Morgunblaðið - 17.08.2019, Side 6

VIÐTAL
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Hjálmar Jónsson, formaður Blaða-
mannafélags Íslands, segir íslenska
fjölmiðla á erfiðum tímamótum.
Kominn sé tími til að endurskoða
skattaumhverfi fjölmiðlanna enda
taki það mið af gömlu rekstrar-
umhverfi sem eigi ekki lengur við.
Eðlilegt fyrsta skref sé að afnema
tryggingagjald og virðisaukaskatt af
áskriftum og auglýsingum.
Tilefnið er annars vegar tíðar upp-
sagnir á íslensk-
um fjölmiðlum, nú
síðast hjá Sýn í
vikunni, og hins
vegar viðtal við
Lilju D. Alfreðs-
dóttur, mennta-
málaráðherra, í
Morgunblaðinu í
gær. Boðaði ráð-
herrann að RÚV
færi af auglýs-
ingamarkaði og að innlendir fjöl-
miðlar yrðu styrktir. Veik staða
þeirra væri enda mikið áhyggjuefni.
Spurður um stöðu RÚV á auglýs-
ingamarkaði segir Hjálmar það vera
eindregna afstöðu Blaðamanna-
félags Íslands að ein leið til að efla
einkarekna fjölmiðla sé að tryggja
jafnræði í samkeppni.
Eru ekki á samkeppnismarkaði
„Það liggur í hlutarins eðli að við
getum ekki verið með ríkisfjölmiðil
sem er á auglýsingamarkaði. Við
þekkjum það frá nágrannalöndunum
að reglan er að ríkisfjölmiðlar séu
ekki á þeim markaði nema í mjög vel
skilgreindum hólfum. Ríkissjón-
varpið í Bretlandi er til dæmis ekki
með auglýsingar,“ segir Hjálmar.
Það sé áhyggjuefni að fréttir séu
endurbirtar án endurgjalds á félags-
miðlum. Taka verði hart á slíku til að
verja fjölmiðla. Dýrt sé að halda úti
ritstjórnum.
„Markaðurinn fyrir efni fjölmiðla
stækkar stöðugt. Fólk er stöðugt að
deila fréttum og fréttatengdu efni á
félagsmiðlum. Vandinn er að enginn
vill borga fyrir fréttirnar. Það er
vandi sem við sem blaðamenn sem
stétt stöndum frammi fyrir og sem
samfélag. Fólki finnst sjálfsagt mál
að fá fréttir ókeypis. Það er hins veg-
ar ekki ókeypis að afla þeirra.
Það eru höfundarréttarlög í land-
inu og blaðamenn eru höfundar
frétta. Menn eiga að framfylgja sín-
um réttindum – það gilda reglur um
þetta – en að mínu viti hafa blaða-
menn ekki staðið á rétti sínum eins
og þeir hefðu getað. Blaðamenn
vinna gjarnan langan vinnudag og
það er auðvitað ófært að efni þeirra
sé dreift hér og þar án þess að borg-
að sé fyrir það. Þegar menn eigna
sér vinnu annarra er það auðvitað
þjófnaður. Það á að senda slíku fólki
innheimtukröfu,“ segir Hjálmar.
Ríkið horfir í tekjutapið
Rætt var við Lilju Alfreðsdóttur,
mennta- og menningarmálaráð-
herra, í Morgunblaðinu í gær. Þar
benti hún meðal annars á að hið
opinbera verði af skatttekjum þegar
keyptar séu auglýsingar á netinu af
erlendum stórfyrirtækjum. Þær beri
enda ekki virðisaukaskatt.
Hjálmar kveðst hafa staldrað við
þessi ummæli. „Menntamálaráð-
herra talar um að ríkið sé að tapa
tekjum vegna þess að þessir fé-
lagsmiðlar, sem eru erlendir, séu
ekki skattskyldir á Íslandi. Það er
mjög athyglisvert að þá fyrst rekur
ríkið upp ramakvein þegar það tapar
spón úr aski sínum, í stað þess að
horfa til þess að það skiptir auðvitað
máli að vera með öflugt upplýs-
ingakerfi, rétt eins og við viljum hafa
öflugt heilbrigðis- og menntakerfi í
þessu landi,“ segir Hjálmar.
