Morgunblaðið - 06.12.2018, Page 77

MENNING 77
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2018
ar vel, það dregur fallega fram andstæðurnar
dag og nótt og virkar vel í leik með mörkin
milli drauma og veruleika.“
– Hvernig unnuð þið bókina, þ.e. hvort
kom á undan, texti eða mynd?
Anna: „Í stað þess að ég skrifaði bara heil-
an texta og henti honum í Laufeyju til að
teikna unnum við efnið mjög mikið saman.
Ég skrifaði niður hugmyndir og Laufey
teiknaði og stundum breyttust teikningarnar
eða sagan. Á endanum var sagan tilbúin á
undan teikningunum en það er nú ekki furða
þar sem hver einasta teikning Laufeyjar er
mjög nákvæmt listaverk sem tekur margar
langar stundir að fullkomna.“
Laufey: „Það var mjög skemmtilegt ferli
að geta kastað hugmyndunum svona fram og
til baka. Það var oft sem upp komu áhuga-
verðar hugmyndir í skissuferlinu sjálfu og
manni detta í hug ýmsar nýjar tengingar og
vísanir þegar sagan lifnar við á blaðinu.“
Í kynningu á bókinni er hún sögð nætur-
ævintýri fyrir börn um að sigrast á myrk-
fælni, en Anna segir að aðalmarkmiðið með
bókinni hafi verið að skapa fallega mynd-
skreytt ævintýri sem tali til barna. „Hvað
varðar myrkfælni þá fór ég að hugsa um
hana við gerð þessarar sögu. Fyrr á tíð voru
börn hrædd með alls konar sögum um grýlur
og drauga og hulduverur í myrkrinu, en í
dag held ég að mjög mörg börn séu myrk-
fælin þrátt fyrir að vera ekki hrædd með
neinu slíku. Ég var sjálf mjög myrkfælin sem
barn. Fullorðið fólk segir gjarnan við börnin:
„Hvaða vitleysa“ eða „Það er ekkert til að
vera hræddur við“. Nær lagi væri að skoða
aðeins hvað við erum hrædd við. Í fyrsta lagi
getur myrkur sannarlega verið ógnvænlegt,
vegna þess einfaldlega að við sjáum ekki vel
og augu og heili raða upp hlutum á annan
hátt en í dagsbirtu. Í öðru lagi eru mörkin
milli draums og vöku eða ímyndunarafls og
raunveruleika dálitið loðin. Okkur langaði
svolítið til að fanga þetta dularfulla sem kem-
ur fyrir mannshugann, já eða barnshugann,
milli svefns og vöku og titillinn er dreginn af
því.“
Laufey: „Ég var myrkfælið barn og svaf
lengi með ljósin kveikt því skuggalegt ímynd-
unarafl mitt tók völdin í myrkrinu. Það
fyrsta sem loksins hjálpaði mér var þegar
móðir mín byrjaði að skálda nýjar sögur inn í
myrkrið, hún sagði mér frá góðum verum
sem bjuggu í hverju horni herbergisins, lýsti
þeim nákvæmlega í útliti og hvernig þær
vernduðu mig. Þá fyrst tókst mér að sigra
myrkrið. Það eru nægar sögur til sem lýsa
því hversu hræðilegt myrkrið er en fáar
skemmtilegar sögur sem gera myrkrið fal-
legt. Sagan okkar fjallar um hugrakka stúlku
sem ræður eigin örlögum og treystir á gáfur
sínar og útsjónarsemi til þess að leysa úr
vandamálum. Ég lagði mikla áherslu á að
fanga í teikningunum fegurð og kyrrð nætur-
innar, þar sem ævintýri gerast.“
– Þú nefnir leynigest dóttur þinnar Anna,
kemur hann enn í heimsókn?
