Morgunblaðið - 14.03.2020, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þar kom að þvíað lýst var yfir sam-
komubanni til að
stemma stigu við út-
breiðslu kórónuveir-
unnar hér á landi. Í
nokkra daga hafði legið í loftinu
að þessi ákvörðun yrði tekin. Í
löndum allt í kring hafði verið
blásið til slíks banns þótt ekki
væru allir samtaka.
Í vikunni var leikið í Meistara-
deild Evrópu. Helmingur leikj-
anna var fyrir luktum dyrum og
skrítið og stemmningarlaust að
horfa á leikmenn berjast um
boltann fyrir framan tómar
áhorfendastúkur. Á þeim leikjum
þar sem stúkurnar voru fullar
kom fyrst í hugann að þarna
væru menn að leika sér að eld-
inum.
Það var líka eitthvað á skjön
við myndir frá íþróttaleikjum
sem fram fóru hér á landi í vik-
unni. Á myndum frá tveimur
körfuboltaleikjum á fimmtudags-
kvöld mátti sjá að örfáir áhorf-
endur sátu á pöllunum.
Einhver hafði á orði að leik-
menn kysu síður að leika undir
þessum kringumstæðum, dóm-
arar og starfsfólk vildu helst
vera annars staðar og áhorf-
endur sömuleiðis. Samt færu
leikirnir fram.
Þótt fram hafi komið að fæstir
veikist hastarlega af kórunuveir-
unni eru ákveðnir hópar við-
kvæmir fyrir henni. Hún smitast
því auðveldlega og getur breiðst
hratt út. Sagt er að hver smit-
aður einstaklingur smiti að með-
altali þrjá sé ekkert að gert,
þessir þrír smiti níu, þeir smiti 27
og svo koll af kolli.
Kínverjar brugðust ekki nógu
hratt við, en eftir að þeir tóku við
sér hefur þeim gengið vel að
hemja útbreiðslu kórónuveir-
unnar og er það versta afstaðið
samkvæmt fréttum. Þar er mikið
eftirlit og í Sunnudagsblaði
Morgunblaðsins lýsir Snorri
Magnússon, framkvæmdastjóri
Arla Foods í Kína, því hvernig
hann er hitamældur í hvert sinn
sem hann fer úr húsi og skrif-
stofuhúsnæði hans sótthreinsað
þrisvar á dag og snertifletir sjö
sinnum. Lykilatriði er að hægja á
útbreiðslunni.
Mikilvægi þess kom berlega í
ljós á Ítalíu. Þar breiddist veiran
út nánast óheft í upphafi, með
þeim afleiðingum að allt fór úr
skorðum. Útbreiðslan varð
heilbrigðiskerfinu á Norður-
Ítalíu ofviða. Í fréttum hefur ver-
ið sagt frá úrvinda heilbrigðis-
starfsfólki á síðustu dropunum
og birtar frásagnir af því að ekki
hafi verið hægt að veita öllum
viðunandi læknishjálp. Í raun
hefði þurft að ákveða hverjir
fengju aðstoð og hverjir ekki.
Sjúklingafjöldinn er slíkur að tal-
að er um að taka ráðstefnuhallir
undir sjúklinga. Ítalir lokuðu
landinu og nánast stöðvuðu allt
þjóðlíf, en brugðust seint við.
Annað var uppi á teningnum í
Suður-Kóreu. Þar bregðast
stjórnvöld reyndar ekki við með
bönnum og lok-
unum, heldur skim-
unum og eftirfylgni.
Í landinu eru gerðar
um tíu þúsund skim-
anir á dag eins og
fram kemur í
Sunnudagsblaði Morgun-
blaðsins. Ferðir þeirra sem reyn-
ast bera veiruna eru raktar tvær
vikur aftur í tímann með því að
skoða myndavélar, greiðslu-
kortanotkun og upplýsingar úr
farsímum. Síðan eru send smá-
skilaboð til þeirra sem búa eða
vinna þar sem sá sýkti var á ferð-
inni til að vara þá við. Árang-
urinn er sá að nú útskrifast fleiri
með hreint heilbrigðisvottorð en
greinast í landinu.
Í Taívan hefur einnig verið
brugðist við af ákveðni og þar
eru tilfellin sárafá miðað við ná-
vígið við Kína og samganginn þar
á milli.