Fram kom á vefnum Eyjan.is í
gær að Reykjavíkurborg hefði
ákveðið að beina auglýsingafé vegna
menningarnætur til félagsmiðla og
auglýsinga hjá Google.
Hjálmar segir aðspurður að slík
ráðstöfun auglýsingafjár sé áhyggju-
efni. Hún sé því miður ekki eins-
dæmi og grafi undan fjölmiðlum.
„Við erum ekki nema 360 þúsund
manns sem búum á þessu landi. Það
er ótrúlegt, ef horft er til síðustu 120
ára, hversu öflug fjölmiðlun hefur
verið í landinu. Við gáfum út fimm
dagblöð hér áratugum saman. Þessi
blómlega útgáfa hlýtur hins vegar að
taka enda ef tekjugrunnurinn brest-
ur. Það hefur sigið mikið á ógæfu-
hliðina hjá fjölmiðlum frá aldamót-
um og efnahagshrunið setti auðvitað
strik í reikninginn. Fjölmiðlum
hefur gengið misvel að fóta sig í nýju
umhverfi. Raunar er íslensk fjöl-
miðlun ótrúlega öflug miðað við að
ekkert hefur verið gert til að styrkja
hana á almennum markaði,“ segir
Hjálmar sem telur aðspurður slíka
styrki ekki þurfa að skerða svigrúm
fjölmiðla til að veita valdhöfum að-
hald. Í því sambandi skipti megin-
máli hvernig slíkt styrkjakerfi sé úr
garði gert. Það þurfi að halda því
eins fjarri og mögulegt er frá stjórn-
málum og embættismannakerfinu. Í
Bretlandi sé til dæmis gerður tíu ára
samningur um rekstrarfé til BBC
eftir því sem hann best viti, til að
stuðla að sjálfstæði stofnunarinnar.
Stofni rannsóknarsjóð
„Blaðamannafélagið hefur gert
tillögu um að stofnaður verði rann-
sóknarsjóður blaðamanna með sam-
bærilegu fyrirkomulagi og launa-
sjóður rithöfunda og tónskálda. Þar
gætu blaðamenn sótt um styrk til að
fara ofan í ákveðin efni sem væri ein-
föld og ódýr leið til að tryggja dýpri
umfjöllun um marga hluti í íslensku
samfélagi. Vandamálið er ekki leng-
ur að finna miðil til að birta það.
Menn gætu gert þetta í samvinnu
við dagblöð og fjölmiðla á netinu.
Allar þessar tæknibreytingar
breyta ýmsum hlutföllum á mark-
aðnum en skapa um leið tækifæri.
