Morgunblaðið - 14.03.2020, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN 31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MARS 2020
HA
PPATALA
• D
AG SIN S
ER

•
TIL HAMINGJU – ÞÚ HEFUR FUNDIÐ HAPPATÖLUNA!
Farðu inn á mbl.is/happatala og gefðu upp töluna til að komast í pottinn.
Vinningshafar verða dregnir út í þættinum Ísland vaknar á K100 í fyrramálið.
Að sjálfsögðu hvetjum við þig til að taka þátt alla fimmtudaga og laugardaga
næstu fimm vikurnar, því þú gætir unnið glænýjan Samsung Galaxy S20+.
31
Við sem erum bú-
sett í enskumælandi
landi erum oft pirruð
á því, hvernig aldur
fólks er skilgreindur á
Fróni. Þegar einhver
er 21 árs er sagt að
hann sé á þrítugs-
aldri. Í Ameríku segj-
um við að hann sé á
öðrum áratugnum eða
rúmlega tvítugur. Og
gamanið kárnar þegar aldurinn
hækkar. Sá sem er rétt orðinn átt-
ræður er sagður vera á níræðis-
aldri. Hérna segjum við hann vera
á áttunda tugnum (in his eighties).
Hvað skyldi landinn kalla einhvern
sem orðinn er 101 árs? Er hann þá
kominn á ellefræðisaldurinn? En
þetta var nú útúrdúr. Við ætlum
að ræða ástina og hina öldruðu.
Ég man hér á árum áður að við
gerðum oft grín að eldra fólki,
þegar ástina bar á góma. Okkur
fannst að við, unga fólkið, hefðum
einkarétt á heitum tilfinningum. Ef
hinir eldri stunduðu ástalíf væri
það bæði sjaldgæft og klaufalegt. Í
því sambandi var oft sagður
brandarinn um hjónin Sigga og
Gunnu, sem komin voru til ára
sinna. Kvöld eitt, þeg-
ar þau voru að taka á
sig náðir, reisti Gunna
sig upp við dogg og
sagði: „Þú elskar mig
ekkert lengur, Siggi.“
„Hvaða vitleysa er
þetta í þér, kona.
Farðu að sofa.“ En
Gunna var ekki á því.
„Þú tekur mig ekki
lengur í faðminn og
nartar í eyrnasnepil-
inn á mér eins og þú
gerðir alltaf.“ „Við er-
um orðin of gömul til að standa í
svoleiðis,“ sagði maðurinn. En hún
hélt áfram að nöldra og var ekkert
á því að fara að sofa. Loks gaf
Siggi sig og sagði: „Ég fæ víst
ekki svefnfrið nema ég láti eftir
þér. Réttu mér þá tennurnar mín-
ar. Þær eru á sínum stað, í glasinu
á náttborðinu.“
Lyfjaframleiðendur hafa komið
hinum öldruðu, og reyndar mörg-
um yngri líka, til bjargar og sett á
markað alls kyns lyf til þess að
gera þeim sem misst hafa getu til
ástaleikja tækifæri til að láta á sér
kræla á ný. Hefur þetta hleypt all-
nokkru fjöri í staði og stofnanir,
þar sem eldra fólk er í meirihluta.
Þegar ég, einfaldur ekkillinn, flutti
hingað til Georgíu, þar sem ekkjur
og fráskildar konur ráða lögum og
lofum, var mér sagt að vera á
varðbergi.
Ég vil ekki gorta og alls ekki vil
ég segja að ég hafi verið umsetinn
eftir að ég kom hingað. En nokkr-
ar kvenkyns persónur sýndu mér
þó athygli. Ein færði mér heima-
bakaðar smákökur til að bjóða mig
velkominn. Önnur stakk upp á því
að ég kæmi með sér í morgunmat
á veitingahúsi, sem ég afþakkaði.
Svo var ein sem bauð mér að koma
heim til sín og þiggja heimalag-
aðan kvöldmat. Þegar ég stamaði
og stundi í stað þess að gefa svar,
sneri hún upp á sig og sagðist
skynja það að ég hefði engan
áhuga og strunsaði í burtu.
Angela var ein af rosknu ná-
grannakonunum, sem ég hitti oft á
daglegum göngum mínum. Hún
var þá úti að labba með kjöltu-
rakkann sinn. Iðulega stoppuðum
við og spjölluðum um heima og
geima. Hún var mjög áköf, vildi
helzt horfa beint framan í mig og
lagði oft höndina á framhandlegg-
inn á mér. Eitt sinn sagði hún mér
að hún væri að hugsa um að flytja
aftur til Flórída, þaðan, sem hún
hefði komið. „Það er ekki nógu
mikið líf hér,“ sagði hún. Dag einn
í október, þegar ég var að aka út
úr hverfinu, sá ég hvar hún var úti
að spásséra með hundinn. Ég
stoppaði og rúllaði niður rúðunni.