Margt hefur breyst í vikunni.
Nú er svo komið að sennilega
geta allir Íslendingar sagt að
þeir þekki einhvern sem hefur
smitast, verið settur í einangrun
eða er í sóttkví. Ljóst er að kór-
ónuveiran mun hafa veruleg
áhrif á efnahagslíf í heiminum og
engin leið er að segja fyrir um
hver þau verða, hvorki hér á
landi né í heiminum öllum.
Mannslíf eru einnig í húfi. Smit-
sjúkdómavarnir Bandaríkjanna,
CDC, hafa gert mat á því hvaða
áhrif veiran gæti haft þar í landi.
Að þeirra mati gætu á milli 160
og 214 milljónir Bandaríkja-
manna smitast og allt frá 200.000
til 1,7 milljónir manna látið lífið.
Leggja gæti þurft 2,4 til 21 millj-
ón manna á sjúkrahús. Aðeins
séu 925.000 sjúkrarúm með
starfsfólki í landinu. Farsóttin
gæti því hæglega orðið banda-
rísku heilbrigðiskerfi ofviða.
Fara verður varlega í að
leggja út af slíkum spám, en þær
má nota til að undirstrika mikil-
vægi þess að halda aftur af út-
breiðslu kórónuveirunnar.
Erfitt er að átta sig á stöðunni
hér á landi. Upplýsingaflæði um
gang mála hefur verið gott. Í öll-
um tilvikum nema tveimur hafa
smit verið rakin til ferðalanga
sem komu frá smitsvæðum í út-
löndum eða fólks sem þeir um-
gengust. Í gær hófust umfangs-
miklar skimanir á vegum
Íslenskrar erfðagreiningar. Þær
munu leiða í ljós hversu víðtæk
útbreiðslan er í raun.
Samkomubannið var nauðsyn-
leg aðgerð. Hún nær til fram-
haldsskóla og háskóla en leik-
skólar og grunnskólar eru
undanskildir. Ástæðan fyrir því
er að hluta til að koma í veg fyrir
að starfsemi lamist í landinu. Um
leið er ljóst að boð og bönn munu
ekki ráða úrslitum um hvernig
mun ganga að hemja kórónuveir-
una. Til að það takist þarf hver
og einn að gæta sín, fara eftir til-
mælum um hreinlæti og haga
samskiptum sínum þannig að
sem minnstar líkur séu á að þeir
smiti eða smitist, sérstaklega
þegar viðkvæmir hópar eiga í
hlut.
Boð og bönn munu
ekki ráða úrslitum
heldur viðbrögð
almennings}
Veiran breiðist út
Í
fyrsta sinn hefur samkomubann verið
boðað og takmarkanir settar á skóla-
hald, samkvæmt ákvörðun heilbrigð-
isráðherra. Tilefnið er öllum ljóst; út-
breiðsla kórónuveirunnar COVID-19,
sem samfélagið tekst nú á við í sameiningu.
Heimsfaraldurinn hefur þegar reynt umtals-
vert á samfélagið. Veiran hefur veruleg áhrif á
allt daglegt líf okkar. Allir hafa þurft að breyta
hegðun sinni og venjum. Heilbrigðisyfirvöld
hafa staðið sig vel. Þau sýna ábyrgð og leggja
nótt við dag við að rekja smitleiðir, miðla upp-
lýsingum og halda veirunni í skefjum. Sam-
félagið allt hefur lagst á árarnar með yfirvöld-
um. Hundruð einstaklinga í sóttkví hafa
verndað heilsu annarra og lágmarkað álag á
heilbrigðiskerfið með einangrun sinni. Það er
lofsvert framlag.
Skólar á öllum skólastigum hafa starfað samkvæmt við-
bragðsáætlun frá því að neyðarstigi almannavarna var
lýst yfir þann 6. mars síðastliðinn. Því hefur mikil und-
irbúningsvinna verið unnin í skólum til að mæta þessari
ákvörðun og það er mjög traustvekjandi.