Þegar ég byrjaði í blaðamennsku
þurfti að eiga prentvél og dreifing-
arkerfi. Þetta hvort tveggja var
stærsti hluti kostnaðarins við að
koma efninu á framfæri. Ný tækni
býr þannig yfir miklum möguleikum
og við sem samfélag eigum að vera
opin fyrir að nýta þessi tækifæri.“
Skattbyrði fjölmiðla er of mikil
 Formaður Blaðamannafélags Íslands kallar eftir breytingum á skattaumhverfi íslenskra fjölmiðla
 Það sé áhyggjuefni ef opinberir aðilar sniðgangi innlenda fjölmiðla við ráðstöfun auglýsingafjár
Brot úr sögu fjölmiðla á Íslandi Prentmiðill Ljósvakamiðill Netmiðill
1848
Þjóðólfur
kemur út í
Reykjavík
1896
Einar Benedikts-
son stofnar
fyrsta dagblaðið,
Dagskrá
1919
Alþýðu-
blaðið
stofnað
1981
DV stofnað
(Dagblaðið
og Vísir
sameinuð)
1913
Morgun-
blaðið
stofnað
1966
Ríkis sjón-
varpið
byrjar
1910
Dagblaðið
Vísir
stofnað
1930
Stofnun
Ríkis-
úvarpsins
1986
Stöð 2 og
Bylgjan stofnuð
– aukið frelsi á
ljósvakamiðlum
1917
Tíminn
stofnaður
1975
Dagblaðið
stofnað
1994
Útgáfa
Morgun-
blaðsins
hefst á
netinu
1999
Skjár einn
hefur
göngu
sína
1998
Mbl.is
og Visir.is
hefja
göngu
sína
1997
Frettir.is
(Fjölnet)
fer í loftið
2001
Frétta-
blaðið
stofnað
2004
Facebook
stofnað í
Bandaríkj-
unum
2005
Youtube
stofnað
2006
Twitter
stofnað
2010
Instagram
stofnað
2010
Frétta-
tíminn
stofnaður
2011
Snapchat
stofnað
2013
Kjarninn.is
hefur
göngu
sína
2015
Stundin
stofnuð
Auglýsingatekjur fjölmiðla 1996-2017
Vísitala 2017=100
Heimild: Hagstofan
160
140
120
100
80
60
40
20
0
’96 ’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17
Fast verðlag, 2017
2017=100
Breytilegt verðlag
Hjálmar
Jónsson
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 2019
Samkvæmt upplýsingum frá RÚV
eru auglýsingatekjur fyrirtækisins
tæpir tveir milljarðar króna á ári.
Til samanburðar áætlar Hagstofa
Íslands að íslenskir auglýsendur hafi
varið ríflega 14 milljörðum króna til
kaupa á auglýsingum á innlendum
vettvangi árið 2017. Þar af væri hlut-
deild RÚV 17%. Tölur fyrir 2018 hafa
ekki verið birtar.
Á það ber að líta að RÚV selur ekki
auglýsingar á netinu. Þá gefur RÚV
ekki út prentmiðla.
Heimildarmaður Morgunblaðsins
sagði áætlun Hagstofunnar ofmeta
stærð markaðarins. Nær væri að
ætla að auglýsingamarkaðurinn velti
um 13 milljörðum króna.
Drógust saman milli ára
Þá hefur fjölmiðlanefnd áætlað að
stærstu birtingahúsin á Íslandi hafi
keypt auglýsingar fyrir rúma fimm
milljarða króna árið 2018, borið
saman við 5,4 milljarða 2017.
Elfa Ýr Gylfadóttir, fram-
kvæmdastjóri fjölmiðlanefndar, segir
nefndina áætla að þessar tölur eigi
við um helming markaðarins.
Það rímar við það álit viðmælenda
Morgunblaðsins að tölur nefndar-
innar séu mjög fjarri lagi.
Þá reyndi Morgunblaðið að afla
upplýsinga um hlutdeild félagsmiðla
á íslenskum auglýsingamarkaði.
Benti sú athugun til að engar opin-
berar tölur væru til í því efni.
Hins vegar taldi einn heimildar-
maður að innlendir aðilar keyptu aug-
lýsingar af erlendum félagsmiðlum
fyrir að minnsta kosti tvo milljarða
króna á ári. Annar viðmælandi taldi
upphæðina umtalsvert hærri.
Þessar upphæðir setja í samhengi
áform um að RÚV hverfi af auglýs-
ingamarkaði. Sem áður segir fær
fyrirtækið um tvo milljarða í auglýs-
ingatekjur á ári. Við það bætast um
fimm milljarðar í opinber framlög.
Viðmælendur blaðsins töldu óraun-
hæft að ætla að allt þetta auglýsinga-
fé – um tveir milljarðar króna –
myndi sjálfkrafa renna til einkarek-
inna fjölmiðla á Íslandi. Meðal annars
var bent á sterka stöðu RÚV í sjón-
varpsauglýsingum.
