Morgunblaðið - 23.12.2019, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. DESEMBER 2019
595 1000
Gleðileg jól
Heimsferðir óskar þér og þínum
gleðilegra jóla og farsældar á
komandi ferðaári.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Stofnun hálendisþjóðgarðs verð-
ur stærsta framlag Íslendinga til
náttúruverndar fyrr og síðar. Hér
verða undir um 30% landsins, ein
stærstu óbyggðu víðerni í Evrópu;
fjölbreytt landslag þar sem finna
má einstakt samspil elds og íss,
hverasvæði eins og í Land-
mannalaugum og Kerlingar-
fjöllum og sérstæð gróðursam-
félög eins og í Þjórsárverum. Öll
þessi svæði er nauðsynlegt að
vernda,“ segir Guðmundur Ingi
Guðbrandsson umhverfis- og auð-
lindaráðherra.
Viðbót við
Vatnajökulsþjóðgarð
Tæplega þriðjungur Íslands
er undir á því svæði sem til stendur
að taka undir hálendisþjóðgarð.
Þetta verður í raun viðbót við
Vatnajökulsþjóðgarð; það er nán-
ast öll svæðin ofan við hálendis-
brúnina sem teljast til þjóðlenda,
skv. úrskurði óbyggðanefndar.
Stofnun þjóðgarðsins hefur verið í
undirbúningi um árabil. Nefnd um
stofnun hálendisþjóðgarðs sem
umhverfis- og aðlindaráðherra
stofnaði í byrjun síðasta árs og var
skipuð fulltrúum allra þingflokka,
ráðuneyta, og sveitarfélaga, skil-
aði svo af sér skýrslu nýlega. Til-
lögurnar sem þar er að finna verða
leiðarstef í þeirri vinnu sem fram-
undan er, en ráðherra hyggst
leggja fram frumvarp um hálend-
isþjóðgarð á Alþingi í febrúar
næstkomandi. Frumvarpið hefur
verið í smíðum um nokkurt skeið
og var sl. miðvikudagdag birt á
svonefndri samráðsgátt stjórn-
valda, þar sem almenningur getur
kynnt sér málið og sagt sína skoð-
un. Verði frumvarpið samþykkt
mun þjóðgarðurinn verða form-
lega stofnaður með reglugerð og í
framhaldinu unnin stjórnunar- og
verndaráætlun fyrir þjóðgarðinn.
Þeirri vinnu gæti verið lokið eftir
tvö til þrjú ár.
„Ég tel mikilvægt að fá lög
um þjóðgarðinn sem fyrst, því slíkt
er grundvöllur allrar áframhald-
andi vinnu og undirbúnings, ekki
síst stjórnunar- og verndaráætl-
unar sem unnin er heima í héraði,“
segir ráðherra.
Styðji verkefni heimafólks
Meðal sveitarstjórnarmanna
hefur verið sett fram ýmis gagn-
rýni á þjóðgarðsmál. Í Morg-
unblaðinu síðsumars sagði Helgi
Kjartansson oddviti Bláskóga-
byggðar að verði þjóðgarður
stofnaður skerði það verulega
skipulagsvald og forræði sveitar-
félaga til að marka stefnu um þró-
un byggðar. Skynsamlegt væri því
að taka fyrst afmörkuð svæði und-
ir þjóðgarð, svo sem jöklana.
Mörkin megi svo færa út í fyllingu
tímans.
„Nei, ég tel eðlilegast að við
miðum við þjóðlendur innan há-
lendislínu eins og nefndin leggur
til, en ekki að tilteknir bútar eða
svæði verði hluti af þjóðgarði
Raunar tel ég að í stofnun
hálendisþjóðgarðs, sem skipt verð-
ur upp í sex rekstrarsvæði, felist
mikil tækifæri fyrir sveitarfélögin.
Á hverju þeirra verður sett um-
dæmisráð meðal annars með
fulltrúum sveitarfélaganna sem
m.a. vinna stjórnunar- og vernd-
aráætlun fyrir þjóðgarðinn og
koma að gerð atvinnustefnu. Sveit-
arfélög munu áfram gefa út fram-
kvæmda- og byggingaleyfi. Þann-
ig koma þau að sjálfsögðu áfram
að skipulagsvaldinu, en skipulags-
áætlanir verða þó að fylgja stjórn-
unar- og verndaráætlunum sem
þjóðgarðurinn setur,“ segir Guð-
mundur Ingi.
Ráðherrann getur þess enn-
fremur að með starfsemi þjóð-
garðsins skapist tækifæri til að
styðja við ýmis hálendisverkefni
heimamanna á hverjum stað. Úr
Bláskógabyggð megi nefna upp-
græðslu á afrétti Biskupstungna.
Þar, eins og víðar annars staðar,
séu líka ýmsir skálar og þjón-
ustubyggingar sem oft eru reknir
af heimamönnum og mikilvægt sé
að slíkt starf geti haldið áfram.
Stór landsvæði hafa
þegar verið friðlýst
Til viðbótar við svæði innan
Vatnajökulsþjóðgarðs, sem sér-
stök verndarákvæði gilda um, er
þegar búið að friðlýsa stór svæði
sem verða innan hálendisþjóð-
garðs. Í því efni nefnir ráðherrann
Þjórsárver, Friðland að Fjallabaki,
Kerlingarfjöll, Hveravelli og Guð-
laugstungur.