Hún sagðist vilja kveðja, því hún
væri að flytja til Flórída næsta
dag. Svo teygði hún sig inn í bíl-
inn, lagði höndina á handlegginn á
mér og sagði: „Ég hélt að við hefð-
um getað orðið v-i-r-k-i-l-e-g-a
góðir vinir.“ „En erum við ekki
góðir vinir?“ spurði ég. „Nei, ekki
vinir, bara kunningjar,“ sagði hún
og kvaddi.
Öðru hvoru heyrir maður um
gamlingja hér sem gifst hafa öðr-
um gamlingjum. En afkomend-
urnir og fjármunir setja oft strik í
reikninginn. Myndarleg, rúmlega
áttræð kona í bókaklúbbnum okk-
ar kom einn dag á fund með stór-
an demantshring á fingri og kvaðst
vera trúlofuð. En nokkru seinna
fréttist að trúlofuninni hefði verið
slitið. Konan átti góða íbúð og
töluverðar aðrar eignir og synir
hennar tveir settu sig upp á móti
ráðahagnum. Eftir mikið lögfræði-
legt þras var gerður einhvers kon-
ar kaupmáli og hjúin gátu loks
gengið í það heilaga. Fóru þau í
brúðkaupsferð til Barcelona. Þar
vildi svo illa til að brúðguminn datt
í flugstöðinni og mjaðmarbrotnaði.
Loks komust þau aftur hingað
heim og dvelja nú saman á elli-
heimili. Við vonum að þau séu
hamingjusöm.
Í lokin kemur smá saga sem ég
heyrði fyrir nokkrum árum, þegar
ég átti heima í Flórída. Jane og
Bill bjuggu í Kansas og þegar þau
voru í gagnfræðaskóla elskuðu þau
hvort annað út af lífinu. En svo
fluttu foreldrar Jane langt í burtu.
Hjúin skrifuðust á um tíma, en svo
rofnaði sambandið. En forlögin
höguðu því þannig til að fyrir al-
gera tilviljun hittust þau aftur
rúmlega 65 árum seinna. Bæði
höfðu gifst, eignast afkomendur og
misst maka sína. Nú voru þau um
85 ára og ástin blossaði upp að
nýju. Þau voru bæði við sæmilega
heilsu, nema skammtímaminni
Bills var orðið mjög slæmt. Á
brúðkaupsnóttunni var Jane komin
í rúmið í nýja náttkjólnum sínum.
Bill settist á rúmstokkinn, leit á
brúðina, strauk sér yfir skallann
og sagði: „Hvað var það nú aftur,
sem við ætluðum að gera?“
Þegar ástin grípur gamlingjann
Eftir Þóri S.
Gröndal »Nú voru þau um 85
ára gömul og ástin
blossaði upp að nýju.
Þórir S. Gröndal
Höfundur er fyrrverandi fisksali og
ræðismaður í Suður-Flórída.
floice9@aol.com
Eftir seinni heims-
styrjöldina þurfti að
endurbyggja stóra
hluta Evrópu. Til
þess vantaði fólk, þar
sem milljónir höfðu
látið lífið í hinum
miklu átökum, sem
stefna nasista hafði
leitt yfir álfuna. Ráð-
ið varð að flytja inn
fólk og þá einkum frá
Austurlöndum. Þetta
fólk átti að verða tímabundinn
vinnukraftur, sem hyrfi aftur til
síns heima. Svo fór þó ekki, held-
ur settist stór hluti þess að, fékk
til sín fjölskyldur sínar, eignaðist
börn, sem urðu ríkisborgarar og
þá foreldrarnir líka. Þetta var
upphafið að miklum fólksflutn-
ingum til Evrópu, sem hafa staðið
æ síðan með vaxandi þunga.
Bakgrunnurinn
Árið 1948 varð til Mannrétt-
indayfirlýsing Sameinuðu þjóð-
anna og árið 1950 Mannréttinda-
sáttmáli Evrópu; báðir miðaðir við
kringumstæður síns tíma, en gilda
enn að mestu óbreyttir. Árið 1985
varð til Schengen-samstarfið, sem
laut að frjálsri ferð fólks innan
Evrópu, og árið 1990 Dublinar-
reglugerðin (I) um móttöku flótta-
manna, sem tók gildi árið 1997, og
síðar árin 2003 (II) og 2013 (III)
aðrar útgáfur hennar. Árið 1996
gerðist Ísland aðili að Schengen-
samstarfinu ásamt hinum Norður-
landaþjóðunum. Dublinar-reglu-
gerðin er hluti af Schengen-
samstarfinu og Ísland því aðili að
henni. Ísland er einnig aðili að
sáttmálum bæði Sameinuðu þjóð-
anna og Evrópu um mannréttindi.
Með Schengen-
samstarfinu voru öll
landamæri innan
Schengen-svæðisins
aflögð, en í staðinn
komu ein landamæri,
sem samkvæmt sátt-
málanum átti að verja.
