SSFblaðið - des. 2015, Blaðsíða 18

18
ÁRIN 1995-2000
Tími hlutafélagavæðingar
Strax um haustið árið 1995 byrjaði hlutafélagavæðing (hf.- væðing)
ríkisbankanna, Landsbanka og Búnaðarbanka, þegar nefnd um
hf.- væðingu var kosin á Alþingi. Stjórn SÍB sendi nefndinni
og viðskiptaráðherra strax ósk um að vera þátttakendur í öllu
undirbúningsferlinu þar sem slík breyting á rekstri bankanna hefði
veruleg áhrif á réttindi og stöðu starfsmanna. Friðbert segir að
höfuðáherslan hafi verið á að tryggja öll réttindi sem þá þegar voru
áunnin innan ríkisbankakerfisins, eins og lífeyrisréttindi, veikindarétt,
orlof, tryggingar, vinnutíma og margt fleira. „Mikilvægast af öllu var að
tryggja það að allir starfsmenn yrðu áfram í einu sameinuðu og sterku
stéttarfélagi, en ekki sundraðir í mörg félög ýmist innan BHM eða
félaga verslunar- og verkamanna. Með mikilli baráttu og vinnu með
nefnd Alþingis tókst að tryggja þessa stöðu allra félagsmanna og átti
formaður nefndar Alþingis, Geir Haarde, stóran þátt í að það tókst,
þrátt fyrir mikla andstöðu ýmissa þingmanna innan eigin flokks, en
þó sérstaklega andstöðu þingmanna í Framsókn.“
Strax árið 2000 var byrjað að selja hluti úr bönkunum tveimur,
en loforð ríkisstjórnar var að selja ekki fyrr en að 5 árum liðnum frá
hf.- væðingunni.
Á sama tíma og unnið var að frumvarpi um hf. væðinguna á
Alþingi var sett í gang nefnd innan Landsbankans sem hafði það
hlutverk að breyta lífeyrisréttindum starfsmanna og afnema bakábyrgð
bankans í gamla hlutfallsdeildarkerfi Eftirlaunasjóðs starfsmanna
Landsbankans og Seðlabankans. Friðbert segir að stjórn SÍB hafi ekki
fengið að vita af þessari vinnu fyrr en í byrjun árs 1997, en bendir á að
stéttarfélagið sé ekki beinn aðili að stjórn lífeyrissjóðsins, heldur eru
það sjóðfélagar sjálfir sem kjósa fulltrúa sína í stjórn sjóðsins beinni
kosningu á ársfundi. Árið 1997 voru mikil átök um þessar breytingar
á lífeyrissjóðnum, sérstaklega vegna afnáms bakábyrgðar bankanna og
annarra aðildarfyrirtækja að sjóðnum. Samningur um nýtt lífeyriskerfi
þar sem 10% iðgjald færi til hefðbundins samtryggingarlífeyrissjóðs
og 7% (eftir 3 ár) í séreignarsjóð að vali starfsmanna mæltist hins
vegar vel fyrir hjá flestum sjóðfélögum. Gamla kerfinu var breytt,
bakábyrgðinni aflétt af fyrirtækjunum en skuld þeirra fyrir liðinn tíma
greidd inn og hærra iðgjald (18,4%) greitt inn í sjóðinn frá ársbyrjun
1998. Að baki iðgjaldinu og inngreiðslunni voru ákveðnar forsendur,
reiknaðar af tryggingarstærðfræðingi og byggt á reynslu áranna á
undan breytingunni. „Strax árið 2004 var ljóst að þessar forsendur
hefðu ekki staðist og hefur staðið yfir barátta, og stendur enn, til að
fá aukið framlag fyrirtækjanna til að standa undir raunverulegum
forsendum þannig að unnt sé að reka sjóðinn og standa við réttindin
sem hann lofaði sjóðfélögum 1997 og löngu fyrir þann tíma.“ Hann
vonast til þess að sjóðfélagar og fyrirtækin nái samningum um lausn
á þessu vandamáli.
Eftirlaunasjóði starfsmanna Búnaðarbankans var einnig breytt á sama
hátt 1997, en með ákvörðun um fjárfestingar sem teknar voru 2003
tókst þeim sjóði að bjarga sér algjörlega frá tapi eigna í efnahagshruninu
2008 og hann segir sjóðinn standa vel í dag.
