Morgunblaðið - 14.03.2020, Blaðsíða 53

MENNING 53
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2020
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is
Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratug
a
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Þegar blaðamaður gengur inn í Ný-
listasafnið í leit að listamanninum
Erlingi T.V. Klingenberg tekur
„Staðgengill“ á móti honum, jakka-
fataklædd og ungleg eftirmynd
listamannsins sem bendir inn salinn.
Þarna er líka röð ljósmynda hvar
ásjóna Erlings hefur runnið saman
við andlit frægra listamanna – það
er verkið „Listamenn“. Og á skjá
birtist hver listamaðurinn á fætur
öðrum og segir upphátt nafn Er-
lings. Einn þeirra er Ragnar Kjart-
ansson, bróðir hans í listinni, og
hann er einn ellefu höfunda sem
skrifa í nýrri bók um valin verk á
þessari sýningu. Ragnar segir að hé-
gómi sinn verði þarna hylki fyrir hé-
góma Erlings sem „skúlptúrgerir
hégóma sinn í verkum sínum. Færir
sjálfhverfuna í form sem hættir að
vera sjálfsmiðað og verður algilt.
Hégómi Erlings er efnið og við er-
um formið í þessu verki.“
Þrátt fyrir að eftirmyndir Erlings
birtist í mörgum verkanna sem ver-
ið er að koma fyrir í Nýlistasafinu
finnst listamaðurinn ekki sjálfur
fyrr en komið er á hæðina fyrir ofan
í Marshall-húsinu, í Kling & Bang.
Yfirgripsmikil yfirlitssýningin
Erling Klingenberg er nefnilega í
báðum þessum stofnunum og á
henni fjöldi áhugaverðra og ólíkra
verka frá síðasta aldarfjórðungi.
Faraldurinn hefur áhrif
„Hér kemur upp verk sem ég
kalla Beercusi,“ segir Erling og
bendir á röð af bjórflöskum sem
liggja enn á gólfinu en eiga að verða
að súlu sem nær upp undir loftið.
Heitið er vísun í nafn skúlptúristans
kunna, Constantins Brancusi.
Rétt þar fyrir innan er verk sem á
stendur á ensku „But he is really big
in Europe / America“.
„Ég lærði bæði í Þýskalandi og
Kanada en oft þegar maður minntist
í Kanada á ákveðinn evrópskan
listamann og sá að enginn við-
staddra kannaðist við hann, þá sagði
maður einmitt þetta, að hann væri
stórt nafn í Evrópu. Og eins í Þýska-
landi, ef fólk þar þekkti ekki amer-
íska listamenn sem minnst var á,
heyðist þetta oft, að þeir væru stórir
í Ameríku,“ segir Erling brosandi.
Hátt á vegg er ljósaskilti með
einkennisorðum listamannins, að
það sé erfitt að vera listamaður í lík-
ama rokkstjörnu. Þar er, eins og í
svo mörgum öðrum verkum á sýn-
ingunni, leikið með ímynd lista-
mannsins og merkingu.
Þessi viðamikla sýning veitir svo
sannarlega skýra og nýja sýn á
tengingar, samhengi og innihald
verka frá ferli Erlings undanfarinn
aldarfjórðung, og það er kærkomið
að fá að líta mörg þeirra að nýju.
Hann segist hafa undirbúið þessa
miklu framkvæmd í rúmt ár með
sýningarstjóranum Daníel Björns-
syni, sem hafi átt þá hugmynd að fá
að setja hana upp í bæði Nýló og
Kling & Bang, þar sem þeir voru
báðir í hópi stofnenda, og það hafi
tekist.
„Þetta eru svo mörg verk að í einu
rými hefði orðið algjört kaos. Samt
varð ég að sleppa mörgum,“ segir
Erling.
