Skessuhorn - 01.06.2016, Blaðsíða 57

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 2016 57
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
bátasmiðirnir aðallega sinnt við-
haldi. „Það fer illa saman að vera
með sýningarsal og smíðaverkstæði
við hliðina á. En ef okkur tæk-
ist að reisa skemmu þá væri það ef
til vill hægt,“ segir Hafliði og bæt-
ir því við að hugmyndir hafi ver-
ið uppi um slíkt. „Við eigum gam-
alt flugskýli sem við tókum í sundur
og fluttum hingað frá Patreksfirði.
Okkur aftur á móti gengur illa að fá
peninga til að geta ráðist í að reisa
það. En það leysist vonandi með tíð
og tíma,“ segir hann.
Elsta vélin frá 1934
Þangað til gera áhugamenn um
bátasafnið sér gömlu mjólkurstöðina
á Reykhólum að góðu. Neðri hæð
hússins var tekin í gegn í vetur eft-
ir að safnið fékk að gjöf tvo gáma af
gömlum bátavélum. Hafði Þórhall-
ur Matthíasson frá Akureyri safnað
vélunum en ákvað að gefa bátasafn-
inu þær. „Það komu hér í haust tveir
treilerar fullir af gömlum vélum, ná-
lægt því hundrað gamlar bátavélar.
Sumar þeirra eru gangfærar, aðr-
ar líta vel út en fara ekki í gang en
mætti vel gera fínar og stilla upp til
sýningar. Enn aðrar eru svo afar illa
farnar,“ segir Hafliði og bendir á
gamla sprungna Albin vél.
Elsta bátavélin sem hægt er að
segja til um með vissu er sænsk,
Saab frá 1934. Önnur vél er þó talin
eldri, frá þriðja áratugnum, en ekki
hægt að segja til um með vissu. Til
stendur að koma þeim fyrir í sýning-
arsal í kjallaranum í sumar.
Kenjóttar
fyrstu vélarnar
Umræða um vélagjöfina leiðir okk-
ur að vélbátavæðingu íslenska flot-
ans við upphaf síðustu aldar.
„Árið 1902 var í fyrsta sinn sett
vél í bát á Íslandi. Það var báturinn
Stanley á Ísafirði. Guðmundur Berg-
steinsson í Flatey held ég að hafi síð-
an fyrstur manna hér á landi keypt
vélbát sem smíðaður var sem slíkur.
Svo er það upp úr 1920 að vélbát-
ar fara að verða algengari á Breiða-
firði og á aðeins tíu árum fer ára- og
seglbátum verulega fækkandi,“ segir
Hafliði. Hann segir að vélbátavæð-
ingin hafi gengið ótrúlega greiðlega
fyrir sig. „Menn byrjuðu auðvitað á
því að setja vélar í árabáta og ráku
sig á ýmislegt þar. Það hentaði ekki
að setja vélarnar beint í og menn átt-
uðu sig fljótlega á því að bátunum
þyrfti að breyta. Afturstefnið þurfti
að smíða upp á nýtt,“ segir Hafliði
og minnist báts sem smíðaður var
á æskustöðvum hans í Hvallátrum
árið 1930. „Það er fyrsti báturinn
sem við eignumst sem er smíðaður
sem vélbátur. Hann ber þess merki
að hafa verið sá fyrsti. Pabbi hafði þá
lært hjá Valdimar Ólafssyni, föður
Aðalsteins Valdimarssonar sem ég
nefndi hér áðan. Sá prófaði sig mik-
ið áfram við smíði vélbáta áður en
hann féll frá 1939, þegar pabbi var
16 ára. Fyrstu bátarnir sem pabbi
smíðaði eru síðan nauðalíkir bát-
unum hans Valdimars. Þessi þróun
fór ekki fram á teikniborðinu held-
ur voru bátarnir smíðaðir og próf-
aðir. En menn voru ótrúlega fljótir
að læra á þetta,“ segir Hafliði. Hann
bætir því við að við upphaf vélbáta-
aldarinnar hafi menn einnig rekið
sig á það að vélarnar væru óáreiðan-
legar. „Fyrst um sinn var vélbátun-
um aldrei siglt öðruvísi en að segl-
ið væri haft með í för. Í þeim voru
heldur frumstæðar bensínvélar sem
voru heldur „kenjóttar“ eins og
menn orðuðu það. Ég man til dæm-
is eftir hlunnindabátnum sem var
heima í Hvallátrum. Afi sigldi hon-
um aldrei nema seglið væri haft um
borð,” segir hann og brosir.
