Læknablaðið - okt. 2019, Blaðsíða 39

LÆKNAblaðið 2019/105 455
Í pistlunum Úr penna
stjórnarmanna LÍ birta þeir
sínar eigin skoðanir en ekki
félagsins.
Reynir Arngrímsson
formaður
Björn Gunnarsson
gjaldkeri
FAL
Guðrún Ása Björnsdóttir
Ýmir Óskarsson
FÍH
Salóme Ásta Arnardóttir
Jörundur Kristinsson
varaformaður
FSL
María I. Gunnbjörnsdóttir
Gunnar Mýrdal
ritari
LR
Þórarinn Guðnason
Guðmundur Örn Guðmundsson
Stjórn
Læknafélags
Íslands
Enn á ný horfum við læknar og annað heilbrigð­
isstarfsfólk upp á atburðarás sem virðist vera
hrundið af stað á vanhugsaðan hátt. Á grundvelli
útboða vilja Sjúkratryggingar Íslands (SÍ) ganga til
samninga um heilbrigðisþjónustu, enda telur SÍ að
þeim beri skylda til þess skv. lögum nr. 120/2016 um
opinber innkaup. Útboðin virðast vera án skýrra
markmiða og gætu þau í versta falli orðið skaðleg
fyrir sjúklinga. Án aðdraganda eða kynningar til­
kynnti SÍ nýverið að ákveðið hefði verið að fela Rík­
iskaupum að bjóða út sjúkraþjálfun á höfuðborgar­
svæðinu. Fram hefur komið að SÍ vill fara þessa leið
í kaupum á annarri heilbrigðisþjónustu.
Þegar þessi leið er valin vakna margar spurn­
ingar. Má vera að löggjafinn hafi ekki hugsað
málið til enda þegar ákveðið var að heilbrigðis­
þjónusta væri ekki lengur undanþegin opinberu
innkaupaferli? Útboð ættu að virka þannig að verk
væru unnin fyrir lægra verð en ella þar sem fólk
eða fyrirtæki myndu berjast um að fá að vinna
verkin. En réttar forsendur þurfa að vera til stað­
ar svo útboðin þjóni tilgangi sínum. Óhugsandi
er að SÍ sé ekki meðvitað um að margar þessara
forsendna eru ekki til staðar í íslenskri heilbrigðis­
þjónustu. Bæði almenningur og heilbrigðisstarfs­
fólk hlýtur að bíða eftir skýringum á því hvernig
útboð eiga að bæta þjónustu og spara peninga.
Hingað til hafa skýringar SÍ ekki verið á uppbyggi­
legum nótum, einfaldlega hefur verið sagt að stofn­
unin verði að fara að lögum og síðan hefur verið
hnýtt aftan í að varla séu sjúkraþjálfarar hræddir
við smá samkeppni.
Útboð geta varla þjónað tilgangi sínum nema að
raunveruleg samkeppni sé til staðar á því sviði sem
boðið er út. Því hljóta menn að spyrja sig hvernig
útboð komi heim og saman við læknisþjónustu í
litlu landi. Í flestum sérgreinum er undirsérhæfing
með þeim hætti að örfáir læknar sinna ákveðnum
vandamálum. Bæklunarskurðlæknar sinna hver
sínum líkamsparti, barnalæknar sinna mismun­
andi sjúkdómum barna, lyflæknar eru sérhæfðir á
ákveðnum sviðum og þannig má lengi telja. Getur
SÍ með einhverju móti greint töluleg gögn og greint
eðli mismunandi þjónustu sem nú er í boði þannig
að ljóst sé hvaða læknisverk séu til þess fallin að
útboð skerði ekki gæði þjónustu? Hvernig ætlar
SÍ að koma í veg fyrir að einhver bjóði í verk sem
viðkomandi hefur ekki sömu þekkingu á og aðrir
læknar innan sömu sérgreinar sem hafa sértæka
þekkingu á því tiltekna vandamáli? Hvernig á að
bjóða út verk sem tveir eða þrír læknar hafa þekk­
ingu til að sinna? Hvernig fer með sjúklingaöryggi
ef einhver einn er látinn hreppa hnossið og 5 árum
síðar, þegar sá sami leggur niður störf, er enginn
eftir til að taka við keflinu?
Hvað yrði um gæði þjónustunnar? Til að bjóða
lægra í verkin yrði líklegt að læknar fórnuðu ýmsu
áður en þeir myndu skerða laun sín. Eðlilegri
endurnýjun á tækjum og búnaði yrði slegið á frest
og eðlilegar nýjungar myndu ekki eiga sér stað.
Mönnun yrði þannig að farið væri út fyrir hættu­
mörk. Menn myndu teygja sig lengra en eðlilegt
væri með aðgerðir án aðkomu svæfingalækna.
Sjúklingar fengju skemmri tíma með lækni sínum
en áður hefði þekkst og eftirfylgni yrði úr sögunni.
Með ítarlegri kröfulýsingu væri hægt að girða fyrir
ýmislegt af þessu, en þá um leið birtist mótsögnin í
útboðshugmyndinni. Ef kröfulýsingin er raunveru­
lega þannig úr garði gerð að gæði þjónustunnar
eru höfð að leiðarljósi, það er að sjúklingar með
sín margbreytilegu vandamál rati raunverulega til
þeirra lækna sem bestu þekkingu hafa á vandamál­
inu, þá komum við aftur að framangreindu. Smæð
okkar og fámenni gerir það að verkum að ekki er
raunverulegur samkeppnismarkaður nema á mjög
afmörkuðum sviðum.
Útboð opnar einnig fyrir spurningu sem lengi
hefur verið lykilspurning í samningum sérgreina­
lækna við SÍ. Eins og allir læknar þekkja hefur
samningur sérgreinalækna við SÍ í gegnum tíðina
verið einkaréttarsamningur, læknar hafa fórnað
rétti sínum að sinna læknisstörfum nema innan
samningsins. Á útboðsmarkaði er óhugsandi að
einkaréttasamningur gildi. Hvað mun þá gerast
þegar SÍ stendur frammi fyrir kröfu fjármálaráðu­
neytis um sparnað? Væntanlega myndi það hafa
þær afleiðingar að minna magn þjónustu væri
keypt en þörf væri fyrir. Hvað þá? Yrðu þrír síðustu
mánuðir ársins með þeim hætti að almenningur
væri ekki sjúkratryggður þegar kæmi að verkum
sem færu í útboð?
Vera má að ákveðin mjög vel skilgreind verk
sem margir geta sinnt henti til útboðs. En stór
svið læknisfræðinnar geta vart verið útboðshæf í
fámennu landi þar sem það eitt að búa yfir nægri
sérhæfingu og tryggja nýliðun svo almenningur fái
viðunandi þjónustu er risavaxið verkefni.
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Útboð í heilbrigðisþjónustu
Guðmundur Örn
Guðmundsson
bæklunarlæknir