Spássían - 2013, Page 16

16
er „young adults“ á ensku. Bókin
er augljóslega sprottin úr auknum
vinsældum undirflokks fantasía
sem kallast „urban fantasy“. Þegar
þessi tegund bókmennta kom fyrst
fram í einhverjum mæli gerðust þær
gjarnan í drungalegum stórborgum
og þaðan er nafnið, sem hefur verið
þýtt borgarfantasía, dregið. Sögusvið
þeirra hefur þó víkkað með árunum
og er heitið nútímafantasía því mun
betra. Þetta eru bækur sem gerast
í heimi sem er að mestu leyti eins
og hinn raunverulegi samtími en
með einhverjum breytingum, t.d.
tilvist galdra, varúlfa eða annarra
yfirnáttúrulegra vera sem „venjulegt
fólk“ veit ekki af. Í þessum bókum
uppgötvar hetjan yfirleitt að hún
er hluti af hliðarheimi og þarf að
takast á við nýja tilveru. Þetta er
einmitt það sem gerist í bók Stefáns
Mána þar sem aðalpersónan kemst
að því að hann er varúlfur. Bókin
er ansi lituð af því að Stefán Máni
er vanur að skrifa glæpasögur um
undirheima Reykjavíkur því hér
eru þeir einnig sögusviðið, þótt
varúlfum sé bætt við. „Paranormal
fantasy“ eða yfirnáttúrulegar
fantasíur er annar undirflokkur
fantasíunnar sem er að mörgu
leyti svipaður nútímafantasíunni
en þar er þó einkenni annarrar
bókmenntagreinar, ástarsögunnar,
meira ráðandi. „Yfirnáttúrulegar
ástarsögur“ er líklega lýsandi heiti
á þessari tegund fantasía en þó
getur atburðarás þeirra verið meira
í ætt við spennusögur og því erfitt
að draga einhver skýr mörk á milli
þessara undirflokka. Þekktasta
dæmið um bækur af þessu tagi er
auðvitað Twilight bókaflokkurinn
eftir Stephenie Meyer en flokkurinn
er mun fjölbreyttari en það og bók
Stefáns Mána hefur ýmis einkenni
þessa flokks.
Nútímafantasíur eru stundum
staðsettar á mörkum þess sem
kalla má hefbundnar skáldsögur.
Bókmenntalegt gildi þeirra er oft
talið meira en þeirra sem falla betur
inn í formúluna og eru bækur t.d.
Neil Gaiman og China Miéville
dæmi um það. Þessir höfundar hafa
mjög sérstakan stíl sem einkennist
m.a. af sérstakri afstöðu sögumanns
til persóna og atburða. Það er
ákveðin írónísk fjarlægð í því hvernig
framvindu og heimsmynd er lýst,
jafnvel í fyrstupersónufrásögnum
þeirra. Eina íslenska tilraunin til
að skrifa fantasíu af þessu tagi
er bókaflokkur Emils Hjörvars
Petersen, Saga eftirlifenda, sem er
undir sterkum áhrifum frá Gaiman.
Stíll þessa bókaflokks er all sérstakur
og áhrif kvikmynda á uppbyggingu
sögunnar áberandi. Sá heimur sem
bækurnar lýsa er einhvers konar
samtímalegur hliðarheimur þar sem
ragnarök hafa átt sér stað og þau goð
sem eftir lifðu áttu að skapa nýjan
og betri heim. En vegna persónulegs
ósættis milli þeirra hefur hinn nýi
heimur orðið eins konar dystópía
þar sem ýmis vandamál sem við
könnumst við úr samtímanum eru
ýkt. Hugmyndin er góð og margar
stílpælingarnar áhugaverðar en
ganga því miður ekki nógu vel
upp. Sérstaklega á það við um það
hvernig rödd hins alvitra sögumanns
og raddir persóna blandast saman
sem gerir lesendanum erfitt fyrir
að greina á milli þeirra. Einnig
veldur þessi frásagnaraðferð því að
lesandinn á erfitt með að tengjast
persónunum og láta sig örlög þeirra
einhverju skipta.
Íslenskir höfundar eru að reyna
sig við flestar þær mismunandi
tegundabókmenntir sem til eru
á erlendum bókamarkaði og við
ýmsa undirflokka. Hér hefur þó
ekki verið fjallað um þær íslensku
hryllingssögur eða kynlífssögur sem
hafa verið að koma út og byggja
á vinsældum þess háttar bóka
erlendis. Til þess að aðrar íslenskar
tegundabókmenntir en glæpasögur
geti náð að vaxa og dafna þá þurfa
menn að sinna þeim betur. Þær
þurfa að fá ritstjóra sem hafa áhuga
á þessari tegund bókmennta og
umfjöllun gagnrýnenda og annarra
sem láta sig íslenska bókmenningu
varða. Annars er hætt við að
aðdáendur þeirra haldi bara áfram
að lesa á ensku og þeir höfundar sem
áhuga og getu hafa til að skrifa þær
fylgi fordæmi Snorra Kristjánssonar
og skrifi þær frekar á ensku.
Til þess að aðrar íslenskar
tegundabókmenntir en
glæpasögur geti náð að vaxa og
dafna þá þurfa menn að sinna
þeim betur. Þær þurfa að fá
ritstjóra sem hafa áhuga á þessari
tegund bókmennta og umfjöllun
gagnrýnenda og annarra sem láta
sig íslenska bókmenningu varða.
Emil Hjörvar Petersen.
Saga eftirlifenda:
Höður og Baldur.
Nykur. 2010.
„