er yfir öllu fer lest-
urinn heldur hægt af stað en það
verður ekki aftur snúið þegar les-
andinn er kominn á skrið. Pólskir
verkamenn leiða Hörð inn í
svæsnustu undirheima veraldar og
lesningin er svo myrk, óhugnanleg
og jafnvel yfirnáttúrleg á köflum
að hrollur fer um lesandann.
Lesandinn upplifir hlið glæpa-
mannanna jafnt sem rannsakand-
ans og frásagnirnar tvinnast vel
saman. Þrátt fyrir ótal persónur
af íslenskum, pólskum, litháískum
og jafnvel rúmenskum uppruna,
auk ýmissa fyrirtækja og félaga
sem koma við sögu, helst einbeit-
ingin allan tímann.
Hin pólsk-íslenska Kinga kemur
svo eins og ferskur andblær inn í
frásögnina, þrátt fyrir drungann
og þunglyndið sem umlykur hana.
Kinga er 17 ára stelpa sem á
pólska móður og íslenskan stjúp-
föður sem á fortíð í íslensku und-
irheimunum og tengist pólsku
mafíunni án þess að fara nánar út
í þá sálma. Lausn Kingu á þeim
aðstæðum sem hún lendir í er
óborganleg og það væri fróðlegt
að fá að fylgjast með afdrifum
hennar í framtíðinni.
Krýsuvík er frábærlega vel
fléttuð glæpasaga, full af dulúð,
myrkri og hryllingi og oft á tíðum
eru lýsingarnar svo hræðilegar að
lesandinn verður sannfærður um
að allt fari á versta veg. Flæðið er
til fyrirmyndar og það er ómögu-
legt að leggja bókina frá sér uns
henni lýkur. Þá ber einnig að
hrósa kápu bókarinnar, sem nær
bæði söguþræðinum og stemningu
Krýsuvíkur upp á tíu.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Dulúð „Krýsuvík er frábærlega vel fléttuð glæpasaga, full af dulúð, myrkri
og hryllingi og oft eru lýsingarnar hræðilegar,“ segir rýnir.
Dulúð, myrkur
og hryllingur
Glæpasaga
Krýsuvík bbbbm
Eftir Stefán Mána.
Sögur, 2018. Innbundin, 426 bls.
ERLA MARÍA
MARKÚSDÓTTIR
BÆKUR
Hollenska tónskáldið Joel Bons
hlýtur Grawemeyer-tónskáldaverð-
launin í ár, fyrir tónsmíð sína
Nomaden. Verðlaunin eru ein hin
virtustu sem tónskáldi getur hlotn-
ast en verðlaunaféð nemur 100 þús-
und dölum, um 12,3 milljónum
króna.
Bons, sem er 65 ára gamall, er
þekktur fyrir tónsmíðar sem ganga
á margvíslegan hátt þvert á landa-
mæri, og samruna hugmynda víða
að. Þykir því mörgum að táknræn
yfirlýsing felist í vali dómnefndar á
tónskáldi og verðlaunaverki, á tím-
um þegar þjóðernissinnum vex víða
ásmegin og
veggir rísa á
landamærum.
Nomaden er
um klukkustund-
ar langt verk
fyrir sellóleikara
og hljómsveit
sem leikur á
hljóðfæri víða að
úr Afríku. Verk-
ið var samið fyrir sellistann Jean-
Guihen Queyras og Atlas En-
semble, 18 manna hljómsveit skip-
aða fólki frá Asíu, Mið-Austur-
löndum og Evrópu.
Joel Bons vann tónskáldaverðlaun
Joel Bons