Læknablaðið - jún. 2019, Blaðsíða 32

288 LÆKNAblaðið 2019/105
Jáeindaskanninn hefur gjörbylt þjónustu
við krabbameinssjúka, meðferð og eftirliti
með árangri. „Sýnt hefur verið fram á að
rannsóknaraðferðin breytir til dæmis með­
ferð hjá allt að þriðjungi þeirra sem glíma
við lungnakrabbamein. Óþarfa skurðað­
gerðum hefur fækkað. Nú fá þess ir sjúk­
lingar viðeigandi meðferð,“ segir Pétur
Hannesson yfirlæknir röntgendeildarinn­
ar.
„Sjúklingar eru ekki skornir nema þeir
sem hafa gagn af því og fá frekar geisla­ eða
lyfja meðferð,“ segir hann. „Notkun skann­
ans hefur því fækkað ónauðsynlegum
skurðaðgerðum. Hann er einnig gagnlegur
til þess að fylgjast með árangri meðferðar.“
300 farið í skannann
Yfir 300 sjúklingar hafa farið í jáeindaskann­
ann á fyrstu 8 mánuðunum sem hann hef­
ur verið í notkun. Árlega fóru rúmlega 250
utan í rannsóknir og því ljóst að fleiri njóta
nú þessarar nútímatækni en áður. Pétur
segir að alls kosti tæplega 230.000 kr. að
rannsaka hvern sjúkling hér heima, sem
sé ríflega helmingi minna en kostaði að
jafnaði að senda hvern sjúkling úr landi.
Það hafi kostað um milljarð að koma þjón­
ustunni við skannann, sem DeCode stóð
fyrir og gaf þjóðinni, á laggirnar.
Pétur segir skannan geta afkastað meiru
en stígandi hefur verið í notkuninni undan­
farna mánuði. „Í framtíðinni verða fleiri
sporefni í boði en nú er notað svo kall að
FDG­sporefni sem sýnir bruna í frumum.
Notkun jáeindaskanna er í flest um tilfell­
um til þess að meta krabbamein með FDG
og eru 90% rannsóknanna í þeim tilgangi,“
segir hann.
Rannsaka Alzheimer
„Núna er verið að innleiða hjá okkur spor­
efni sem heitir flutemetamol sem notað er
til að greina Alzheimer­sjúkdóminn,“ segir
hann og að það sé fyrst og fremst ætlað í
rannsókarskyni. „Við erum svo að skoða
hvað verður í framtíðinni, hvaða önnur
sporefni við tökum upp og beinast sjónir
okkar að sértæku sporefni fyrir blöðru­
hálskrabbamein.“ Pétur segir nú heyra til
algerra undantekninga að fólk þurfi að fara
utan í jáeindaskanna og þá aðeins til að
komast í önnur sértæk sporefni en hér eru
framleidd.
Hann segir fimm starfsmenn koma að
framleiðslu sporefnanna. Þekkingin hafi
verið byggð upp hér á landi en fyrir hafi
hún engin verið. Efnið sé geislavirkt og
róbótar því nýttir til að sprauta því í sjúk­
linga. Það hafi afar stuttan líftíma og ekki
sé hægt að fljúga því til landsins. „Helm­
ingunartími lyfsins er 120 mínútur og efnið
hefði rýrnað mjög á leiðinni.“
Vilja ekki leita annað
Pétur segir áskorun fyrir Landspítala að
halda úti þjónustunni en að það sé byggða­
mál fyrir Ísland að heilbrigðisþjónustan sé
á pari við það sem gerist í nágrannalöndun­
um. „Við viljum ekki þurfa að leita annað,“
segir hann. Þá séu jáendaskannarannsókn­
ir lykill að framtíðar heilbrigðisþjónustu.
Stefnt sé að því á nýjum spítala að hafa tvo
jáeindaskanna með möguleika á að fjölga
þeim enn frekar, enda útlit fyrir mikinn
vöxt á þessu sviði.
„Sporefnin sem við notum sækja í
meinin sem við skoðum hverju sinni og í
Jáeindaskanninn
hefur sannað sig
Jáeindaskanninn sem tekinn var í notkun í september hefur bætt greiningu verulega,
fækkað óþarfa skurðaðgerðum og breytt meðferð hjá allt að þriðjungi þeirra sem glíma við
lungnakrabbamein. Þetta segir Pétur Hannesson röntgenlæknir.
Pétur Hannesson röntgenlæknir segir
þau þrjú ár sem tók að koma starfseminni
af stað frá fjármögnun sé í öllum saman­
burði stuttur.
„Þar sem við þekkjum til hefur tekið
mun lengri tíma að koma starfsemi af
þessu tagi í gang og allt að tíu ár á þeim
stöðum þar sem hremmingarnar hafa
verið mestar,“ segir hann. „Hanna þurfti
sérhæft húsnæði fyrir hringhraðal og
framleiðslu sporefnis en við bjuggum að
því að hafa spekúlerað mikið í þessu fyrir
nýja spítalann. Það gekk því vel að hanna
húsnæðið, finna því stað og byggja,“ seg­
ir hann.
Framleiðsla á sporefninu hefur að
mestu ráðið tímalengdinni. Lyfjafram­
leiðslan er flókin og flóknari en almennt
vegna geislavirku efnanna sem notuð eru
í þau.
„Við erum að tala um geislavirk
innrennslislyf,“ segir hann. „Að kaupa
skanna og taka myndir er ekkert mál en
það tekur tíma að byggja upp þekkingu
og standast þær kröfur sem stífar reglur
um lyfjaframleiðslu setja. Við erum ákaf­
lega stolt af því hvað allt hefur gengið
vel.“
Blæs á gagnrýni um seinagang á lokametrunum
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir