Morgunblaðið - 06.12.2018, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ífréttatilkynn-ingu með fjár-hagsáætlun
Reykjavíkurborgar
segir að í fimm ára
áætlun 2019-2023
sé batnandi afkoma
A-hluta studd af tekjum af sölu-
hagnaði og sölu bygging-
arréttar. Þar er ekki tekið sér-
staklega fram að batnandi
afkoma, sem svo er kölluð, er
líka studd umtalsvert hækkandi
skatttekjum, sem er áhyggju-
efni fyrir íbúana.
Tekjur af söluhagnaði og sölu
byggingarréttar eru afar óviss-
ar og varasamt að byggja af-
komubata á þeim. Vaxandi út-
gjöld eru síður óviss, nema þá
helst þannig að reynslan sýnir
að þau eru frekar vanmetin en
ofmetin, ekki síst ef horft er til
framkvæmda hjá núverandi
borgarstjórnarmeirihluta.
Þegar horft er á útgjöldin er
ekki traustvekjandi að sjá þær
áherslur sem lesa má út úr þró-
un þeirra. Í heildina er gert ráð
fyrir rúmlega 10% hækkun út-
gjalda borgarsjóðs frá 2017 til
2019, en hækkunin til skrifstofu
miðlægrar stjórnsýslu er meira
en tvöföld sú hækkun. Þá hækk-
ar kostnaður við skrifstofu
borgarstjóra um 16%. Þetta eru
sérkennilegar áherslur en því
miður í samræmi við það sem
verið hefur hjá meirihlutanum,
bæði fyrir og eftir að hækju Við-
reisnar var skotið undir fallandi
fylgi.
Óráðsíuna má einnig lesa út
úr tölum um fjölda borg-
arstarfsmanna á íbúa. Hugtakið
stærðarhagkvæmni er þekkt í
rekstri, en hjá
Reykjavíkurborg
er stærðarhag-
kvæmnin með öfug-
um formerkjum.
Þegar Reykja-
víkurborg er borin
saman við nágrannasveit-
arfélögin má sjá að í borginni
eru fleiri starfsmenn á hverja
þúsund íbúa en hjá mun minni
sveitarfélögum. Þetta er auðvit-
að óviðunandi, en borgarstjóri
er ánægður með reksturinn og
telur hann öfundsverðan ef
marka má umfjöllun hans um
fjárhagsáætlunina, þannig að
borgarbúar ættu ekki að gera
sér miklar vonir um að tekið
verði á þessu.
Þá vekur athygli í fjárhags-
áætlun meirihlutans að gert er
ráð fyrir að skuldir og skuld-
bindingar vaxi verulega, eða um
40 milljarða króna, frá gildandi
áætlun, eins og oddviti
sjálfstæðismanna í borg-
arstjórn hefur bent á. Sú áætlun
var samþykkt fyrir ári og er
þessi skuldasöfnun enn eitt
áhyggjuefnið í rekstri og fjár-
hagsstöðu borgarinnar. Annað
sem veldur áhyggjum er að nú
er gert ráð fyrir 16 milljarða
lakari rekstrarniðurstöðu á
næsta ári en áætlunin í fyrra
gerði ráð fyrir, eins og Eyþór
Arnalds hefur vakið athygli á.
Reykjavíkurborg þarf að taka
rækilega til í rekstri sínum.
Fjöldi dæma er frá síðustu vik-
um og mánuðum um að rekst-
urinn er í ólestri og fyrirliggj-
andi fjárhagsáætlun gefur enga
ástæðu til að ætla að þar sé að
verða breyting á.
Hjá meirihlutanum í
borginni er stærðar-
hagkvæmni með öf-
ugum formerkjum}
Fjárhagur Reykjavíkur
Það mál semskekið hefur
þjóðfélagsumræð-
una að undanförnu
er ekki líklegt,
þótt vont sé, til að
hafa varanleg áhrif
ef marka má fyrri atburði á
sama tilfinningaskala. Það eru
reyndar ekki margar einka-
samkundur sem þyldu það vel
að hvert orð sem félli í lok-
uðum hópi birtist opinberlega.
