Heimsmynd - 01.11.1991, Page 70

þar til Egilsstaðaheimilið varð eitt af þeim fremstu á
Héraði. Jörðin var líka þannig í sveit sett, eins og Jón
Bergsson hafði séð fyrir, að þar voru krossgötur fyrir
Héraðsbúa. Smátt og smátt urðu Egilsstaðir því mið-
punktur mannlífsins eystra. Þangað komu menn til
mannfunda, sem stundum stóðu allt að viku, og þar
gistu menn er þeir fóru í kaupstað niður á Fjörðun-
um. Mikil gestanauð varð brátt hjá þeim hjónum, en
þau töldu slíkt ekki eftir sér. Allir voru velkomnir á
Egilsstöðum. Þar var og póstafgreiðsla og á fyrstu ár-
um 20. aldar var eins og allar samgöngur leituðu
brennipunkts á Egilsstöðum. Par varð símstöð og
þegar Fagradalsbraut, sem fær var hestvögnum, var
lögð niður til Reyðarfjarðar og Lagarfljótsbrúin
komu var séð hvert stefndi um framtíð staðarins.
Árið 1903 réðst Jón Bergsson í það stórvirki að
reisa sér tvflyft steinsteypuhús með kjallara undir og
var það fyrsta steinsteypta húsið á Austurlandi og eitt
af þeim fyrstu á landinu. Varð að flytja allt efni í það í
klyfjum á hestum því að vagnfær vegur var þá ekki enn
kominn um Fagradal. Petta stóra hús var í og með byggt
vegna gestagangsins á Egilsstöðum. Árið 1914 var enn
bætt um betur því að þá var álíka stórt viðbótarhús reist
og var þá formlega sett á stofn gistihús hjá þeim hjónum.
Gestanauðin var þá orðin slík að nauðsyn þótti að
greina á milli búskapar og greiðasölu. Jafnframt rak Jón
verslun á Egilsstöðum fyrir bændur á Héraði þó að ekki
væri hún stór í sniðum.
Eftir 1914 var orðið meira húsrými á Egilsstöðum en
á nokkru öðru býli á landinu og heimilið annálað fyrir
rausn og stórmennsku. Gestir voru leiddir inn í upphit-
aðar stofur, sem þá var ekki algengt, og þar ræddu
húsbóndinn og frú hans við gesti sína, glöð og hlý í
viðmóti. „Mikið græðir þú á gestunum hérna,“ mælti
kunningi Jóns Bergssonar eitt sinn við hann. „Já, það
ætti öllum að vera auðskilið," var svarið. Sá sem
spurði var stórbóndi á Héraði, ferðaðist mikið og
gisti ætíð sjálfur á Egilsstöðum án þess að vera nokk-
urn tíma krafinn gjalds.
MAÐUR HINS NÝJA TÍMA
Jón Bergsson var sannkallaður bænda- og héraðs-
höfðingi. Þrátt fyrir einkaverslun sína á Egilsstöðum var hann
einlægur kaupfélagsmaður og var aftur fenginn til að hlaupa í
skarðið sem forstöðumaður Pöntunarfélags Fljótsdalshéraðs.
Pað var 1898 til 1899. Félagið fór svo á hausinn 1910, en jafn-
harðan var nýtt félag stofnað, Kaupfélag Héraðsbúa, og enn
var Jón einn af forystumönnum þess. Að þessu sinni voru höf-
uðstöðvar félagsins settar niður á Reyðarfirði, enda lá hann
betur við verslun Héraðsbúa en Seyðisfjörður eftir að Fagra-
dalsbrautin kom. Jón varð forstöðumaður kaupfélagsins allt
til 1917 að Þorsteinn, sonur hans, tók við því. Á þessum tíma
varð Reyðarfjörður í fyrsta sinn í sögunni verulegur verslunar-
staður, en allar vörur voru þó fluttar til Egilsstaða og dreift
þaðan um héraðið.
Jón Bergsson var maður hins nýja tíma. Hann tók virkan
þátt í öllum helstu framfaramálum á Héraði um sína daga.
Hann sat í hreppsnefnd og sýslunefnd og skólanefnd Eiða-
skóla. Hann beitti sér fyrir stofnun hlutafélagsins Lagarfljóts-
ormsins sem keypti vélbát sem var í förum með vörur á Lag-
arfljóti. Þegar bflar komu svo til sögu varð hann fyrstur
manna til að leggja fé í einn slíkan til að liðka fyrir flutningum
á Fagradalsbraut.
Jón Bergsson bauð sig fram til þings árið 1908 en náði ekki
kjöri. Menn bjuggust þó við skjótum frama hans á vettvangi
landsmála, en um svipað leyti fór hann að kenna sjóndepru,
aðeins fimmtugur að aldri, og leiddi það til fullkominnar
blindu eftir nokkur ár. Hann lést árið 1924 og þá skrifaði Jón-
as frá Hriflu minningargrein um hann. Hann sagði:
„Það er gaman að koma að Egilsstöðum og sjá hvað Jón og
7. Ólöf Bjarnadóttir, móðir Margrétar, sem bjó hjá
dóttur sinni á Egilsstöðum í hárri elli, er hér með
dótturdóttur sinni Sigríði, sem var næst elst Egils-
staðasystkinanna.
8. Hjónin Þorsteinn Jónsson kaupfélagsstjóri og
Sigríður Þorvarðardóttir Kjerúlf.
9. Bræðurnir Sveinn og Þorsteinn Jónssynir á Eg-
ilsstöðum á fjórða áratugnum.
10. Hermes, heimili Þorsteins og Sigríðar á Reyð-
arfirði.
11. Sigríður Fanney Jónsdóttir, sem rak gistihúsið
á Egilsstöðum frá 1920 til 1970.
12. Sveinn Jónsson bóndi á Egilsstöðum.