Morgunblaðið - 17.08.2019, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 2019
GIMLI fasteignasala / Grensásvegi 13, 108 Rvk. / s 570 4800 / gimli@gimli.is
www.gimli.is
Við vitum hvað þín
eign kostar
Það kom að því að sigur-ganga Magnúsar Carlsenvar stöðvuð og það gerðistá skákmótinu í St. Louis í
vikunni þegar fjórða mótið í syrpu
móta sem kallast Grand Chess Tour
fór fram, en „túrinn“ er nokkurs
konar blanda úr þremur keppnis-
greinum skákarinnar; kappskák, at-
skák og hraðskák.
Magnús Carlsen hafði unnið átta
skákmót í röð þegar keppnin hófst,
þar af fyrstu tvö mótin, á Fílabeins-
ströndinni og í Króatíu, og almennt
var búist við því að sigurgangan
héldi áfram. En svo bregðast
krosstré sem önnur tré. Norski
heimsmeistarinn náði sér aldrei á
strik. Í atskákarhlutanum hlaut
hann hann fjóra vinninga af níu
mögulegum og í hraðskákarhlutan-
um, þar sem keppendurnir tefldu
tvöfalda umferð var hann með níu
vinninga af 18 mögulegum, eða 50%.
Hvað varðar tímamörk í St. Louis er
aðeins brugðið frá því sem viðgengst
annars staðar og gætir þar áhrifa
Kasparovs; í hraðskákinni eru þau
t.d. 5 3 Bronstein, sem er mun
„þægilegra“ tempó en 3 2 sem notað
er í heimsmeistaramótinu í hrað-
skák.
Magnúsi gekk alveg sérstaklega
illa gegn kínversku skákmönnunum
Ding Liren og Yu Yangyi og í sex
skákum gegn þeim hlaut hann að-
eins 1½ vinning. Tónninn var gefinn
strax í byrjun atskákhlutans:
St. Louis 2019 1. umferð:
Liren Ding – Magnús Carlsen
Magnús lék síðast 42. ... Df7xh5
og hafði vonast eftir 43. c8(D) Dd1+
og hann nær þráskák. En þá heyrð-
ist í fjarska gamalkunnur bjöllu-
hljómur og síðan kom „kínversk
drottningarfórn“.
43. Dxg7+! Kxg7 44. c8(D)+ Kf6
45. Dd8+!
– og svartur gafst upp, 45. ... Ke5
er svarað með 46. Dd4 mát og eftir
45. ... Kg6 46. De8+ fellur drottn-
ingin á h5.
Magnús virtist vera búinn að rétta
hlut sinn nokkuð í hraðskákinni en á
lokasprettinum tapaði hann hins
vegar þrem skákum í röð.
Mótið var mikill sigur fyrir Arm-
enann Levon Aronjan sem hlaut 22
vinninga (eða stig) samanlagt, 13 í
atskákinni þar sem hver vinningur
gilti tvöfalt og níu vinninga í hrað-
skákinni. Í 2-4. sæti komu Ding
Liren, Yu Yangyi og Maxime
Vachier-Lagrave með 21½ vinning. í
5. sæti varð Sergei Karjakin með
19½ vinning og Magnús Carlsen
varð svo í 6. sæti með 17 vinninga.
Hann heldur þrátt fyrir allt for-
ystunni á Grand Chess Tour með 38
stig úr þremur mótum en Vachier-
Lagrave kemur næstur með 33,3
stig úr fjórum mótum og síðan Ar-
onjan. Þá er Norðmaðurinn einnig
efstur á peningalistanum en ljóst er
þó að hann heldur ekki lengur efsta
sæti á stigalistanum í öllum þremur
keppnisgreinunum.
Í dag hefst svo kappskákmótið
sem fram fer með hefðbundnum um-
hugsunartíma, hið svonefnda Sin-
quefield Cup, en þar eru keppendur
tíu talsins, þ. á m. Magnús Carlsen.
