SSFblaðið - des. 2015, Blaðsíða 40

40
í ár Fögnum við 100 ára kosningaréTTi kvenna og á þessum hundrað
árum heFur margT áunnisT í jaFnréTTisbaráTTunni. Hlutfall kvenna
á vinnumarkaði er með hæsta móti hér á landi, samt sem áður er
kynbundinn launamunur enn til staðar, konur eru einungis 20%
framkvæmdastjóra í fyrirtækjum með færri en 49 starfsmenn, 15%
fyrirtækja með starfsmannafjölda á bilinu 50 – 99 og um 10%
framkvæmdastjórar í fyrirtækjum með fleiri en 100 starfsmenn. Hafa
verður í huga að þetta eru opinberar tölur fyrir allt landið en miðað
við samsetningu atvinnulífs í landsbyggðunum er viðbúið að tölurnar
séu enn lægri fyrir þau svæði, en þær hefur ekki verið hægt að fá.
Við sjáum það með aukinni menntun kvenna á Íslandi að konur eiga
sífellt erfiðara með að fá vinnu í samræmi við sína menntun og reynslu
í dreifðari byggðum landsins þar sem atvinnulíf landsbyggðanna
hefur ekki alls staðar þróast með sama hætti og atvinnulíf á
höfuðborgarsvæðinu. Hvert starf sem skapast er mörgum byggðum
mjög mikilvægt. Því svíður sú þróun sem á sér stað í bankakerfinu að
verið er að leggja niður útibú víða um land þar sem oftast er um að
ræða kvennastörf í bankaútibúum í landsbyggðunum. Fækkun útibúa
er skiljanleg að mörgu leyti m.a. vegna sameininga fjármálastofnana
og tækninýjunga, en fyrir margar byggðir er fækkun um tvö til
þrjú kvennastörf mikið högg. Konur í dreifbýli búa ekki við sömu
atvinnumöguleika og konur í þéttbýli og því er víða um heim að
finna dæmi um stuðningsaðgerðir í þágu kvenna sem ætlað er að
stemma stigu við byggðaröskun enda eru búferlaflutningar kvenna
úr landsbyggðunum sívaxandi vandamál víða um heim og mikið
áhyggjuefni. Eins og sést á meðfylgjandi korti um hlutfall kvenna
pr. 100 karla á aldrinum 20 – 39 ára er víða á landinu sem konur í
þessum aldursflokki eru færri en karlar (rauðu svæðin). Hlutfallið er
einna lægst á Austfjörðum og Vestfjörðum.
Þar sem atvinnutækifæri fyrir konur eru oft af skornum skammti er
sjálfstæður atvinnurekstur lausn fyrir að minnsta kosti sumar konur en
hafa verður í huga að konur eru ekki einsleitur hópur. Því er ein leið
til að snúa þessari þróun við að fjölga stuðningsaðgerðum sem miða
að því að konur geti hafið eigin atvinnurekstur í landsbyggðunum.
Víða í löndunum í kringum okkur höfum við séð undanfarin ár
ýmsar stuðningsaðgerðir til að styðja við atvinnurekstur kvenna s.s.
í Svíþjóð og Finnlandi. Enginn vafi er á því að mati Byggðastofnunar
að jafnréttismál í víðu samhengi eru meðal allra brýnustu byggðamála
og því er það eitt af markmiðum í stefnumótun Byggðastofnunar
að fjölga konum sem eru í viðskiptum við stofnunina og er þetta
markmið að auki í starfsáætlun um samþættingu kynjasjónarmiða
hjá stofnuninni. Byggðastofnun hefur sett sér jafnréttisstefnu og
eru mælingar framkvæmdar árlega ásamt því að stofnunin fékk
jafnlaunavottun VR fyrir rúmu ári síðan.
Umræðan um sérstakar stuðningsaðgerðir við atvinnurekstur kvenna
hér á landi á sér töluverða sögu. Árið 1998 kom út skýrsla á vegum
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytisins um þetta mál og 2005 komu út tvær
skýrslur á vegum Iðnaðarráðuneytisins og Byggðastofnunar þar sem
fjallað er um konur og stoðkerfi atvinnulífsins. Það sem kemur m.a.
fram í þessum skýrslum er að fjárfestar hafa síður áhuga á fyrirtækjum
í verslunar- og þjónustugeiranum þar sem konur eru fjölmennar m.a.
vegna þess að fyrirtæki í eigu kvenna eru oftast lítil og vaxa hægar og
skila minni hagnaði en fyrirtæki í eigu karla, konur taka síður lán til
atvinnurekstrar en leita heldur til fjölskyldu og vina og að konur taka
síður fjárhagslega áhættu og biðja um lægri upphæðir. Niðurstöður úr
þessum tveimur skýrslum eru sömu niðurstöður og úr rannsóknum
víða í Evrópu hvað varðar þessi mál. Munur á milli kynjanna hvað
varðar stofnun fyrirtækja er aðallega tengdur hindrunum sem konur
standa frammi fyrir sem eru t.a.m.; umönnunarhlutverk kvenna og
skortur á stuðningi; skortur á sjálfstrausti sem tengist staðalímyndum
kynjanna og mun á menntunarvali kynjanna hvað varðar tæknilega og
stjórnunarlega þætti; erfitt aðgengi að fjármagni; skorti á fyrirmyndum,
viðskiptatengslum og kynningu; og lagalegu flækjustigi.
Frá árinu 2008 hefur Byggðastofnun tekið saman kynjahlutfall
umsókna um lán hjá stofnuninni. Eins og sést á myndinni sækjast
konur lítið eftir lánum hjá Byggðastofnun og nefnt hefur verið í því
sambandi að lánareglur stofnunarinnar séu þannig að þær henti illa
litlum fyrirtækjum sem konur stofna. Oft er um að ræða lítil fyrirtæki
sem bera illa háan fjármagnskostnað við kaup á atvinnuhúsnæði, en
þannig fyrirtæki sækist heldur eftir leiguhúsnæði á meðan þau eru
að vaxa og dafna. Oft á tíðum vantar konur sem eru að fara af stað
með rekstur fjármagn til að kaupa þau tæki og þann búnað sem þarf
til að koma fyrirtækinu af stað.

er sTuðningurinn jaFnréTTismál, velFerðarmál eða
eFnahagslegT mál?
Töluverð hefur áunnist hvað varðar þessi mál bæði hér á landi undanfarin
ár svo sem með stofnun sjóðsins Átak til atvinnusköpunar kvenna
sem hefur oft verið nefndur Jóhönnusjóðurinn í höfuð á þáverandi
félagsmálaráðherra Jóhönnu Sigurðardóttur. Lánatryggingasjóðurinn
Svanni hefur verið starfandi með hléum í nokkur ár, námskeið
hafa verið haldin víða um land fyrir konur sem hafa hug á stofnun
fyrirtækja og stofnuð hafa verið samtök kvenna í atvinnurekstri (FKA).
stuÐninGur ViÐ konur í atVinnurEkstri
Hlutfall kvenna pr. 100 karla í aldursflokknum 20 - 39 ára eftir landshlutum m.v.
1. janúar 2015 Umsóknir um lán hjá Byggðastofnun árin 2008 - 2013 eftir kyni eiganda/stjórnanda
fyrirtækis
5%
69%
26%
Kona

Karl

Bæði
 kyn