Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.2020, Blaðsíða 46

46 PRESSAN 17. janúar 2020
Þ
egar stjörnur springa ein-
hvers staðar í alheiminum
hefur það venjulega engin
merkjanleg áhrif á okkur
hér á jörðinni. Yfirleitt uppgötv-
ar fólk, það er að segja þeir sem
vinna ekki við rannsóknir á al-
heiminum, ekki að slíkir ógnar-
atburðir eigi sér stað. Við höld-
um bara okkar striki, förum í
vinnu, verslum og vitum ekkert af
þeirri hættulegu geislun sem slík-
ar sprengingar valda en hún gæti
eytt öllu lífi hér á jörðinni. En auð-
vitað getur svo farið dag einn að
stjarna, sem er ekki ófjarri sólkerf-
inu okkar, springi og sendi góðan
skammt af banvænni geislun í átt
að jörðinni. Það myndi hafa ógn-
vænlegar afleiðingar fyrir allt líf
hér á plánetunni okkar. Geislunin
myndi eyðileggja ósonlagið, sem
verndar okkur fyrir geislum utan
úr geimnum, og síðan myndi hún
gera út af við allt líf.
Það eru því góð ráð dýr varð-
andi slíkar náttúruhamfarir en
bandaríski stjörnufræðingurinn
Matthew Caplan telur sig hafa
fundið lausn á þessu. í geim-
ferðatímaritinu Acta Astronaut-
ica var nýlega birt grein eftir hann
þar sem hann kynnti hugmyndir
sínar að tveimur risastórum vél-
um sem geta flutt sólina okkar og
allt sólkerfið með í öruggt skjól
frá slíkum ógnaratburðum. Til
þess að gera þessa miklu flutn-
inga mögulega þarf að nota orku
sólarinnar.
Sérfræðingar telja sumir hverj-
ir að í raun séu þessar hugmynd-
ir hans góðar og gildar, fræðilega
séð. Það sé hægt að færa sólina
og sólkerfið úr stað en það fylgir
þessu þó einnig stórt ef. Það er
að þetta er ekki framkvæman-
legt í dag og ekki í náinni framtíð
og raunar hugsanlega aldrei. Það
þarf mun þróaðra menningar-
samfélag en okkar til að geta ráð-
ist í svona stóra framkvæmd.
Áhugaverðar hugmyndir
Við erum víðs fjarri því að búa
yfir nauðsynlegri tækni til að geta
gert þetta í dag og ekki er fyrir-
sjáanlegt að við munum ráða yfir
slíkri tækni. Samt sem áður þykir
sumum þetta ansi áhugavert hjá
Caplan og telja þetta geta kennt
okkur eitt og annað. Við lærum
til dæmis meira um áhrif risa-
stórra mannvirkja, sem þessara,
á ljósið sem berst frá stjörnun-
um í alheiminum. Ef menningar-
samfélög eru til annars staðar
í Vetrarbrautinni og hafa byggt
eitthvað álíka þá geta hugmyndir
Caplan hjálpað okkur að átta okk-
ur á því þar sem við vitum meira
um áhrif slíkra bygginga á ljós-
styrkinn og litrófið sem við sjáum
berast frá stjörnunum. Þetta gæti
því hugsanlega rutt veginn að
uppgötvun háþróaðs vitmunalífs
utan jarðarinnar.
En hvað varðar að veita
jörðinni vernd gegn svo gríðar-
lega öflugum sprengingum, sem
sprengingar stjarna eru, telja
flestir að finna þurfi aðrar og
kannski öllu raunhæfari leiðir.
Betra sé að byggja upp kerfi sem
verndi jörðina gegn geislum frá
slíkum ofursprengingum. Hættu-
legasti hluti slíkra sprenginga vari
ekki lengi, heldur aðeins í nokkra
daga og í versta falli í nokkra
mánuði og þá sé hættan yfirstað-
in. Það sé því kannski í ansi mikið
í lagt að færa allt sólkerfið úr stað.
Hugmyndin er þó auðvitað not-
hæf í fjarlægri framtíð ef mann-
kynið ákveður að leggja önnur
sólkerfi undir sig. Þá væri auðvit-
að gott að geta bara flutt allt sól-
kerfið okkar með.
Risastórt sólarsegl
Fyrsta hugmynd Caplan um
hvernig sé hægt að flytja sólkerf-
ið gengur út á að byggja risastórt
sólarsegl sem hægt og rólega flyt-
ur sólina og restina af sólkerfinu
í öruggt skjól. Seglið á að hylja
aðra hlið sólarinnar svo hér er
ekki um neitt smá verkefni að
ræða. Það þarf einnig að nota ör-
þunnt efni við að búa seglið til.
Það á að vera á þykkt við rautt
blóðkorn segir Caplan. Seglið
mun síðan virka sem risastór
spegill sem endurvarpar geislum
sólarinnar þannig að þeir skína
bara í eina átt. Það mun valda því
að sólin mun hægt og rólega fær-
ast úr stað.
Þetta virkar á sama hátt og
vindar hér á jörðinni því geislar
sólarinnar munu mynda knún-
Sundaborg 1
104 Reykjavík
777 2700
xprent@xprent.is
SÓLARFILMUR!
Lausnir
fyrir
heimili
og fyrirtæki
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Stjarnfræðilega framsæknar hugmyndir
n Hefur þróað mótor sem getur fræðilega séð flutt allt sólkerfið okkar n Þyrfti að búta plánetuna Merkúr upp
Víðs fjarri Nútímatækni leyfir ekki
framkvæmd á hugmyndum Caplans.