„Um helmingur af svæðinu er
þegarir friðlýst og því tel ég okkur
í raun komin vel á veg með stofnun
hálendisþjóðgarðs sem er stórtæk
byggðaaðgerð,“ segir umhverfis-
ráðaherra. „Verkefnið skapar
fjölda nýrra starfa úti á landi og
styrkir atvinnulíf þar. Rannsóknir
sýna að hver króna sem ríkið ver
til starfsemi þjóðgarða skilar sam-
félaginu 23 krónum á móti, fjár-
munum sem að hluta verða eftir í
héraði. Slíkt styrkir byggðirnar og
að svæði hafi stimpil sem þjóð-
garður eykur alltaf vægi þeirra
sem ferðamannastaða. Ef rétt er á
málum haldið tel ég að hálendis-
þjóðgarður geti í raun skapað okk-
ur einstakt tækifæri í náttúru-
vernd, ferðaþjónustu og raunar
mörgu fleiru.“
Um 30% landsins og óbyggð víðerni verða undir í nýjum þjóðgarði
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Fjallabak Nafnlaus foss í Sigöldugljúfri sem er gamall farvegur Tungnaár. Stífla á þessum slóðum myndar
Krókslón og vatnið í þessum fossi er leki úr lóninu. Þessi staður yrði innan marka hálendisþjóðgarðsins.
Tækifæri á hálendinu
Áætlað er af nefndinni sem vann tillögur um væntanlegan þjóðgarð
að árlegur kostnaður við rekstur verði um þrír milljarðar króna. Það
telur Guðmundur Ingi að þurfi að meta vel. Í dag fái Vatnajökuls-
þjóðgarður og friðlýst svæði á hálendinu um milljarð króna á ári af
fjárlögum og vissulega verði sú tala talsvert hærri þegar stærra
svæði er undir. Almenn stefna stjórnvalda nú sé að efla landvörslu á
hinum ýmsu stöðum, meðal annars á hálendinu.
Uppbygging innviða í hálendisþjóðgarði verður, að sögn ráðherra,
svo að mestu leyti fjármögnuð með sértækum hætti, meðal annars í
gegnum Landsáætlun um uppbyggingu innviða. Einnig verði hægt að
taka þjónustugjöld ýmiskonar til dæmis fyrir bílastæði, tjaldsvæði og
salernisaðstöðu, sem muni skila nokkrum sértekjum. Því þurfi að
greina fjárþörfina betur og að því sé nú unnið í ráðuneytinu.
Fjárþörfina þarf að meta
EFLD LANDVARSLA Á HÁLENDI ER MARKMIÐ STJÓRNVALDA
Ráðherra Tel okkur komin vel á veg með stofnun hálendisþjóðgarðs
sem er byggðaaðgerð, segir Guðmundur Ingi Guðbrandsson í viðtalinu.
„Lækkun komugjalda sjúklinga sem
leita til heilsugæslu er mikilvægt
skref í þeirri viðleitni stjórnvalda að
hún sé að jafnaði fyrsti viðkomustað-
ur fólks sem þarf á heilbrigðisþjón-
ustu að halda.
Veikindi eru yfir-
leitt þess eðlis að
óþarft er að leita
á bráðamóttöku,“
segir Óskar
Reykdalsson, for-
stjóri Heilsu-
gæslu höfuðborg-
arsvæðisins.
Í sl. viku kynnti
Svandís Svavars-
dóttir heilbrigðis-
ráðherra margvíslegar ráðstafanir
til að minnka greiðsluþátttöku sjúk-
linga í heilbrigðisþjónustu. Þar má
nefna að almenn komugjöld í heilsu-
gæslunni, þar sem viðkomandi sjúk-
lingur er skráður, lækka úr 1.200 kr.
í 700 kr. miðað við komu á dagvinnu-
tíma. Áformað er svo að fella gjöldin
að fullu niður árið 2021 og er áætl-
aður kostnaður vegna þess um 350
millj. kr.
„Að undanförnu hafa verið tekin
stór skref sem hafa eflt heilsugæsl-
una. Þar má nefna sálfræðiþjónustu
og á næsta ári verður sett á lagg-
irnar öflugt geðheilsuteymi fyrir
fanga,“ segir Óskar og minnir á að á
sl. tveimur árum hafi fjárframlög til
heilsugæslunnar verið aukin um 18%
að raunvirði. Verulega muni um
slíkt.
„Flestum algengustu sjúkdómstil-
vikum og minniháttar slysum er
heilsugæslan fær um að sinna.
Bráðatilvikin sem sinnt er hér á
heilsugæslunni á höfuðborgarsvæð-
inu eru að jafnaði 1.000 á dag. Við
viljum gjarnan að öll bráðatilvik sem
við getum sinnt komi á heilsugæsl-
una og við reynum af fremsta megni
að hafa réttan sjúkling á réttum stað
á réttum tíma. Álagið á bráðadeild-
ina í Fossvogi hefur minnkað og þar
má gera enn betur okkur öllum til
góðs. Samt er enginn að tala um að
stórslasaðir eða fólk sem fær hjarta-
áfall komi með sjúkrabíl á heilsu-
gæsuna. Slíkt fer auðvitað á sjúkra-
hús,“ segir Óskar.
Niðurgreiðslur auknar
Auk ráðstafana í heilsugæslunni
verða, skv. ráðstöfun heibrigðisráð-
herra, niðurgreiðslur fyrir tann-
læknisþjónustu og lyf auknar og
sömuleiðis vegna tiltekinna hjálpar-
tækja og reglur um ferðakostnað
verða rýmkaðar. Fram til ársins
2024 eru alls 3,5 milljarðar króna
ætlaðir til þessa. sbs@mbl.is
Bráðatilvik fari
á heilsugæsluna
 Forstjóri fagnar lækkun komugjalda
Óskar
Reykdalsson