Og óneitanlega voru hinar
frægu umræður á barnum
gegnt Dómkirkjunni einkar
illa til útbreiðslu fallnar.
En það fellur margt í
skugga á meðan. Þannig var
birt verðlaunatillaga um syst-
urbyggingu við Stjórnarráðs-
húsið við Lækjargötu. Fróð-
legt gæti verið að kíkja á
skilmála þeirrar samkeppni
fyrst tillagan sem birt var
vann til verðlauna. Stjórn-
arráðshúsið var í upphafi
hugsað sem fangelsisbygging
utan um íslenska
brotamenn og
þurfti oft lítið til
að öðlast dvöl þar.
Vel má vera að til
þess myrka hlut-
verks hafi verið
litið þegar tilvonandi bygging
var verðlaunuð og hún hafi
þótt geta farið vel við nýjar
byggingar á Litla-Hrauni og
þar með sómt sér vel hjá
Stjórnarráðshúsinu.
Það má einnig hafa tillög-
unni til afsökunar að horft hafi
verið til bygginga sem borg-
aryfirvöld hafa notað síðustu
ár til að mylja niður flest sem
minnti áður svo notalega á
þann brag miðborgarinnar
sem geðslegastur er. Því verð-
ur ekki trúað fyrr en í fulla
hnefa að þrengt verði að
gamla Stjórnarráðshúsinu með
svo ólánlegum hætti. Húsráð-
endur þar geta að minnsta
kosti ekki að slíku staðið með
góðri samvisku.
Verðlaunabyggingin
fast við Stjórn-
arráðshúsið yrði
varanleg skemmd}
Á þetta ekki skilið
F
yrir nokkrum dögum voru fjár-
lög, sem eru stefnuskrá hverr-
ar ríkisstjórnar afgreidd, eftir
aðra umræðu í þinginu. Við
aðra umræðu koma fram þær
breytingar sem stjórnmálaflokkar vilja
gera á fyrirliggjandi frumvarpi. Að þessu
sinni notaði ríkisstjórn Katrínar Jak-
obsdóttur tækifærið til að ganga á bak orða
sinna gagnvart öryrkjum og snuða fátæk-
asta fólk á Íslandi um ellefuhundruð millj-
ónir króna. Fátækasta fólkið á Íslandi á að
bíða eftir réttlæti enn um hríð meðan fé-
lagsmálaráðherra sem nú er einnig barna-
málaráðherra vinnur tillögur sínar varðandi
öryrkja sem margir hverjir hafa börn á
framfæri sínu. Miðflokkurinn lagði fram
skýrar og fjármagnaðar tillögur við um-
ræðuna sem rétt er að gera grein fyrir hér. Tillögur
flokksins hefðu gagnast bæði fólki og fyrirtækjum
hefðu þær verið samþykktar. Miðflokkurinn lagði
fram tillögu um lækkun tryggingagjalds sem komið
hefði fyrirtækjum sérstaklega litlum og meðalstórum
mjög vel. Flokkurinn lagði til að kolefnisgjald hækk-
aði ekki og að hækkun síðasta árs yrði tekin aftur.
Kolefnisgjald leggst þyngst á þá sem aka mikið eink-
um fólk og fyrirtæki á landsbyggðinni. Hækkun
gjaldsins fer beint út í verðlag og hækkar með því
húsnæðislán landsmanna. Miðflokkurinn
lagði einnig til að úrræði vegna séreign-
arsparnaðar við fasteignakaup yrðu fram-
lengd en það mun leggjast af um mitt
næsta ár. Tillaga Miðflokksins hefði komið
þeim best sem hraða vilja niðurgreiðslu
lána sinna eða leggja fyrir til fyrstu kaupa.
