Skessuhorn - 20.12.2005, Blaðsíða 28

28
ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 2005
■■KVVIW...

Það er gamall og góður siður
að senda jólabréf, en það er
nokkurs konar ítarefni með
jólakveðjum, þar sem auk þess
að senda kveðju eru sagðar
helstu fréttir úr sveitinni.
Skessuhom leitaði til sjö valin-
kunnra Vestlendinga og bað þá
að senda lesendum Skessuhoms
jólabréf úr sínu heimahéraði.
Kunnum við þeim bestu þakkir
fyrir.
Afram Island!
Um jól og áramót færist yfir
flesta einhver tregi. Angurværð sem
lætur fólk í ffiði að öllu jöfnu. Þá
lítum við gjaman yfir farinn veg og
spyrjum okkur: Hvert liggur leiðin?
Fyrir mér eru jól og áramót tími
til að þakka. Eg þakka fyrir landið
mitt, Skagann minn, samferða-
mennina og fjölskyldu mína. Þetta
er líka tími sem menn nýta til að líta
rækilega í kringum sig og spyrja:
Getum við ekki létt undir með
þeim sem em í erfiðleikum af ein-
hverjum völdum. Kostur við lítið
samfélag, litla bæi, er að við eigum
að geta séð í stómm dráttum hvað
hægt er að bæta og það sem meira
er að alltaf má finna einhverjar leið-
ir til úrbóta ef við höfum augun
opin.
Nú í byrjun aðventu keyrði ég
seint að kveldi á Akranes, ljósadýrð-
in var að ná hámarki og himininn
glóði í tunglskini. Hugurinn hvarfl-
aði meira en þrjátíu ár aftur í tím-
ann. Þegar ég kom fyrst á Akranes
einmitt á þessum árstíma. Kom sem
gestur til að dvelja um skamman
tfma og vinna á sjúkrahúsinu. Mér
fannst eiginlega samanburðurinn ó-
trúlegur; hvað Skaginn hefur breyst
og byggst upp, hvað þjónustan hef-
ur styrkst. Hér em möguleikarnir
ótæmandi ef rétt er á málum haldið.
Mér finnst ég hafa verið heppin að
koma einmitt hingað fyrir öllum
þessum ámm og festa hér svo kyrfi-
lega rætur. Fengið að vera þátttak-
andi í lífinu í þessum bæ.
I haust kom til mín kona frá Bret-
landi sem er alíslensk en hefur ekki
dvalist hér frá 6 ára aldri. Hún var
að rifja upp að 70 ár era liðin frá því
að hún flutti héðan. Hún hafði
aldrei saknað neins frá þessu landi,
alltaf litið á sig sem Breta. Hún
minnist þó náttúrufegurðarinnar
héðan en fannst landið að öðm leyti
dauflegt í minningunni.
“Hvað hefur orðið um þig, litla
Island, sem var svo fátækt og smátt
fyrir 70 ámm en er nú eins og Para-
dís á jörðu.” Hún dáðist að tæra
haustloftinu og fallegu litunum í
landslaginu. Hún fann gamla
bernskuheimilið sitt í Reykjavík.
Strauk útidyrahurðina sem faðir
hennar lét smíða af miklum stórhug
fyrir 80 áram. Er þetta ekki merki-
legt land sem ég á rætur að rekja til,
sagði hún. Ibúafjöldi sá sami og í
Hull í Bretlandi. Það þætti saga til
næsta bæjar ef þeir gætu stært sig af
því sem Islendingar era að gera
heima og heiman. Islendingar hafa
sannarlega gert sig gildandi, í við-
skiptum, íþróttum, listum, svo ekki
sé minnst á kvennablómann sem
hrifsar til sín alheimskórónur aftur
og aftur.
