Bændablaðið - 24.05.2017, Blaðsíða 10

10 Bændablaðið | Miðvikudagur 24. maí 2017
FRÉTTIR
Undarleg hegðun norðlægra trjátegunda í norðausturhluta Bandaríkjanna:
Trén leggja á flótta undan hlýnandi loftslagi
Ný rannsókn á samfélagi trjáa í
norðausturhluta Bandaríkjanna
hefur vakið athygli vistfræðinga.
Skógarþekjan hefur undanfarna
þrjá áratugi verið að þoka sér vest-
ur á bóginn, að talið er vegna lofts-
lagsbreytinga. Þessi stefna skógar-
ins er þó að stærstum hluta þvert
á það sem vistfræðingar töldu að
myndi gerast.
Sem afleiðing loftslagshlýnunar
þá hafa vistfræðingar talið að norð-
lægar trjátegundir myndu hörfa
undan hlýnun loftslags í norðurátt,
inn á kaldari búsvæði. Ný rannsókn
sem kynnt var í Science Advances
á miðvikudag í síðustu viku hefur
þó leitt í ljós að þessi þróun hófst
fyrir þrem áratugum, en á nokkuð
annan hátt en búist var við. Norðlægu
trjátegundirnar hafa nefnilega að
verulegum hluta tekið stefnuna til
vesturs.
Þrír fjórðu hlutar algengra
tegunda stefna til vesturs
Um þrír fjórðu hlutar trjátegunda sem
algengar eru í skógum í austanverð-
um Bandaríkjunum, þar á meðal hvít-
ar eikur (white oaks), hlynur (sugar
maples) og hinn sígræni ameríski
kristsþyrnir (American hollies -
Ilex opaca), hafa flutt þungamiðju
kjörlendis síns í vesturátt. Meira en
helmingur þeirra tegunda sem rann-
sakaður var höfðu einnig fært sig til
norðurs síðan 1980.
Rannsóknin er með þeim fyrstu
sem byggja á raunverulegum og tölu-
legum gögnum um hvernig loftslags-
breytingar eru að endurskapa skóg-
ana, en er ekki bara byggt á kenning-
um vísindamanna. Þó hvert einstakt
tré hafi vissulega ekki tekið sig upp
og sé á harðahlaupum undan hlýn-
andi loftslagi, þá sýnir þetta hvernig
skógarsamfélagið getur sem heild
flutt sig úr stað með tímanum. Ný tré
vaxa upp á nýjum svæðum á meðan
eldri trén á gömlum svæðum deyja.
Rannsóknar teymið bar saman
trjásamfélagið miðað við ímyndaða
keðju fólks sem myndaði línu frá
Atlanta til Indianapolis. Þótt allir
stæðu í sömu sporum en einn bættist
við endann í Indiana og annar hyrfi af
endanum í Georgíu, þá þýddi það að
miðja keðjunnar færist í norðvestur.

Breytt úrkoma mikill áhrifavaldur
Vísindamönnunum þóttu niður-
stöðurnar mjög áhugaverðar þó að
ljóst væri að þær stemmdu ekki alveg
við fyrri kenningar. Niðurstöðurnar
kveiktu samt þá tilgátu að um leið
og loftslagsbreytingar hafi ýtt
undir hlýnun um norðausturhluta
Bandaríkjanna, þá hafi úrkoma á
svæðinu gjörbreyst. Á sama tíma og
úrkoma í norðausturhlutanum hafi
aukist lítillega frá 1980, miðað við
öldina á undan, þá hafi dregið stór-
lega úr úrkomu í suðausturhlutanum.
Slétturnar miklu, sér í lagi Oklahoma
og Kansas, hafa hins vegar fengið
mun meiri úrkomu en sögulegt með-
altal segir til um.
Tilfærslan misjöfn eftir tegundum
Songlin Fei, prófessor í skógar-
fræðum við Purdue-háskóla og
einn af stjórnendum rannsóknarinn-
ar, segir að mismunandi tegundir
bregðist misjafnlega við loftslags-
breytingum. Flestar hraðvaxta stór-
laufstegundir elti rakann og færi
búsvæði sín til vesturs. Sígrænu trén
og einkum barrtrén eru hins vegar að
mestu að flytja sig til norðurs. Hann
segir þó að ýmsir fleiri áhrifavaldar
kunni líka að spila þarna inn í. Þar
nefnir hann aukna tíðni skógarelda
og eins gæti verið að tilkoma sjúk-
dóma sé að hafa áhrif á færslu skóg-
anna. Þá geti árangur af verndun
skóga líka haft áhrif. Fei og hópur
hans telja að þótt niðurstöðurnar
komi nokkuð á óvart, þá séu í það
minnsta 20% af breytingunum í takt
við það sem spáð var að myndi ger-
ast vegna áhrifa mannsins á lofts-
lagsbreytingar.
/HKr.
Þetta kort sýnir í hvaða átt skógarmiðjan í austurhluta Bandaríkjanna er að
færast. Mynd / Atlantic Media Company
hlýnandi loftslagi, þá er staðan kannski ekki enn orðin jafn dramatísk og hjá
Treebeard (Fangorn) trénu í kvikmynd Time Warner kvikmyndafyrirtækisins,
Lord of the Rings, eftir sögu breska rithöfundarins J. R. R. Tolkien.