Sýningin er sett upp í skugga kór-
ónuveirufaraldursins sem hefur svo
sannarlega áhrif því ekki mun verða
nein formleg opnun í dag heldur sal-
irnir bara hafðir opnir á hefbundum
tíma, frá klukkan 12 til 18. „Auðvit-
að hefur faraldurinn áhrif,“ segir
Erling. „Ég get því ekki verið með
gjörning við opnunina því það verð-
ur engin opnun!“
Á sýningunni kunna einhverjir að
sakna sýnishorna af gjörningum
sem listamaðurinn hefur framið
reglulega og Erling segist vissulega
hafa velt fyrir sér að hafa slíkar
heimildir með en féll frá því. Það
væri ekki tímabært. „Samt er þetta
býsna gott yfirlit yfir það sem ég hef
verið að gera,“ segir hann.
Þar sem við stöndum við glugga í
Kling & Bang horfum við niður á
hvítan sendibíl sem stendur við inn-
ganginn í Marshall-húsið. Dyrnar
eru opnar og sést í kassa utan af
verkum merkta „Klingenberg“ og
bíllinn er ekki á förum – á þaki hans
er flennistórt bjarg sem hefur kram-
ið kassana og bílinn.
„Ég gerði þetta verk fyrst við
safn á Írlandi árið 2005. Salurinn
var eiginlega tómur en á skilti stóð
að hann væri frátekinn fyrir Erling
Klingenberg. Bíllinn var líka þar við
innganginn og kassarnir með verk-
unum kramdir með sama hætti.“
Mörg merkingarlög
Í innsta salnum í Kling & Bang
eru komin verkin úr eftirminnilegri
innsetningu Erlings sem var líka
sett upp árið 2005, í húsnæði Kling
& Bang sem var þá neðarlega á
Laugavegi, og kallaðist Ég sýni ekk-
ert nema í nýju samhengi. Sýningin
speglaði aðra sýningu sem var á
sama tíma sýnileg nokkru ofar við
Laugaveg, í Safni, sýningarrými
safnarans Péturs Arasonar. Þar
voru verk eftir nokkra af meisturum
mínimalismans, á borð við Donald
Judd, Dan Flavin og Lawrence Wei-
ner, auk verka eftir Richard Prince,
Pipilotti Rist og fleiri. Erling gerði
eftirmyndir allra þessara verka og
kom þeim fyrir með svipuðum hætti
á sinni sýningu en innsetningin er
nú öll í eigu Listasafns Íslands.
„Mínar útgáfur eru aðeins öðru-
vísi en frumútgáfurnar,“ segir Er-
ling brosandi þegar við rifjum fram-
kvæmdina upp; útklippt sjálfsmynd
Rist hafi til að mynda verið nokkru
lægri í eftirmyndinni, og höfuðið
stærra, og í textaverki Weiners á
vegg hafi hann skipt orðinu „silfur-
berg“ út fyrir „Klingenberg“.
„Það voru mörg merkingarlög í
þessari sýningu og það nátti spyrja
sig hvað gerðist þegar maður kópí-
eraði verk sem þykja iðulega vera
viðmið um góða list. Þessi innsetn-
ing tengist vitaskuld öðru hér, eins
og verkinu niðri í Nýló, þar sem ég
blanda andliti mínu við ásjónur
þekktra listamanna úr sögunni. Við
það verða þeir hver öðrum líkir og
ég trufla sjálfsmynd þeirra.
Hér niðri í Nýló er líka sjálfmynd
mín, „Staðgengill“, sem er eins-
konar öfugsnúinn Dorian Gray – ég
eldist og breytist en hann ekki.
Hann er þó annað og meira en tví-
fari minn …“
Jós málningu yfir listamenn
Hugmyndir um ímynd, hlutverk
og stöðu listamannsins eru áberandi
í mörgum verka Erlings sem segir
að áður en hann útskrifaðist frá
MHÍ árið 1994 hafði hann oft farið á
Kjarvalsstaði og skoðað stóra svart-
hvíta ljósmynd af Jóhannesi Kjarval
sem þar var og hjá tveir sýningar-
kassar með ýmsum hlutum úr hans
eigu. „Út frá því fór ég mikið að
hugsa um hvað yrði um listamenn
eftir þeirra dag,“ segir Erling.
„Hvernig væri farið með minningar
og sögurnar um þá, og hvernig það
litaði sýn okkar á verkin þeirra. Út
frá því fór ég líka að skoða og vinna
með myndlistarumhverfið og list-
heiminn í stærra samhengi, og
hvernig listamenn birtist okkur. Ég
gerði oft verk sem virkuðu kannski
léttvæg og fyndin á yfirborðinu sem
ég vildi að væri tálbeita því eitthvað
annað bjó að baki. Yfirborð er nú
einmitt eitthvað sem listamenn
vinna mikið með …“
Sköpunarferlið er líka þáttur sem
Erling hefur markvisst hugsað um,
eins og þegar hann hefur skapað
málverk með því að ausa upp lit með
mótorhjóli. Á sýningunni eru tvö
portrett sem hann gerði með þeim
hætti á Djúpavogi sumarið 2018.
„Ég stillti módelunum upp fyrir
framan strigann, þeim Sigurði Guð-
mundssyni og Birni Roth – sem var í
fötum af Dieter föður sínum sem var
því með í verkinu – og ég spændi
málningunni yfir þá og á strigann,“
segir Erling og glottir. „Það var
skemmtilegt og sérstök tilfinning að
gera þau verk.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Tvífarar Hugmyndir um ímynd, hlutverk og stöðu listamannsins eru áberandi í mörgum verka Erlings sem er hér
við verk sitt „Staðgengill“. „Ég eldist og breytist en hann ekki. Hann er þó annað og meira en tvífari,“ segir Erling.
Listamaður í líkama rokkstjörnu
 Yfirlitssýning á verkum Erlings T.V. Klingenbergs verður opnuð í Nýlistasafninu og Kling & Bang
 „Mínar útgáfur eru aðeins öðruvísi en frumútgáfurnar,“ segir Erling um eitt verkanna
Kramið Verkið „Frátekið fyrir
Erling T.V. Klingenberg“ tekur á
móti gestum við Marshall-húsið.
Í vikunni var opnuð í Metropolitan-
safninu í New York sýning á nær
eitt hundruð meistaraverkum úr
ljósmyndasögunni undir heitinu
Photography’s Last Century. Verk-
in eru öll úr rómuðu safni í eigu Ann
Tenenbaum og Thomas H. Lee en
þau hafa fært listasafninu ljós-
myndaverkin öll að gjöf.
Píanóleikarinn og tónskáldið Dav-
íð Þór Jónsson var fenginn til að
semja tónverk við sýninguna. Semur
hann og leikur á flygil rúmlega
fímmtíu mínútna langt verk sem
sýningargestir geta hlýtt á í leið-
sögukerfi safnsins meðan þeir ganga
um sýninguna og virða verkin fyrir
sér en Davíð Þór hafði þau fyrir aug-
unum meðan hann samdi tónlistina.
Hjónin Tenenbaum og Lee gefa
Metropolitan-safninu verkin í tilefni
af 150 ára afmæli stofnunarinnar í
ár. Öll verkin eru víðkunn í ljós-
myndasögunni, eftir nafntogaða og
jafnframt ólíka meistara á borð við
Paul Strand, Doru Maar, Man Ray,
László Moholy-Nagy, Edward We-
ston, Walker Evans, Joseph Cornell,
Diane Arbus, Andy Warhol, Sigmar
Polke og Cindy Sherman. Í
tengslum við opnun sýningarinnar
var sex tíma langt myndbandsverk
Ragnars Kjartanssonar, A lot of
Sorrow, með þátttöku hljómsveit-
arinnar Nationals, sýnt í safninu og í
kjölfarið voru umræður um samstarf
listamanna þvert á listgreinar.
Tónskáldið Davíð Þór Jónsson semur og flytur tónverk við umtalaða ljós-
myndasýningu sem opnuð var í Metropolitan-safninu í vikunni.
Samdi verk við sýningu í The Met
Morgunblaðið/Einar Falur