Hún var allt í einu svo stolt af
uppranalandi sínu, Islandi. Nú
hringir hún í hverri viku bara til að
vita hvernig himinninn sé á litinn
og hvernig sjólagið er. I leiðinni
gefur hún mér þær upplýsingar að
Björk hafi sungið í London eða að
íslenskir viðskiptajöfrar hafi verið
að leggja undir sig ný vígi. Eg
minni hana á að hún sé að verða að
þjóðrembusvíni. Hún segir það
ekkert gera til því það sé þjóðarein-
kenni og genetískt og hafi gert okk-
ur kleift að hfa af á Islandi í þúsund
ár og gott betur. En hún er einnig
meðvimð um að sú mikla velgengni
sem Islendingar hafa fengið að
njóta er vandmeðfarin.
Við þurfum að gæta okkar að fara
ekki fram úr okkur þannig að
stéttaskipting verði hér á landi eins
og í Bretlandi þar sem börn sem
fæðast við slærnan efnahag eiga sér
litla möguleika. Aldraðir sem búa
við erfið kjör eiga í fá og óspenn-
andi hús að venda. Við megum ekki
láta svokallað frelsi til að velja villa
okkur sýn. Við viljum sömu þjón-
ustu fyrir alla þegar kemur að
menntun og velferð. Æska landsins
hefur aldrei verið glæsilegri, aldrei
átt meiri möguleika. Stöndum vörð
um velferð hennar. Við eigum að
breyta hugtakinu ffelsi til að velja í
jafna möguleika fyrir alla. Ef ís-
lendingar geta það ekki getur það
enginn.
Sendi lesendum Skessuhorns
mína bestu jóla- og nýjárskveðjur
og þakka samferðina á liðnum
áram.
Ingibjörg Pálmadóttir, Akranesi.
Um landið og
lykkjur sögunnar...
Fjölmiðlar þeirra tíðar segja að
hingað til lands hafi komið hreysti-
menni og búandkarlar ffá Noregi
með sitt lítdð af hverju í skipum sín-
tun, og raðað sér til nýrrar búsetu,
m.a. um Borgarfjörð: Grímur há-
leyski settist að á Hvanneyri, Bjöm
gullberi á Gullberastöðum, Geirr
hinn auðgi í Geirshlíð og Þorkell
kornamúli í Asi, svo nokkrir séu
nefndir. Þeim þótti þröngt um sig
austan hafs og höfðu sumir auk þess
lent í stælum við konung og liðs-
menn hans. Þeir vora drifhir áffam
af þörf fyrir ffelsið sem felst í sjálf-
stæði og því að hafa í sig og á fyrir
sig og fjölskyldur sínar. Einhverjir
þeirra réðust í víking og komu heim
vellauðugir, efndu jafnvel til kaup-
stefna á Hvítárvöllum þar sem
verslun, viðskipti og skemmtan
blómstraðu. Aðrir sátu ffiðsamir á
búum sínum.
Tíminn leið og iðjan fór að verða
hversdagsleg; fólkið lifði á því sem
landið gaf, ræktaði hefðimar sem
hægt og sígandi urðu að grónum
staðreyndum. Hver dagur varð öðr-
um líkur, dagarnir urðu að áram og
árin að öldum. Helst vora það tíð-
arfar, jarðeldar, pestir, svo og uppá-
tæki kóngs og kirkju sem skópu til-
breytingu. En svo náðu menn taki á
áður óþekktu eldsneyti úr jörðu og
ffumefnunum þremur til þess að
örva vöxt nytjajurta, og áhyggjan af
svölun hinna daglegu þarfa varð
næstum því að ljúfum leik við
skurðgröft, torfþælu, tóvinnu, fiski-
drátt, matseld og heyskap, og hver,
sem jörð sat, gat hagað sér sem
Skalla-Grímur bóndi: Haft fjöl-
menni og margt fjár. Þörfin fyrir
hina mörgu heimilismenn þvarr,
svo þeir ýmist snera sér að öðram
verkum, sem meiri þörf var fyrir,
eða þeir af hugkvæmni sinni komu
auga á nýja þörf: Þessir menn hófu
útgerð, ffæðimennsku, húsgagna-
smíði, tölvustúss, umönnun hvers
konar, kvikmyndagerð, vertshúsa-
rekstnr, fjársýslu og verðbréfamiðl-
un, nú ellegar að segja dag hvern
sögur og tíðindi af nágrönnum, en
það hafði áður einkum verið hlut-
verk förukvenna.