Undanfarna daga hef ég einnig átt fjarfundi með rekt-
orum og skólastjórnendum, öðrum fræðsluaðilum og
fulltrúum sveitarfélaganna. Þessir lykilaðilar í skólakerf-
inu okkar hafa sýnt mikla yfirvegun við þessar óvenjulegu
aðstæður og sýnt afar fagleg viðbrögð. Ég vil hrósa og
þakka þeim sérstaklega fyrir það.
Ákvörðunin um samkomubann og takmörk-
un á skólahaldi var tekin í samráði við okkar
færasta fólk á sviði sóttvarna. Markmiðið er
fyrst og fremst að verja með öllum mögulegum
ráðum þá sem eru viðkvæmastir fyrir veirunni,
en þó án þess að setja samfélagið að óþörfu á
hliðina. Til þess að takast á við þetta þarf að
forgangsraða hvað skiptir raunverulega máli.
Ég er fullviss um það að þessi ákvörðun hafi
verið nauðsynleg í þessari baráttu. Við verðum
að standa vörð um heilbrigðiskerfið okkar og
þá sem minna mega sín.
Nú eru uppi afar óvenjulegir tímar. Nei-
kvæð efnahagsleg áhrif veirunnar eru einhver
þau mestu sem alþjóðakerfið hefur séð í lang-
an tíma. Þess vegna verður umfang efnahags-
aðgerða ríkisstjórnarinnar að vera verulegt.
Það er því fagnaðarefni að ein slík aðgerð var
samþykkt á Alþingi í gær og fleiri í vændum. Nýju lögin
þýða að fyrirtæki landsins geta frestað greiðslu á hluta
staðgreiðslu og tryggingagjalds. Stjórnvöld þurfa engu að
síður að halda augunum á veginum og halda áfram að veita
viðspyrnu og innspýtingu til að halda boltanum á lofti.
Nú reynir á hið víðfræga íslenska hugrekki og þrótt því
nú verðum við öll að leggjast á eitt, standa saman og
styðja hvert annað. Verum bjartsýn og lausnamiðuð og í
sameiningu munum við ná tökum á ástandinu.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Fordæmalausir tímar
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Mikil og nær einrómaánægja er meðal sjúk-linga með þá þjónustusem þeir fengu á
læknastofum sjálfstætt starfandi
sérfræðilækna á höfuðborgarsvæð-
inu samkvæmt nýrri þjónustukönn-
un sem gerð var fyrir Læknafélag
Reykjavíkur. Raunar eru niðurstöð-
urnar svo afgerandi að 98% svar-
enda sögðust vera mjög eða frekar
ánægð með þá þjónustu sem þeim
var veitt í heimsókninni, þar af sögð-
ust 83,7% vera mjög ánægð.
Niðurstöðurnar eru birtar í nýj-
asta hefti Læknablaðsins. Sex sér-
fræðilæknar og einn lífverkfræð-
ingur og tölvunarfræðingur unnu að
gerð könnunarinnar sem gerð var 2.
desember til 9. janúar sl. meðal
1.595 sjúklinga sem komu á fjórar
stórar starfsstöðvar sérgreina-
lækna; Röntgen Domus, Orkuhúsið,
Læknastöðina í Glæsibæ og Lækna-
setrið í Mjódd.
,,Alls töldu 97% sjúklinga mjög
eða frekar líklegt að þeir myndu
leita aftur á sömu læknastöð […] og
96% mjög eða frekar líklegt að þeir
myndu leita aftur til sama læknis
[…],“ segir í grein um niðurstöð-
urnar.
Allar stofurnar koma álíka vel
út þegar sjúklingar eru spurðir um
ánægju með þjónustuna sem þeir
fengu í heimsóknum á stöðvarnar og
eru svörin á bilinu 4,78 til 4,91 þegar
þeim er raðað á fimm stiga ánægju-
kvarða.
„Það er mjög ánægjulegt að sjá
hvað þetta kemur vel út og sjúkling-
arnir eru ánægðir með þjónustuna.
Niðurstöðurnar koma okkur í sjálfu
sér ekki á óvart. Við teljum að þetta
endurspegli það að landsmenn
kunna að meta þessa stofuþjónustu
sérfræðilækna,“ segir Þórarinn
Guðnason, hjartalæknir á Lækna-
setrinu í Mjódd og formaður
Læknafélags Reykjavíkur.