Tillagan beindist því fyrst og fremst að
ungu fólki. Flokkurinn endurnýjaði stefnu-
mál sitt um að atvinnutekjur skerði ekki
lífeyristekjur. Sú tillaga var felld að við-
höfðu nafnakalli. Verður listi yfir þá sem
felldu birtur innan skamms. Miðflokkurinn
lagði til aukningu fjárheimilda til fíkni-
efnaeftirlits til að hægt væri að bæta við
tveim fíkniefnahundum. Flokkurinn lagði
til eflingu heimaþjónustu aldraðra og
heilsueflingu þeirra. Flokkurinn lagði einn-
ig til að þær ellefuhundruð milljónir sem búið var að
lofa öryrkjum yrðu greiddar út um áramót eins þeim
hafði verið lofað. Að síðustu lagði Miðflokkurinn til
sérstakt átak gegn kennitöluflakki. Átakið hefði stað-
ið straum af kostnaði við allar tillögur flokksins og
vel það. Stefnuskrá ríkisstjórnarinnar rúmaði ekki öll
þau þjóðþrifamál sem hér hefur verið getið og felldi
meirihlutinn þau öll. thorsteinns@althingi.is
Þorsteinn
Sæmundsson
Pistill
Fjárlög – stefnuskrá ríkisstjórnar
Höfundur er þingismaður Miðflokksins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Skortur á grunnskólakenn-urum var fyrirsjáanleg aukþess sem margir ein-staklingar með grunnskóla-
menntun hafa leitað í önnur betur
launuð störf. Þess vegna kemur
fjöldi samþykktra undanþágubeiðna
fyrir kennara án kennsluréttinda í
grunnskólum ekki á óvart,“ segir
Þorgerður Laufey Diðriksdóttir,
formaður Félags grunnskólakenn-
ara. Hún bætir við að fjölmargir
grunnskólakennarar starfi í öðrum
greinum og lítil von sé til þess að
þeir snúi til baka nema launakjör
batni. Þorgerður segir töluvert um
undanþágur til þeirra sem fá
menntun sína ekki metna með réttu.
Samkvæmt ársskýrslu undan-
þágunefndar grunnskóla skólaárið
2017 til 2018 sem kom út nýverið
voru 434 umsóknir um undanþágu
til þess að kenna í grunnskólum án
tilskilinna leyfa teknar til afgreiðslu
nefndarinnar. 383 umsóknir voru
samþykktar en 51 synjað. Aukning
á samþykktum undanþágubeiðnum
var 40,8% frá fyrra skólaári. Flestar
undanþágubeiðnir voru samþykktar
á árunum fyrir hrun þ.e.a.s. á skóla-
árunum 2007 til 2008 alls 506 og 477
undanþágur samþykktar skólaárið
2008 til 2009. 185 beiðnir 2017 til
2018 snéru að almennri kennslu.
Aðsókn í kennaranám minna
Þorgerður segir að eftir skóla-
árið 2008 til 2009 hafi und-
anþágubeiðnum farið fækkandi og
verið ásættanlegar en nú sé það
ekki lengur. Þorgerður segir að á
bak við undanþágubeiðnirnar séu
einstaklingar með mismunandi
hæfni og reynslu. Hún segir margar
vörður á leiðinni áður en undan-
þágur séu veittar og allt sé gert til
þess að ráða réttindakennara í stöð-
ur í stað þess að lausráða ein-
staklinga til árs í senn.
„Þar sem starfsheiti grunn-
skólakennara er lögverndað geta
þeir einir sem uppfyllt hafa náms-
kröfur sem gerðar eru til grunn-
skólakennara talist slíkir. Fram-
haldsskólakennarar sem hafa ekki
eins margar einingar í uppeldis- og
kennslufræðum í námsskrá sinni en
eru með fleiri einingar í öðrum fög-
um uppfylla ekki skilyrði til að kall-
ast grunnskólakennarar og það
sama á við um leikskólakennara
þrátt fyrir að þeir taki 150 einingar
í uppeldis- og kennslufræði í sínu
námi,“ segir Þorgerður og bendir á
að áður en lögum um grunnskóla
var breytt hafi hluti kennara verið
með tvöfalt leyfisbréf og haft leyfi
til þess að kenna á tveimur skóla-
stigum.