Vignir Vatnar með góðan
árangur á EM ungmenna í
Bratislava
Vignir Vatnar Stefánsson náði
bestum árangri íslensku keppend-
anna sem tóku þátt í EM ungmenna
sem lauk í Bratislava í Slóvakíu um
síðustu helgi. Vignir vann skák sína í
síðustu umferð og hlaut 6 vinninga
af 9 mögulegum. Hann varð í 8.-22.
sæti af 127 keppendum í flokki kepp-
enda 16 ára og yngri . Nokkrir aðrir
náðu góðum árangri en mestu stiga-
hækkanir komu í hlut Birkis Ísaks
Jóhannssonar, sem tefldi í flokki
keppenda 18 ára og yngri og hækk-
aði um 81 Elo-stig, og Benedikts
Þórissonar, sem tefldi í flokki kepp-
enda 14 ára og yngri og hækkaði um
68 Elo-stig.
Sigurganga Magn-
úsar Carlsen
stöðvuð í St. Louis
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Morgunblaðið/Chess.com
Sigurvegari Levon Aronjan, til hægri, að tafli í St. Louis. Sergei Karjakin
situr andspænis honum.
Jón Árnason fæddist 17.8.
1819 á Hofi á Skagaströnd,
sonur séra Árna Illugasonar, f.
1754, d. 1825, og 3. k.h., Stein-
unnar Ólafsdóttur, f. 1789, d.
1864.
Jón lauk stúdentsprófi frá
Bessastaðaskóla. Hann var
bókavörður 1848-1887, fyrst á
Stiftsbókasafninu en þegar
safnið fékk titilinn Landsbóka-
safn Íslands árið 1881 varð
hann fyrsti Landsbókavörður
Íslands. Hann var einnig fyrsti
forstöðumaður Forngripasafns
Íslands, síðar Þjóðminjasafnið,
þegar það var stofnað árið
1863. Lengi vel sá hann einn
um bæði söfnin.
Jón varð fyrir áhrifum frá
Grimmsbræðrum og fór að
safna þjóðsögum og ævintýrum
í samstarfi við Magnús Gríms-
son. Þeir gáfu út Íslenzk æfin-
týri árið 1852. Sú útgáfa hlaut
dræmar viðtökur. Þeir tóku
aftur upp söfnun sagna vegna
hvatningar frá Konrad
Maurer. Magnús dó 1860 en
Jón hélt söfnuninni áfram. Á
árunum 1862 til 1864 kom svo
út stórvirki hans, Íslenzkar
þjóðsögur og æfintýri í tveimur
bindum og var það prentað í
Leipzig með liðsinni Maurers.
Kona Jóns var Katrín Þor-
valdsdóttir Sívertsen. Þau áttu
einn son sem dó ungur.
Jón Árnason lést 4.9. 1888.
Merkir Íslendingar
Jón
Árnason
Í meðferð Alþings á
þriðja orkupakkanum
gegnir lögfræðileg
álitsgerð Friðriks Árna
Friðrikssonar Hirst og
Stefáns Más Stefáns-
sonar þýðingarmiklu
hlutverki. Álitsgerð
þeirra fjallar um stjórn-
skipuleg álitamál tengd
framsali ríkisvalds til
stofnana ESB/EFTA
vegna þriðja orkupakka
ESB.
Samandregið lýsa höfundar í áliti
sínu hættu á árekstrum við stjórnar-
skrá. Þeir lýsa hvernig erlendum að-
ilum eru falin áhrif á skipulag, ráð-
stöfun og nýtingu orkuauðlinda
þjóðarinnar verði lagður sæstrengur
að landinu. Tala þeir um a.m.k. óbein
áhrif í þessu sambandi. Þeir vara við
hættu á samningsbrota- og skaða-
bótamálum.