Og skyndilega, a.m.k. ef maður
notar ævi þjóðar sem viðmiðun,
virðist allt orðið breytt, eins og við
sannfæramst um á stuttri reisu um
Borgarfjörð: Búskapareinkenni ald-
anna era á hverfanda hveli, ær og
kýr ekki lengur á hverjum bæ sem
margir standa um þessar mundir
tómir nema yfir blánóttina: Heimil-
ismenn virðast liggja í stöðugum
víking. A öðram bæjtun hafa menn
breytt um sið. Nefhum t.d. það að í
landnámi Oleifs hjalta standa nú
sumardagana vel búnir húsvagnar
hvíldarþurfi fólks þar sem kvíaær
Fossatúnshúsfreyju vora sennilegar
áður reknar tdl mjalta. Og skömmu
norðar er fyrir yfirhitað nútíma-
samfélag rekið mannbótabú, í anda
Erlings Skjálgssonar, þar sem fyrr-
um var eitt helsta jarðræktarbýli
héraðsins, Hvítárbakki. Enn
streyma líka margir til Reykholts;
Ekki til þess að troða illsakir við
Snorra Sturluson bónda þar og
sækjast eftir lífi hans, nema þá í ó-
eiginlegri merkingu, heldur til þess
að ffæðast um söguna og til þess að
þreyja orlofsdaginn. I nágranna-
landnámi Þorkels komamúla í Asi
þar sem húsfellskir ferfætlingar
vöfraðu meðal bjarkanna sér til
bötunar sumar hvert um aldaraðir
eiga nú aðkomnir og uppréttir tví-
fætlingar sér samastað og auðnu-
stundir svo haldið geti til síns heima
feitir í andanum.
Þannig mætti rekja mörg fleiri
dæmi um breytta siði í byggðum
Borgarfjarðar: Hinar daglegu þarf-
ir, sem móta gerðir okkar mann-
anna, bæði sem einstaklinga og
samfélagshópa, hafa breyst. Við
eram ekki lengur upptekin við það
eitt að svala ffumþörfunum; þörf-
unum fyrir mat, klæði og húsaskjól.
Til sögunnar hafa komið þarfimar
fyrir tómstundir, félagslegt sam-
neyti, og margvíslega ræktun sjálfs-
ins við afþreyingu, listir og margt
fleira.
En hver er þá kjarni sögunnar?
Jú, hverjar svo sem þarfimar era er
það landið sem mætir þeim flestum
og svalar þeim. Því leitum við jafh-
an til landsins; með náttúra sinni og
afurðum, eiginlegum og óeiginleg-
um: ffiðsæld, fegurð, beit, orku-
lindum, veiði, mannvirkjamöl og
grjóti, sögu, minjum og minning-
um. Landið stendur nefhilega af sér
byltingu tímanna og breytilegar
þarfir manna og samfélaga. Og þó
árið 2005 kunni að komast á spjöld
sögunnar fyrir ótrúlega hækkun
jarða- og landverðs í Borgarfirði og
víðar, svo og hvassa umræðu um
eignarhald á landi er samt vert að
rifja upp vísuorð Guðmundar
Böðvarssonar: ...”En þú átt að
muna/alla tilverana/að þetta land á
þig.” Hvort sem við eram Bimir
gullberar eða Geirar auðgu nútím-
ans breyta kaupsamningar og millj-
ónir til eða frá engu um það, ffekar
en fyrir þúsund árum.
Gleðilegar hátíðir!
Bjami Guðmundsson
Hvanneyri