Þorgerður segir að eftir að
kennaranámið var lengt hafi ásókn í
námið minnkað og það skili sér eðli-
lega í færri réttindakennurum. Hún
segir grunnskólana hafa sérstöðu að
því leyti að börn séu skyldug að fara
í gegnum tíu ára nám og það sé því
réttmæt krafa að það sé tryggt að
þeir einstaklingar sem kenna börn-
unum hafi til þess tilskilin réttindi.
„Það er fróðlegt að skoða
menntunarflokka þeirra sem sækja
um undanþágur en langstærsti hóp-
urinn eða 310 manns hefur lokið
grunnnámi í háskóla, er með meist-
aragráðu og jafnvel doktorsgráðu
en án fullnægjandi menntunar í
uppeldis- og kennslufræðum. 43
sækja um starf sem leiðbeinendur á
meðan þeir eru í námi til kennslu-
réttinda,“ segir Þorgerður, sem tel-
ur að umræða um eitt leyfisbréf fyr-
ir öll skólastig sé á umræðustigi og
það hljóti að vera eðlileg þróun að
kennarar geti nýtt reynslu sína og
færni og fært sig á milli skólastiga.
Hún segir umræðuna á réttum stað
hvað varði eitt leyfisbréf.
„Það er fullt af frábæru
fólki sem vinnur innan skóla-
kerfanna en það er bæði erf-
itt fyrir einstaklinga sem
þurfa undanþágu og skólana
að lausráða fólk,“ segir Þor-
gerður sem er þess fullviss
að áhugi á kennara-
menntun aukist ef laun
endurspegli menntun og
hæfni.
383 grunnskólaleiðbein-
endur á undanþágu
Mismunandi vægi uppeldis- og
kennslufræði skilur m.a. að
nám leik-, grunn- og fram-
haldsskólakennara að sögn
Þorgerðar L. Diðriksdóttur, for-
manns Félags grunnskólakenn-
ara.
Hún segir að framhalds-
skólakennarar þurfi að taka 60
einingar í uppeldis- og kennslu-
fræði, grunnskólakennarar 120
einingar og leikskólakennarar
150 einingar í uppeldis- og
kennslufræði til þess að fá lög-
gildingu sem leikskólakennarar.
Í framhaldsskólum sé oftar
en ekki sótt um undanþágur
fyrir einstaklinga sem fast-
ráðnir eru til eins árs með
ákveðna sérþekkingu sem ekki
hafa tekið uppeldis- og
kennslufræði.
Í grunn- og framhaldsskólum
veita undanþágunefndir leyfi
fyrir starfsmönnum án til-
skilinnar menntunar.
Í leikskólum er
heimild til þess að
ráða þriðjung starfs-
manna án tilskil-
innar menntunar. Á
öllum skólastigum
er leitast við að
ráða réttinda-
kennara.
Mismunandi
áherslur
KENNARAMENNTUN
Þorgerður Laufey
Diðriksdóttir
Umsóknir til undanþágunefndar grunnskóla
Fjöldi umsókna eftir skólaárum
700
600
500
400
300
200
100
0
’07-’08 ’08-’09 ’09-’10 ’10-’11 ’11-’12 ’12-’13 ’13-’14 ’14-’15 ’15-’16 ’16-’17 ’17-’18
Umsóknir um heimild skólastjóra
til að lausráða starfsmann sem
ekki hefur leyfi til að nota starfs-
heitið grunnskólakennari.
Fjöldi umsókna
Samþykktar umsóknir
Heimild: Undanþágunefnd grunnskóla
Á skólaárinu 2017-
2018 voru teknar til
afgreiðslu 434 um-
sóknir. Af þeim voru
383 samþykktar.