Norsku bændasamtökin slitu á dögunum viðræðum um búvörusamningana 2018 – Ekki sátt við norska landbúnaðarráðherrann:
Norskir bændur mótmæla kröftuglega
Forsvarsmenn norsku bænda-
samtakanna slitu á dögunum við-
ræðum við þarlend stjórnvöld um
búvörusamningana 2018 og eru
bændur afar ósáttir við landbún-
aðarráðherrann, Jon Georg Dale.
Eftir viðræðuslitin tóku bændur sig
saman um allt land ásamt bænda-
samtökunum og mótmæltu á ýmsa
vegu, með því að stilla upp trakt-
orum og heyrúllum með áletrunum
á við þjóðvegi, keyrðu fylktu liði
með traktora á aðalgötum í stærri
bæjum, límdu staðreyndalímmiða
á vörur bænda í verslunum og lok-
uðum leiðum inn á lagersvæði hjá
stærstu matvöruverslanakeðjunum.
„Ríkisstjórnin sýnir engan vilja
til að leggja áherslu á landbúnaðinn
og fer ekki eftir stefnu í landbúnað-
armálefnum sem þingið hefur sett
sér. Við getum því ekki skrifað undir
samning um landbúnað sem bein-
línis veikir norska matvælafram-
leiðslu,“ segir Lars Petter Bartnes,
formaður norsku bændasamtakanna.
Óásættanlegt tilboð
Forsvarsmenn bænda áttu í samn-
inga viðræðum við ríkið í tvær vikur
og daginn áður en viðræðurnar
hófust samþykkti þingið nýja stefnu
í málefnum landbúnaðarins þar sem
aðalmarkmið var að auka norska
matvælaframleiðslu sem byggði á
norskum úrræðum. Á sama tíma
var samþykkt í þinginu að minnka
tekjubilið á milli landbúnaðar og
annarra starfsgreina og því finnst
forsvarsmönnum bænda tilboð
ríkisins skjóta skökku við nýleg
fyrirheit.
„Ríkisstjórnin svaraði með því
að bjóða landbúnaði lægri tekju-
aukningu en hjá öðrum hópum og
sýndu engan vilja til að mæta okkur
með þennan lið í samningavið-
ræðunum og þá var engin möguleiki
fyrir okkur að verða sammála um
búvörusamninga. Þeir svöruðu ekki
heldur kröfu okkar um að leggja
áherslu á lítil og meðalstór bú en
ákváðu þess í stað að taka peninga
frá einum bónda og gefa öðrum sem
er óásættanlegt,“ segir Lars Petter
en nú fer málið til meðhöndlunar
í þinginu.
Einn milljarður á milli
Lars Petter undirstrikar að sú
skipting sem ríkið sér fyrir sér
geri norskum landbúnaði ekki gott
því nú þurfi hann stefnu til þess að
halda öllum búum í rekstri.
„Það er um einn milljarður
norskra króna í mun á milli okkar
krafna og þess sem ríkið er til í
að koma til móts við bændur. Við
kröfðumst ramma upp á 1.450
norskar krónur en ríkið bauð upp
á um 450 milljónir. Þetta þýðir
tekjuaukningu upp á 2,25% á
meðan aðrar starfsstéttir eiga von
á um 3,1% í tekjuaukningu sem
þýðir að bændum var boðið 8.100
norskar krónur í aukningu á ársverk
á meðan aðrar stéttir munu auka
innnkomu sína um 16.700 norskar
krónur á hvert ársverk, eða helm-
ingi meira en bændur,“ útskýrir
Lars Petter og segir jafnframt:
„Nú fer málið til áheyrnar í
þinginu 24. maí og til meðhöndl-
unar 16. júní. Við vonumst þá til að
þingið grípi þann möguleika til að
skera úr um hvaða leið landbúnaður
hér í landi á að fara í framtíðinni
og gera þær breytingar sem eru
nauðsynlegar til að ná samningun-
um í gegn. Norskur landbúnaður
og norskir bændur hafa mikinn
og góðan stuðning almennings og
einnig þingsins. Þingmenn kalla á
aukna norska matvælaframleiðslu
og að stundaður verði landbúnaður
um allt land. Við framleiðum vörur
sem norskir neytendur vilja kaupa
og sem leiða til starfa í dreifbýli og
bæjum, menningarlandslag, lifandi
byggðir og tryggan mat.“ /ehg
Ríkisstjórnin svaraði með því að bjóða landbúnaði lægri tekjuaukningu en
hjá öðrum hópum og þá var enginn möguleiki fyrir okkur að verða sammála
um búvörusamninga,“ segir Lars Petter Bartnes, formaður norsku bænda-
samtakanna. Mynd / Håvard Zeiner
Búnaðarsambandið í Snertingdal sýndi samstöðu með bændum á þennan
hátt við þjóðveginn. – „Enginn matur án bænda.“
Á nokkrum stöðum í Noregi tóku bændur sig saman eftir að samningum var
slitið og lokuðu leiðum inn á lagersvæði hjá stærstu matvöruverslanakeðjunum.
Mynd / Petter Aaserud