Læknablaðið - jún. 2019, Blaðsíða 7

LÆKNAblaðið 2019/105 263
Yngvi Ólafsson
yfirlæknir bæklunarskurð-
deildar Landspítala
Yngviola@gmail.com
doi.org/10.17992/lbl.2019.06.233
Orthopaedic
surgery in Iceland
on crossroads
Yngvi Ólafsson
MD PhD, head of
Orthopaedic surgery
department, Landspitali
University Hospital
Bæklunarskurðlækningar
í úlfakreppu
Undirritaður kom til starfa á bæklunarskurðdeild
Landspítala 1995, eða fyrir nær aldarfjórðungi. Ýms­
ar breytingar hafa orðið á þeim tíma og þær kannski
stærstar sem fólu í sér sameiningu sjúkrahúsanna
þriggja í Reykjavík. Var sú sameining framkvæmd í
nafni samlegðaráhrifa og sparnaðar. Ekki hefur það
þó nægt og hefur krafan um sparnað, niðurskurð
og jafnvel ráðningarstopp nær samfellt verið til
staðar þennan aldarfjórðung. Fjármagni hefur ver­
ið veitt í eitt og eitt verkefni svona rétt til að halda
höfði og umræðan og óendanlegur undirbúningur
nýja þjóðarsjúkrahússins hefur gleypt tíma og fjár­
magn. Um eiginlega uppbyggingu hefur varla verið
að ræða og þaðan af síður hefur verið unnið eftir
nokkurri heildstæðri áætlun þótt þjóðhagslegir vís­
ar um mannfjöldaþróun, breytingar á samsetningu
þjóðarinnar, komur ferðamanna og fleira liggi fyrir
á hverju ári. Afleiðing þessa er nú öllum að verða
ljós.
Bæklunarskurðdeild Landspítala ber alls þessa
merki. Um stóra og þunga sérgrein er að ræða og
til að breyta þar einhverju svo heitið geti þarf mik­
ið til. Á grunni takmarkaðs húsnæðis, skertrar eig­
inlegrar starfsemi vegna skorts á legurými sem að
miklu leyti hefur verið upptekið af öldruðum sem
ekki komast heim eftir brotameðferð, hefur deildin
lengi verið rekin á rauðu. Á meðan nýting á hvoru
tveggja, legurými og úthlutuðu skurðstofurými,
hefur verið yfir 100% hefur skurðaðgerðum fjölgað
frá aldamótum úr tæplega 2500 í 3000 á ári. Legu­
tími legudeilda hefur haldist svipaður þótt aðgerðir
sem krefjast stuttrar legu hafi að mestu verið fluttar
yfir á dagdeild. Göngudeildarkomum hefur fjölgað
um fjórðung. En þrátt fyrir þetta hefur biðlisti eftir
aðgerðum eingöngu lengst óverulega. Á sama tíma
hefur fjöldi lækna haldist að heita má óbreyttur.
Er þetta að sjálfsögðu frábært. Í þessu felst þó
raunveruleg og sannast sagna yfirvofandi hætta.
Starfsfólk deildarinnar hefur áorkað þessu með því
að leggja á sig á köflum ómanneskjulegt álag. Eru
sprungur farnar að myndast í glansmyndina og má
líklegt telja að ef engin breyting verður á næstu 1­2
árum þá hreinlega gefist læknar og annað starfsfólk
upp með tilheyrandi afleiðingum og niðurfellingu á
sjálfsagðri þjónustu við slasaða og þá sem til dæmis
eiga við slitgigtarsjúkdóma að stríða og þurfa á lið­
skiptaaðgerðum að halda. Sem tímabundna lausn
má hugsa sér að láta þessa þjónustu fara fram annars
staðar, hættan með því er þó sú að með því sé sér­
greinin bæklunarskurðlækningar holuð að innan og
ekki ólíklegt að með fylgi starfsfólk sem sér sig betur
sett í vakta­ og streitulausu umhverfi einkastofunn­
ar. Er þá verr af stað farið en heima setið.
Má þannig segja að bæklunarskurðlækningar
á Landspítala séu á einhvern hátt í sjálfheldu eig­
in stærðar og endalausra sparnaðarkrafna þar sem
erfitt er að breyta starfseminni án kostnaðar og með
nokkrum tilfæringum. Á það til dæmis við ef flytja
á og koma fyrir göngudeildarstarfsemi sérgreinar­
innar á viðunandi stað. Án breytinga annars verður
þó að segja að fyrir liggi þegjandi samþykki fyrir
1000 manna biðlista og um leið helst þrýstingurinn
á að bæklunaraðgerðir verði í auknum mæli fluttar
af sjúkrahúsinu.
Að þessu sögðu verður þó að ítreka að með litl­
um breytingum á legudeildum (til dæmis eyrna­
merkja gerviliðaaðgerðum 1­2 rúm til viðbótar),
fullri nýtingu á skurðstofum sem þegar eru til og
tilsvarandi fjölgun starfsmanna er hægt að vinna
þennan biðlista tiltölulega vel niður. Er þá hægt að
sinna til dæmis gerviliðaaðgerðum á mannsæmandi
hátt og halda þeim þar sem þær eiga heima, það er á
Landspítala eða öðru sérgreinasjúkrahúsi.