Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.2019, Blaðsíða 6

6 25. október 2019FRÉTTIR
Rekstrarumsjón ehf. • Dalshrauni 11, 220 Hafnarfirði • S: 571 6770 • www.rekstrarumsjon.com • umsjon@rekstrarumsjon.com
LÁTIÐ OKKUR UM REKSTUR
HÚSFÉLAGSINS
Við sérhæfum okkur í umsjón með rekstri húsfélaga
og bjóðum trausta og faglega þjónustu á góðu verði
Hafðu samband og fáðu tilboð strax í dag!
Er tilgangslaust að banna áfengisauglýsingar?
n Áfengi er auglýst þrátt fyrir bann n Ekki ljóst hvort áfengisauglýsingar auka neyslu
H
vers konar auglýsingar
á áfengi og einstökum
áfengistegundum eru
bannaðar. Þetta vita flest-
ir Íslendingar og vita enn fremur
að þó svo þetta bann hafi verið í
gildi í þrjátíu ár, þá hafa seljend-
ur áfengis ítrekað beitt ýmsum
brögðum til að komast fram
hjá því. Nú hafa stjórnvöld til
skoðunar að afnema þetta bann,
bæði hvað áfengi varðar sem og
tóbak, og sitt sýnist hverjum um
ágæti þeirra áforma.
Fjölmiðlar ítrekað sektaðir
RÚV var árið 2016 sektað fyrir
brot gegn banni við áfengisaug-
lýsingum. Þar hafði RÚV birt
auglýsingu fyrir Egils Gull okkar
bjór þar sem orðunum léttöl eða
2,25% brá fyrir örsnöggt. Taldi
Fjölmiðlanefnd að þrátt fyrir
orðið léttöl í auglýsingu væri full-
ljóst að um auglýsingu á áfengum
bjór væri að ræða.
Árið 2017 voru 365 miðlar
sektaðir vegna áfengisauglýs-
ingar sem birtist í tímaritinu
Glam our. Málið var athyglis-
vert fyrir þær sakir að eignarhald
Glamour hafði verið fært til er-
lends aðila, 365 Media Europe
Ltd. Í þremur blöðum tímarits-
ins birtust alls fimm heilsíður
þar sem áfengi var auglýst. Fjöl-
miðlanefnd taldi að eignarhaldið
hefði verið fært erlendis gagngert
til að komast undan íslenskri lög-
sögu og því bæru 365 miðlar á Ís-
landi eftir sem áður ábyrgð á
birtingu áfengisauglýsing-
anna og voru 365 miðlar
sektaðir um eina millj-
ón króna.
365 miðlar þurftu
einnig á síðasta ári að
greiða 750 þúsund króna
sekt fyrir að sýna áfengi
með yfir 2,25% styrkleika
í þætti af þáttaröðinni Ís-
skápastríð á Stöð 2. Þar hafði
í sjónvarpi verið sýnt inn
í ísskáp sem með-
al annars inni-
hélt hvítvíns-
og bjórflöskur.
Hafi ein hvítvínsflaska jafnframt
verið handleikin og vörumerkið
þá sýnilegt. Fyrir framan dómara
í þættinum hafi einnig staðið
opnar bjórflöskur þar sem vöru-
merkjum var stillt upp með áber-
andi hætti, eins hafi bæði þáttar-
stjórnandi og keppendur drukkið
úr bjórflöskum.
Auglýsingar utan lögsögu
Nú hafa áfengisauglýsingar ís-
lenskra innflytjenda eða brugg-
húsa færst að miklu yfir á samfé-
lagsmiðla, þá einkum á Facebook.
Þar eru jafnvel keyptar sérkostað-
ar auglýsingar sem birtast neyt-
endum á fréttaveitum þeirra að
þeim forspurðum. Leikir hafa átt
sér stað á Facebook þar sem fólk er
hvatt til að líka við áfengisauglýs-
ingasíður gegn loforði um að eiga
kost á að vinna áfengi.
Í áliti meiri-
hlutanefndar
um rekstrarum-
hverfi einka-
rekinna fjöl-
miðla, sem birt
var snemma á
síðasta ári, segir:
„Bent hefur ver-
ið á að bannið
þjóni vart til-
gangi sín-
um
lengur þar sem slíkar auglýs-
ingar berist Íslendingum í er-
lendum miðlum, hvort sem er í
gegnum erlenda hljóð- og mynd-
miðla, erlenda vefi og samfélags-
miðla eða erlend blöð og tímarit.“
Taldi nefndin að fjárhagsleg-
ur ávinningur yrði af því fyrir ís-
lenska fjölmiðla. Á móti kæmu
síðan skuldbindingar sem Ísland
hefði gengist undir á alþjóðlegum
vettvangi og það regluverk sem
þar gilti varðandi slíkar auglýs-
ingar. „Um mikla tekjumöguleika
og hagsmuni sé að ræða fyrir ís-
lenska fjölmiðla.“
Skiptar skoðanir um áhrif
áfengisauglýsinga
Framkvæmdastjóri Félags at-
vinnurekenda, Ólafur Stephen-
sen, er á móti banni á áfengisaug-
lýsingum. „Góðu rökin fyrir því
að afnema þetta auglýsingabann
liggja alveg fyrir. Meginatriðið
er að bannið skilar ekki tilgangi
sínum og bitnar fyrst og fremst
á sumum fjölmiðlum og fram-
leiðendum en ekki öllum,“ sagði
Ólafur í samtali við Fréttablaðið.