Sú niðurstaða að 97% sögðust
myndu leita aftur til sama læknis
eða á sömu læknastöð ef á þyrfti að
halda sýnir ótvírætt traust sjúklinga
að mati hans. ,,Niðurstöðurnar sýna
líka traust á þessum valkosti í
heilbrigðisþjónustunni sem einka-
reknu stöðvar læknanna eru,“ segir
Þórarinn.
Í könnuninni var spurt hversu
lengi sjúklingar þurftu að bíða fram
yfir bókaðan tíma og kom í ljós að
tæpur helmingur sjúklinga fór inn til
læknisins án þess að þurfa að bíða.
,,Alls 82% biðu skemur en í 10 mín-
útur og 97% í minna en 30 mínútur.
Aðeins 18% sjúklinganna biðu því
lengur en 10 mínútur eftir að þjón-
usta hæfist og 3% bíðu lengur en 30
mínútur.“
500 þúsund komur á ári
Að sögn Þórarins koma svör
sjúklinga um biðtíma á stofunum
einnig mjög vel út og uppfylla gæða-
vísa sem stöðvarnar munu setja sér
um að 80% sjúklinga bíði minna en
15 mínútur eftir þjónustunni.
Alls komu 2.917 sjúklingar á
stöðvarnar fjórar á því tímabili sem
könnunin stóð yfir og fengust því
svör frá um 55% sjúklinganna sem
telst góð þátttaka í svona könnun.
Mjög stór hluti heilbrigðis-
þjónustunnar fer fram á lækna-
stofum sérfræðilækna og eru kom-
urnar um 500.000 á hverju ári, sem
eru fleiri komur en samtals á
Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
og á göngudeild Landspítalans.
,,Um það bil 280 þúsund Ís-
lendingar leita til okkar á ári og
það er því gríðarlega stór hluti ís-
lensku þjóðarinnar sem fær þjón-
ustu hjá okkur á hverju ári,“ segir
Þórarinn.
98% ánægð með
þjónustu læknastofa
Ef niðurstöður könnunarinnar á
einkareknu sérfæðilæknastöðv-
unum eru bornar saman við nýlega
könnun sem Maskína gerði fyrir
Sjúkratryggingar Íslands á ánægju
fólks með þjónustu 19 heilsu-
gæslustöðva, kemur í ljós að
einkareknu læknastofurnar raða
sér allar fyrir ofan heilsugæslu-
stöðvarnar á einkunnakvarða þar
sem mæld er ánægja með þjón-
ustuna. Um tvær mismunandi
kannanir er að ræða og niðurstöð-
urnar því ekki að öllu leyti sam-
bærilegar en í báðum var spurt um
ánægju með þjónustuna. Eins og
fram hefur komið komu tvær
einkareknar heilsugæslustöðvar,
Höfði með 5,58 í einkunn og Sala-
hverfi með 4,4 í einkunn, best út
úr þeirri könnun. Meirihluti opin-
beru heilsugæslustöðvanna kom
vel út en almennt séð komu einka-
reknar stöðvar betur út en þær
sem hið opinbera rekur.
Læknastofurnar raða sér efst
TVÆR KANNANIR Á SÉRFRÆÐINGASTOFUM OG HEILSUGÆSLU
Ánægja með sjálfstætt starfandi sérfræðilækna
Könnun á ánægjum með þjónustu á fjórum sérfræðilæknastöðvum
Mjög ánægð/ur Frekar ánægð/ur
Hvorki né Frekar eða mjög óánægð/ur
4,85
4,81
4,78
4,80
4,73
4,75
4,71
4,81
4,30
4,52
4,48
4,78
4,69
4,70
4,64
4,80
Læknasetrið
í Mjódd
Læknastöðin
í Glæsibæ
Röntgen
Domus
Orkuhúsið
Ánægja með þjónustuna (á skalanum 1-5)
Líklegt að komi aftur til sama læknis
Líklegt að komi aftur á sömu læknastöð
Ánægja með þjónustu í heimsókninni
Ánægja, allar stöðvarnar
98%
eru frekar eða
mjög ánægðir með
þjónustuna
84%
14%
Morgunblaðið/Eggert
Þjónusta Könnuð var ánægja sjúklinga
á starfsstöðvum sérgreinalækna.