Gildi lagalega fyrirvarans
að þjóðarétti
Höfundar tvítaka í áliti sínu þá nið-
urstöðu að verulegur vafi leiki á um
hvort ráðgert valdframsal til Evr-
ópustofnana rúmist innan ákvæða
stjórnarskrárinnar. Nánar tiltekið
segja þeir að verulegur vafi leiki á um
hvort framsal ákvörðunarvalds til
ESA samkvæmt 8. gr. reglugerðar
nr. 713/2009 rúmist innan ákvæða
stjórnarskrárinnar.
Megintillaga höfunda sýnist vera
að Ísland fari fram á undanþágur frá
tveimur tilgreindum reglugerðum í
orkupakkanum í heild, m.a. á þeirri
forsendu að hér fari ekki fram raf-
orkuviðskipti milli landa, og eigi fyrr-
greindar reglugerðir því ekki við um
aðstæður hér á landi. Kosturinn við
þessa aðferð, segja þeir, að hún er til-
tölulega einföld í framkvæmd.
Af hálfu höfunda er bent á aðra
lausn og sýnist hún, eins og lesa má í
6. kafla álitsgerðar, komin til eftir að
utanríkisráðuneytið lét í té nokkrar
athugasemdir. Lausnin er að þriðji
orkupakkinn verði innleiddur í ís-
lenskan rétt en með lagalegum fyrir-
vara um að ákvæði hans um grunn-
virki yfir landamæri (sæstreng), t.d.
8. gr. reglugerðar nr. 713/2009, öðlist
ekki gildi, enda er slíkum grunn-
virkjum ekki fyrir að fara hér á landi.
Grunnforsenda þessarar lausnar
væri sú að þriðji orkupakkinn legði
ekki skyldur á Ísland til að koma á fót
grunnvirkjum yfir landamæri, heldur
yrði ákvörðun um það alfarið á for-
ræði Íslands.
Form skiptir máli
Höfundar tilgreina í álitinu efni
lagalega fyrirvarans. Í álitinu er hins
vegar ekki tilgreint á hvaða formi
hann þyrfti að vera til að gildi hans að
þjóðarétti væri tryggt.
Kalla þarf eftir áliti lögfræðilegra
ráðunauta ríkisstjórnarinnar um
hvaða formkröfur þurfi að gera til
slíks lagalegs fyrirvara til að hann
þjóni því markmiði að ákvörðun um
sæstreng sé að öllu leyti á forræði Ís-
lands. Þá er ekki ljóst hvaða aðkoma,
ef einhver, þarf að koma til frá stofn-
unum EES-samningsins og ESB til
að tryggja að slíkur lagalegur fyrir-
vari hafi gildi að þjóðarétti.
Hætta á samningsbrota-
og skaðabótamálum
Í bréfi til utanríkisráðherra 10.
apríl sl. segja höfundarnir tveir að
þeir telji mjög ósennilegt að ESA
muni gera athugasemdir við þá leið
sem ráðgerð er. Þetta álit höfunda af-
markast við hvað ESA taki sér fyrir
hendur að eigin frumkvæði.
Í áliti sínu ræða Friðrik Árni og
Stefán Már hvernig stofnunin brygð-
ist við kæru frá aðila sem teldi á sig
hallað vegna ófullnægjandi innleið-
ingar orkupakkans. Þeir benda á að
synji Orkustofnun umsókn fyrirtækis
um raforkutengingu gæti fyrirtækið
snúið sér til ESA með kæru sem gæti
endað með samningsbrotamáli gegn
Íslandi. Segja þeir að
slík staða gæti reynst
Íslandi erfið. Fimm
hæstaréttarlögmenn og
héraðsdómari hafa
opinberlega tekið undir
þetta álit.