Anna: „Hann kemur einstaka sinnum í
heimsókn en ég held að hún viti nú samt al-
veg að hann er ekki til í alvörunni, hvað sem
það svo sem þýðir. Hún er enn sannfærð um
tilvist jólasveina og útilokar alls ekki að tröll
og álfar séu til. Um daginn sagði hún mér að
leynigesturinn ætti fjölskyldu sem vildi endi-
lega koma í heimsókn og hún var alsæl með
það!“
Laufey: „Ég ætti kannski að dusta rykið af
stórfjölskyldinni hans sem húkir uppi í skáp
hjá mér!“
Ævintýri í
fegurð og kyrrð
næturinnar
 Í bókinni Milli svefns og Vöku freistuðu Anna
Margrét Björnsson, sem skrifaði, og teiknarinn
Laufey Jónsdóttir þess að fanga hið dularfulla sem
kemur fyrir mannshugann milli svefns og vöku
Kyrrð Anna Margrét Björnsson og Laufey Jónsdóttir vildu skapa ævintýri sem tali til barna.
Ævintýri Vaka vingast við leynigestinn og
þau lenda í ýmsum ótrúlegum ævintýrum.
VIÐTAL
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Í bókinni Milli svefns og Vöku, eftir þær
Önnu Margréti Björnsson og Laufeyju Jóns-
dóttur, segir frá Vöku, hugrakkri og glað-
værri stúlku sem líður ekki vel þegar rökkv-
ar, enda breytist allt þegar myrkrið tekur
völdin. Eitt kvöld ber undarlegan gest að
garði og dularfullir hlutir eiga sér stað.
Anna segir að þær Laufey hafi lengi rætt
það að gaman væri að gera saman barnabók.
„Hugmyndin að bókinni kviknaði þó ekki fyrr
en ég var að segja henni frá því þegar yngri
dóttir mín, Ása Georgía, sem var þá fjögurra
ára, var að gera saklaus skammarstrik á
heimilinu og sakaði svo einhvern ósýnilegan
leynigest um að hafa gert þau. Þetta var svo
sætt og skondið að okkur fannst þetta kjörið
til að nota í sögu, og sú stutta hjálpaði Lauf-
eyju með útlitið á þessum leynigesti, sagði
henni nokkurn veginn hvernig hún sæi
hann.“
Laufey: „Út frá lýsingum Ásu hófst kar-
aktersköpunin. Ég held að ég hafi líklega
teiknað um það bil hundrað mismunandi
leynigesti, en þessi sigraði hjörtu okkar allra
og stóðst ströngustu kröfur Ásu. Hann fékk
að stíga inn í ljósið á meðan stórfjölskylda
hans húkir enn uppi í myrkum skáp.
Mig langaði að skapa myndheim sem væri
örlítið óhuggulegur en dregur mann inn og
vekur forvitni. Teikningarnar vísa, líkt og
sagan, til þeirra barnabóka sem við ólumst
upp með og því fannst mér tilvalið að vinna
með gamla góða blekið sem vekur vonandi
nostalgískar tilfinningar hjá fleirum en okkur
Önnu. Kolsvart blekið hentar líka sögunni af-
Mýtan um hamingjusömuvændiskonuna er jarð-sett í bókinni And-stæðum eftir Guðrúnu
Sigríði Sæmundsen. Andstæður
eru önnur bók Sigríðar sem gaf
árið 2015 út skáldsöguna Hann
kallar á mig.
Andstæður
fjalla um hjón
sem virðast
hamingjusöm og
eiga allt sem
hugurinn girnist.
Gunnar og Re-
bekka hafa verið
saman frá ung-
lingsárum. Þau
búa í Belgíu þar sem Gunnar
starfar sem forstöðumaður á skrif-
stofu EFTA en Rebekka vinnur að
bók um lögleiðingu vændis. Þau
eiga eina dóttur sem stundar
framhaldsskólanám og býr hjá
ömmu sinni í Reykjavík. Allt virð-
ist leika í lyndi en í ljós kemur að
ýmislegt leynist í fari Gunnars og
Rebekku sem kemur á óvart og
hið fullkomna líf byrjar að liðast í
sundur.