Þekkingunni bjargað
Aðspurður segir Hafliði að kom-
andi verkefni bátasafnsins, utan
opnunarinnar um mánaðamótin,
verði áframhaldandi söfnun og við-
hald bátanna. „Við reynum svolítið
að leggja eftir því að finna báta eftir
sem flesta smiði. Það er nefnilega til
mjög mikið af bátum sem eru heil-
ir en ekki nothæfir. Þeir yrðu ágæt-
is sýningagripir þegar búið væri að
lappa upp á útlit þeirra. Stefnan er
að gera meira af því á næstunni að
mála báta og gera þá fína svo hægt
sé að sýna þá, en ekkert endilega
reyna að setja þá alla á flot,“ seg-
ir hann.
Þeir bátar sem nú þegar líta vel
út og eru til sýnis munu að sjálf-
sögðu verða það áfram. Þar á meðal
má nefna vélbátinn Draupni BA-40
sem fluttur var vestur á Reykhóla
síðasta haust. Hann hafði þá stað-
ið á Safnasvæðinu í Görðum á
Akranesi um tveggja áratuga skeið
en var talið betur borgið í hönd-
um bátasmiðanna á Reykhólum.
Þar hefur verið varðveitt þekking
á trébátasmíði Íslendinga og sum-
ir vilja ganga svo langt að segja að
henni hafi verið bjargað með til-
komu safnsins. Trébátasmíði var
að mestu aflögð á Íslandi um 1980,
aðeins einn og einn bátur smíðað-
ur eftir það. Því vilja margir meina
að með tilkomu safnsins og skrá-
setningu verklagsins með áður-
nefndri kvikmynd, hafi þekking-
unni verið bjargað. Hafliði vill þó
ekkert fullyrða um slíkt. En þeir
bátasmiðirnir hafa einnig miðl-
að þekkingu sinni. Undanfarin ár
hafa verið haldin námskeið í smíði
súðbyrðinga í samstarfi við Iðu
fræðslusetur. „Jú, síðustu ár höf-
um við leiðbeint um 70 nemendum
á bátasmíðanámskeiðum. Afrakst-
ur þeirra námskeiða er súðbyrðing-
ur sem sjósettur var í Kópavogi nú
í byrjun maí og hefur fengið nafn-
ið Öxney,“ segir Hafliði. Mun það
vera fyrsti íslenski súðbyrðingurinn
sem sjósettur er í áratugi. „Sturla
Jóhannsson frá Öxney á Breiðafirði
keypti bátinn og ætlar að nota hann
sem hefðbundinn hlunnindabát úti
í Öxney,“ segir Hafliði ánægður að
lokum. kgk
Frystigámar / Sala og leiga 10 / 20 og 40 ft.
Seljum einnig og leigjum gámahús, geymslugáma og salernishús í ýmsum stærðum
og gerðum. Bjóðum sérlausnir, sniðnar að þörfum viðskiptavina.
Klettagörðum 5 | 104 Reykjavík | Sími 568 0100
www.stolpigamar.isHafðu samband!
Víkurhvarf 5
Stærð palls 2,55 x 8,60 m
Verð kr. 1.890.000,- með virðisaukaskatti
Weckman flatvagnar
/ löndunarvagnar
Vagnar 6,5 - 17 tonn.
Verðdæmi:
8 tonn kr. 1.250.000,- með virðisaukaskatti.
12 tonn kr. 1.590.000,- með virðisaukaskatti.
Weckman sturtuvagnar
Víkurhvarf 5
S
K
E
S
S
U
H
O
R
N
2
01
2
Draupnir var fluttur vestur á Reykhóla síðasta haust frá safnasvæðinu í Görðum
á Akranesi. Stendur hann við hlið Farsæls fyrir utan húsnæði bátasafnsins. Báðir
voru þeir smíðaðir af Aðalsteini Eyjólfi Aðalsteinssyni frá Hvallátrum, föður
Hafliða.
Bakvið bátasafnið stendur Bjarmi SH 207 í eigu Hjalta Hafþórssonar á
Reykhólum. Bjarmi er níu brúttólestir, súðbyrtur og hekkbyggður furu- og eikar-
þilfarsbátur, smíðaður árið 1961. Er hann með stærri súðbyrðingum.