Það hefur aldrei verið
gert með viðhlítandi
hætti og þeir, sem
komast inn á Schen-
gen-svæðið, eiga í
reynd frjálsa för um
það. Margir komu
með lögbundnum
hætti, en margir laumuðust inn og
voru jafnvel hvergi skráðir og án
allra persónulegra pappíra.
Staðan
Nú hefur streymið inn í Evrópu
staðið áratugum saman. Þeir, sem
koma, eru nefndir „flóttamenn“
með uppruna í stríðshrjáðum lönd-
um og taldir vera að forða lífi sínu
og limum. Vitað er þó að veruleg-
ur fjöldi er engan veginn svo
staddur heldur er að leita „betra
lífs“ innan velferðarsamfélaga
Evrópu. Mest er um að ræða fólk
frá ríkjum múslima frá Asíu og
löndum Afríku.
Þetta fólk hefur mikið sest að á
meðal sér líkra og einna helst í
stærri borgum Schengen-
svæðisins. Þar myndar það sín
eigin samfélög með eigin siðum,
lögum og jafnvel dómstólum og
hefur jafnan litla tilburði til þess
að aðlaga sig samfélögunum sem
það er komið inn í. Þannig hafa
víða orðið til svokölluð „gettó“, og
jafnvel „no-go zones“ (háskaleg
svæði), þar sem lög viðtökulands-
ins gilda ekki meira en svo.
Við bætist, að þó að þessir inn-
flytjendur séu taldir „flóttamenn“,
fara margir þeirra í fríum til upp-
runalandsins, sem þeir „flúðu“ og
senda börn sín þangað í skóla til
þess að þau nemi hina „réttu“ siði
og viðhorf eða til þess að afla sér
maka af „réttri“ gerð.
Framtíðin
Svo er komið, að fjöldi múslima
í Evrópu er orðinn mjög mikill – í
sumum löndum kominn upp í
tveggja stafa prósentutölur af
íbúafjölda eða nærri slíku. Því
hafa ýmsir fræðimenn tekið að
velta fyrir sér framtíðarþróun
íbúasamsetningar innan Evrópu.
Einn þeirra er Finninn Kyösti
Tarvainen; efnaverkfræðingur
með sérgrein í reiknilíkönum við
Alto-háskólann í Helsinki. Hann
hefur reiknað út líkur á íbúa-
samsetningu í Danmörku, Finn-
landi, Noregi og Svíþjóð og byggir
á innflytjendatölum frá árinu
2018. Ísland er ekki með vegna
þess, að hann segir, að þaðan
liggja ekki fyrr viðhlítandi upplýs-
ingar – nokkuð, sem ljóslega
þyrfti að bæta úr.
Niðurstöður hans um þróun
hlutfalls þeirra, sem komnir eru af
stofni innfæddra, má sjá á mynd
1.
Þegar kemur að hlutfalli músl-
ima eru niðurstöðurnar aftur á
móti eins og þær sem sjá má á
mynd 2.
Hvað veldur? Kyösti Tarvainen
tekur til nokkrar ástæður. Þær
helstu eru í fyrsta lagi áframhald-
andi innflutningur fólks frá mús-
limskum löndum og fjölskyldu-
sameiningar. Árið 2018 var fjöldi
múslima á meðal innflytjenda í
Svíþjóð 55%, í Noregi 25%, í Dan-
mörku 15% og í Finnlandi 46%. Í
öðru lagi: miklu hærri fæðinga-
tíðni, sem meðal annars stafar af
því, að múslimskar konur taka að
eiga börn miklu yngri en konur af
stofni innfæddra. Munurinn er
mikill, þar sem fæðingatíðni á
meðal innfæddra er í öllum til-
fellum vel neðan við viðhaldstöl-
una 2,1 barn á konu, en mikið ofan
við hana í tilfelli múslimskra
kvenna; allt upp í 3 til 5 börn á
konu.
Þetta segir Kyösti Tarvainen að
séu tölfræðilegar staðreyndir sé
reiknað út frá núverandi stöðu og
líklegri þróun. Í framhaldinu er
niðurstaða hans sú að í raun sé
um að ræða íbúaskipti innan Evr-
ópu og að Svíþjóð verði væntan-
lega fyrsta landið innan álfunnar
þar sem múslimar muni komast í
meirihluta og muni þá koma á sín-
um siðum, trú og viðhorfum innan
samfélagsins.
Innflytjendur – íbúaskipti?
Eftir Hauk
Ágústsson
Haukur
Ágústsson
»Niðurstaða hans er
sú að í raun sé um að
ræða íbúaskipti innan
Evrópu og að Svíþjóð
verði væntanlega fyrsta
landið innan álfunnar
þar sem múslimar muni
komast í meirihluta.
Höfundur er fv. kennari.