Rebekka á við ritun bókarinnar
um vændi erfitt með að setja sig
inn í heim vændis og fíkniefna en
þegar hún hittir óvænt vændiskon-
una Jasmijn á ferðalagi á Íslandi
leiðir Jasmijn hana inn í ógeðfelld-
an heim vændis, fíkniefna og of-
beldis þar sem grimmd, ofbeldi,
drottnunargirni, eigingirni, valda-
barátta, tómarúm, niðurlæging og
misnotkun eiga sér stað. Þar sem
virðing fyrir manneskjunni er eng-
in og kaupendur nýta neyð ein-
staklinga, í langflestum tilvellum
kvenna, til að svala fýsnum sínum.
Andstæður er samtímasaga
byggð á raunverulegum heim-
ildum. Guðrún naut liðsinnis Mir-
jam van Twuijver til þess að skapa
trúverðuga persónu vændiskon-
unar Jasmijn í Andstæðum, en
Twuijver starfaði áður sem vænd-
iskona í rauða hverfinu í Amster-
dam. Það gefur bókinni vigt að ein
af þremur aðalpersónum bókar-
innar skuli vera byggð á raunveru-
legum frásögnum úr hinum harða
heimi fíknar og vændis; heimi sem
er óraunverulegur þeim sem ekki
þekkja til. Slíkar frásagnir ýta við
lesandanum og sýna hversu miklar
andstæður geta búið í hverjum
einstaklingi. Bókin er skemmtilega
uppbyggð þar sem Gunnar, Jas-
mijn og Rebekka segja sögu sína
til skiptis, hvert í sínum kafla.
Frásagnirnar fléttast saman og úr
verður spennandi söguþráður.
Guðrúnu tekst í Andstæðum að
gera Rebekku og Jasmijn að trú-
verðugum persónum og Gróu syst-
ur Gunnars. Persóna Gunnars nær
ekki nægum trúverðugleika og
skrifast það eflaust á það hversu
miklar andstæður og sjálfhverfa
eru í persónuleika hans.
Í byrjun bókar eru Gunnar og
Rebekka með pálmann í hönd-
unum og lifa í vellystingum á sama
tíma og Jasmijn upplifir sína
mestu niðurlægingu. Andstæð-
urnar í lífi Jasmijn eru þær að
hún kom ekki úr slæmum að-
stæðum heldur lenti í slæmum fé-
lagsskap og fíknin varð þess
valdandi að hún leiddist í vændi.
Andstæður Gunnars, sem átti allt
sem hugurinn girntist, uppfylltu
ekki tómarúmið innra með honum;
hann vildi meira og sveifst einskis
til að svala fýsnum sínum. Re-
bekka hafði allt sem hún hélt að
hún girntist en andstæður hennar
voru veruleiki sem hún neyddist
til að horfast í augu við þegar
hluti af breyskleikum Gunnars
kom í ljós.
Auk þess að vera spennusaga
eru skilaboð bókarinnar á þá leið
að hamingjusama gleðikonan
finnst varla. Flestar vændiskonur
fara í vændi vegna fíknar eða
neyðar. Grimmd, fýsnum og eigin-
girni eru engin takmörk sett og á
meðan eftirspurn er eftir vændi og
drottnunargirnin ræður ríkjum
verða þeir sem undir högg eiga að
sækja notaðir til að svala fýsnum
þeirra sem með valdið fara.
Það liggur ekki alveg ljóst fyrir
í Andstæðum hvort og hver stend-
ur uppi sem sigurvegari í lok sög-
unnar og endirinn er á þann veg
að allt sé opið með nýja sögu um
afdrif aðalpersónanna þriggja.
Texti bókarinnar flæðir vel og
spennan helst út bókina.
Andstæðar aðstæður og valdaójafnvægi
Morgunblaðið/Eggert
Guðrún Sigríður Sæmundsen „Auk þess að vera spennusaga eru skilaboð
bókarinnar á þá leið að hamingjusama gleðikonan finnst varla,“ segir rýnir.
Skáldsaga
Andstæður bbbmn
Eftir Guðrúnu Sigríði Sæmundsen.
Draumsýn bókaforlag, 2018.
Kilja, 230 bls.
GUÐRÚN
ERLINGSDÓTTIR
BÆKUR