Styrktarsjóður SÍB
Í kjarasamningum SÍB 1997 var mikilvægu baráttumáli komið í
höfn, Styrktarsjóður SÍB (sjúkrasjóður) var stofnaður og samþykkt
að fjármálafyrirtækin greiddu inn 0,3% af föstum mánaðarlaunum
inn í sjóðinn. „Það hamlaði nokkuð starfi SÍB að eiga ekki slíkan
styrktarsjóð, sem getur aðstoðað félagsmenn vegna langvarandi veikinda
og stuðlað að heilsueflingu og forvörnum ýmsum eins og rannsóknum
og sálfræðiaðstoð. Í dag fær sjóðurinn framlög frá bönkunum sem
nemur 0,5% af launum og það hækkar árið 2017 í 0,7% af launum
og verður sjóðurinn þá sjálfbær, en undanfarin ár hefur félagssjóður
SSF styrkt hann árlega með framlagi. Margir halda að þessi sjóður hafi
alltaf verið til en hann greiddi í fyrsta skipti út styrki árið 2000“ segir
Friðbert. Rúmlega 50% félagsmanna sækja styrki úr þessum sjóði á
hverju ári í um 5000 umsóknum.
Menntunarsjóður SÍB
Í kjarasamningum árið 1999 náði SÍB öðru markmiði, „þá var
Menntunarsjóður stofnaður og byrjaði hann að greiða námsstyrki til
félagsmanna árið 2001. Menntunarsjóður SSF er einn sá öflugasti á
landinu og skipta styrkir til félagsmanna miklu máli þegar félagsmenn
ákveða að efla sig og bæta við sig námi og þekkingu.“ Um 700
félagsmenn sækja um styrki á hverju ári.
ÁRIN 2000-2006
Sameining Landsbankans og
Búnaðarbankans stöðvuð
Friðbert segir að árið 2000 hafi hafist með miklum látum í
bankaheiminum. Ríkisstjórn Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks ákvað
að sameina ríkisbankana tvo, Landsbankann og Búnaðarbankann, „þeir
væru þá með mun seljanlegri vöru heldur en að selja bankana tvo í
sitthvoru lagi. En sem betur fer stoppaði Samkeppnisráð, eins og það
hét þá, þessa fyrirætlan ríkisstjórnar og lagði fram ítarlega skýrslu um að
slík samþjöppun væri allt of mikil og hlutdeild sameinaðs banka langt
umfram það sem samkeppnislög leyfa. Samkeppnisráð mat það svo
að sameinaður banki yrði með 55-60% hlutdeild á öllum mörkuðum
fjármála bæði í þjónustu við fyrirtæki og einstaklinga. Slík samþjöppun
leiddi til yfirburða stöðu á bankamarkaði sem enginn annar aðili gæti
keppt við.“ Á þessum tíma voru einnig starfandi Íslandsbanki og 24
sparisjóðir um allt land.
Fásinna að sameina Landsbanka og
Íslandsbanka í dag
Friðbert telur að sömu sjónarmið og ríktu við sameiningarhugmyndir
Landsbanka og Búnaðarbanka eigi ennþá við í dag. „Allt tal um
sameiningu Landsbanka og Íslandsbanka er fásinna og tímaeyðsla. Slíkur
sameinaður banki væri með um og yfir 75% markaðshlutdeild á öllum
sviðum fjármálaþjónustu, hvort sem litið er til viðskiptabankaþjónustu
eða fjárfestingabankaþjónustu. Ef Samkeppniseftirlitið myndu leyfa
slíkt þá er rökrétt niðurstaða að leggja þá stofnun alfarið niður á
Íslandi því aðgangur að fjármagni og fjármálaþjónusta stýrir öllu
öðru athafnalífi“.
Sala Landsbankans og Búnaðarbankans
„Á árunum 2000-2002 var nokkur samdráttur í fjármálakerfinu
vegna þess að tæknibólan (.com) sprakk, hlutabréf lækkuðu mikið í
verði og bakslag varð á flestum sviðum fjármála (meðal annars tap hjá
íslenskum lífeyrissjóðum). En markaðurinn var fljótur að ná sér og
strax 2002 fer ríkið að leita eftir hugsanlegum kaupendum Landsbanka
og Búnaðarbanka. Allir vita hvernig það endaði, flokkarnir skiptu
bönkunum á milli sín og seldu tveimur hópum bankana tvo. Um
áramótin 2003/2004 voru bankarnir því að fullu einkavæddir og
síðar keypti Kaupþing (og aðilar þeim tengdir) Búnaðarbankann. Ég
ætla ekki að fara yfir þá sögu, hún er margsögð og sitt sýnist hverjum,
oftar en ekki í nokkru samræmi við stjórnmálaskoðanir hvers og eins“
segir Friðbert sem telur að það sé ástæða til þess að fara varlega í sölu
bankanna nú og að jafnvel sé heppilegast að ríkið haldi Landsbankanum
áfram í ríkiseigu.
Barist fyrir tilvist SÍB
Kjarasamningar SÍB byggðu á „lögum um kjarasamninga starfsmanna