Það væri allsendis óvíst hvort
framleiðendur slíkra auglýsinga teldu
þær svara kostnaði ef ekki yrði unnt
að sýna þær í ríkissjónvarpinu.
Fylgir tískusveiflum
Sérfræðingur á auglýsingamarkaði
benti á að íslensk fyrirtæki hefðu
fylgt tískusveiflum á félagsmiðlum.
Hjörðin hefði farið milli Google,
Facebook, Instagram og fleiri fé-
lagsmiðla á síðustu árum. Með því
hefðu þau fylgt ætlaðri netnotkun
notenda í tilteknum markhópum.
Taldi hann svonefnda áhrifavalda
sem vettvang fyrir auglýsingar hafa
gefið eftir. Urðu margir vinsælir, til
dæmis í gegnum Snapchat. Með
áhrifavöldum er átt við vinsælt fólk
sem talið er geta haft áhrif á kaup-
hegðun fylgjenda sinna á netinu.
Það getur birst á ýmsan hátt.
Ung kona sem ræddi við Morgun-
blaðið sagði fiskneyslu meðal ungra
kvenna á Íslandi hafa aukist eftir að
vinsæl stúlka var dugleg að elda fisk
og segja frá því á netinu.
Ábyggilegar tölur um
félagsmiðlana skortir
 Engin opinber tala um umfangið á auglýsingamarkaði
Tjarnargata 4, 3. hæð | Sími 546 1100 | investis@investis.is | www.investis.is
Fyrirtæki til sölu
Ráðgjafar / eigendur
Haukur Þór Hauksson, Rekstrarhagfræðingur, MBA
Gsm. 8939855
Thomas Möller, Hagverkfræðingur, MBA
Gsm. 8939370
• Sérhæft fyrirtæki sem vinnur aukaafurðir úr fiski og selur erlendis. Velta er
um 700 mkr. og ebitda um 60 mkr. Mjög stöðugur rekstur með mikla vaxta-
möguleika. Fyrirtækið er rekið í leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu.
• Sérhæfð gjafavöruverslun í miðborg Reykjavíkur sem hefur gengið mjög vel.
Velta tæpar 100 mkr.
• Fyrirtæki sem sérhæfir sig innflutningi og þjónustu við verslun iðnað og
einstaklinga. Velta er rúmlega 260 mkr. Fyrirtækið er rekið í eigin húsnæði.
Mjög góð afkoma og stöðugur rekstur.
• Áhugavert fyrirtæki sem sérhæfir sig í yfirborðsmeðferð á málmi og þjónar
fjölda viðskiptavina. Velta er um 140 mkr. og ebitda um 25 mkr. Félagið er
rekið í leiguhúsnæði. Stöðugur og góður rekstur.
• Veitingarekstur í einum af stærstu golfvöllum á höfuðborgarsvæðinu, mjög
góð aðstaða til veitingareksturs og veisluþjónustu. Reksturinn skilar um 10
milljónum í ebitda á ári.
• Áhugavert fyrirtæki í gistiþjónustu á Suðurlandi sem skilar góðum hagnaði.
• Sérhæft innflutningsfyrirtæki á sviði tækja og búnaðar fyrir bændur og
verktaka sem hefur verið í miklum vexti. Velta 2018 tæpar 300 mkr., ebitda
um 23 mkr.
• Öflugt og vaxandi matvælaframleiðslufyrirtæki sem meðal annars framleiðir
mjög vinsæla rétti sem seldir eru í smásöluverslunum, til mötuneyta og
stærri notenda. Velta tæpar 200 mkr. Góð afkoma.
• Sérhæfð verslun í Smáralind með langa sögu og ágætis afkomu.
• Sérhæfð sælkeraverslun á Laugavegi með mikla sérstöðu.
• Icelandic Fish & Chips í miðbæ Reykjavíkur. Góður rekstur með mikla
möguleika.
• Bílasprautun með hagstæða samninga við tryggingafélög og góðan
tækjabúnað.