Ólafur hefur bent á að bjór- og
vínframleiðsla sé vaxandi starfs-
grein á Íslandi sem skapi störf
og verðmæti, en þessum aðilum
væri þó gert erfitt uppdráttar með
banni við að auglýsa framleiðslu
sína. Hann hefur talað fyrir því að
banninu verði aflétt og þess í stað
verði teknar upp siðareglur um
áfengisauglýsingar. Bendir hann
á að áfengisauglýsingar sem slík-
ar miði að því að koma vörumerki
á framfæri og hvetja neytendur til
að taka tiltekið vörumerki fram
yfir annað, en auki hins vegar
ekki almenna áfengisneyslu.
Laufey Tryggvadóttir, fram-
kvæmdastjóri Krabbameinsskrár,
benti nýlega á það, í grein sem
birtist í Læknablaðinu, að Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunin
hafi bent á að áhrifaríkustu leið-
irnar til að draga úr áfengisneyslu
væru aðgerðir sem stjórnvöld fara
í á borð við takmörkun á fram-
boði, verðstýringu og bann við
áfengisauglýsingum. Telur Laufey
að það blasi við að ef slíku banni
verði aflétt, eða ef einkasala rík-
isins verði afnumin, þá muni það
valda aukinni neyslu og þar með
fjölgun dauðsfalla, meðal annars
vegna krabbameina. „Við blas-
ir að slökun á auglýsingabanni og
afnám einkasölu ríkisins á áfengi
mun valda aukinni neyslu og þar
með fjölgun dauðsfalla, meðal
annars vegna krabbameina. Von-
andi ber Alþingi Íslendinga gæfu
til að fara ekki í öfuga átt við lýð-
heilsustefnu, heldur beini kröft-
um sínum í farveg sem eflir heilsu,
velferð og hamingju landsmanna.“
Niðurstöður rannsókna greinir á
Fjölmargar rannsóknir hafa farið
fram um áhrif áfengisauglýsinga
á almenning, einkum áhrif slíkra
auglýsinga á unglinga og ung-
menni. Niðurstöðurnar hafa þó
ekki verið afgerandi. Hvorki hafa
þær sýnt fram á að áfengisauglýs-
ingar hafi áhrif á áfengisneyslu,
eða að áhrifin séu engin, Þar sem
áfengisauglýsingar eru bannaðar
er ekki að fara fyrir nákvæmu
regluverki um hvernig slíkar aug-
lýsingar skuli settar fram. Sam-
tímis hafa samfélagsmiðlar veitt
framleiðendum og innflutnings-
aðilum vettvang til að auglýsa
vöru sína löglega og að því virðist
án takmarkana.
Bagalegt bann?
Nú hefur verið lagt fram á Al-
þingi frumvarp til nýrra lyfja-
laga þar sem grundvallarbreyting
verður gerð á heimild til að aug-
lýsa lyf. Áður var bannað, líkt
og með áfengið, að auglýsa lyf.
Frá þessu banni voru svo gerðar
undantekningar. Breytingin sem
til stendur mun snúa þessu við.
Almennt verði heimilt að aug-
lýsa lyf, með undantekningum
þó. Frumvarpið er nokkuð ítar-
legt varðandi hvað bannað sé að
auglýsa, þar undir falla ávana-
bindandi og lyfseðilsskyld lyf.
Einnig hefur um árabil verið í
gildi reglugerð um lyfjaauglýs-
ingar sem miðar að því að tryggja
að neytandi fái réttar upplýsingar
og sé með engu móti leyndur
upplýsingum um virkni lyfja, eða
sannfærður um að í lyfjum felist
einhver töfralausn. Lilja Alfreðs-
dóttir, mennta- og menningar-
málaráðherra, hefur sagt að við
skoðun þess að afnema bannið
við áfengisauglýsingum verði
einkum horft til lýðheilsusjónar-
miða. Það gæti vel endað svo
að það sé í almenningi í hag að
bannið sé afnumið, því þá verð-
ur samhliða hægt að setja slíkum
auglýsingum skorður. n
Erla Dóra
erladora@dv.is
Ólafur Stephensen vill bannið burt
Skjáskot af Face-
book Færslur á borð
við þessa eru gjarnan
kostaðar, sem felur í
sér að þær birtast hjá
aðilum sem er talið að
þær gætu haft kaup-
hvetjandi áhrif á.
Skjáskot Facebook