Upplýsa þarf um
hættuna á málum af
þessu tagi, um aðild að
slíkum málum, hugs-
anlegar varnir af hálfu
ríkisins, skilyrði bóta-
skyldu og hvaða þættir
gætu helst haft áhrif á
fjárhæð skaðabóta. Nýleg dæmi eru
um háar skaðabætur úr ríkissjóði í
krafti niðurstöðu EFTA-dómstólsins
um ófullnægjandi innleiðingu Evr-
ópureglna um matvæli.
Lagalegur fyrirvari í
reglugerð ráðherra?
Fram hefur komið að samþykki Al-
þingi þingsályktunartillögu utanrík-
isráðherra um þriðja orkupakkann og
forsetinn staðfesti áformar ríkis-
stjórnin að taka upp hinar umdeildu
Evrópureglur þriðja orkupakkans í
íslenska löggjöf með reglugerð iðnað-
arráðherra. Drögum að þeirri reglu-
gerð hefur verið dreift meðal þing-
manna.
Í reglugerðardrögunum segir að
áðurnefnd Evrópureglugerð 713/2009
skuli öðlast gildi hér á landi. Er
áformað að texti Evrópureglugerðar-
innar sem þannig á að lögfesta verði
birtur sem fylgiskjal með reglugerð-
inni. Segir í drögunum að ákvæði um-
ræddra Evrópureglna um raforku-
tengingar milli landa komi ekki til
framkvæmda meðan slíkri tengingu
hefur ekki verið komið á.
Hefur reglugerðin
fullnægjandi lagastoð?
Loks segir í fyrirhugaðri reglugerð
iðnaðarráðherra, sem hefur það hlut-
verk að innleiða hinar umdeildu Evr-
ópureglur í íslenska lagasafnið, að
hún sé sett með stoð í 45. gr. raf-
orkulaga og öðlist þegar gildi. Blasir
þá við að spyrja: Hversu traust er
þessi lagastoð fyrir setningu reglu-
gerðar sem á að innleiða Evrópu-
reglur í landsrétt? Í 45. gr. raf-
orkulaga segir að ráðherra sé heimilt
að setja nánari ákvæði um fram-
kvæmd raforkulaganna í reglugerð.
Spyrja má hvort það teljist þáttur í
framkvæmd raforkulaga að veita
lagagildi hér á landi í Evrópureglum
um nýtt svið í raforkumálum.
Hér má til hliðsjónar skoða með
hvaða hætti evrópskar almanna-
tryggingarreglur eru lögfestar hér á
landi. Í lögum um almannatryggingar
er skýrt tiltekið í 71. gr. að ráðherra
sé heimilt að innleiða með reglugerð
Evrópureglur á þessu sviði sem sam-
ið hefur verið um að taka upp á
grundvelli EES-samningsins. Áður-
nefnd 45. gr. raforkulaga er í engu
sambærileg og hefur engin slík
ákvæði. Iðnaðarráðherra hlýtur því
að þurfa að upplýsa Alþingi um hvaða
lögfræðilegar álitsgerðir liggja fyrir
um að 45. gr. raforkulaga feli í sér
nægilega styrka lagastoð fyrir því að
veita umræddum orkupakkareglum
lagagildi hér á landi með útgáfu
reglugerðar.
Málsmeðferð í framhaldinu
Alþingi kemur á ný saman til funda
28. ágúst næstkomandi til að ræða
orkupakkann. Mikilvægur þáttur í
meðferð Alþingis er fundir í nefndum
áður en þingfundir hefjast. Kalla þarf
til sérfræðinga sem gætu varpað ljósi
á ofangreindar spurningar. Fleiri efni
þarf að ræða, eins og líklega þróun
raforkuverðs verði þriðji orkupakk-
inn samþykktur. Alþingi ber að taka
upplýsta ákvörðun í málinu.
Eftir Ólaf Ísleifsson
»Mikilvægum spurn-
ingum er ósvarað.
Ólafur Ísleifsson
Höfundur er þingmaður Mið-
flokksins. olafurisl@althingi.is
Alþingi ber að taka
upplýsta ákvörðun
Atvinna