Morgunblaðið - 19.03.2020, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eins og framkemur áblaðsíðu 6
hér að framan gefa
viðskiptabankarnir
ekki skýr svör við
því hver viðbrögð
þeirra verða við vaxtalækkun
Seðlabankans í gær og jafnvel
hvort þeir muni lækka vexti.
Slík svör eru vitaskuld óásætt-
anleg fyrir fólk og fyrirtæki í
landinu og einnig fyrir stjórn-
völd og Seðlabanka sem segja
má að með aðgerðunum í gær
hafi stigið skref sem eðlilegt sé
að ætla að fylgt verði eftir með
aðgerðum viðskiptabankanna. Í
þessu sambandi skiptir máli að
tveir þessara banka eru í eigu
ríkisins og er varla stætt á því
að fylgja ekki eftir vaxtalækk-
unum Seðlabankans við þær að-
stæður sem nú ríkja í þjóð-
félaginu.
Nú má vera að bankarnir
vilji taka sér tíma til að svara
og að þeir ætli sér í raun að
lækka vexti til samræmis við
vaxtalækkun Seðlabankans. Þá
er þó rétt að benda á að þessa
dagana skipta hraðar hendur
máli. Það er mikilvægt að
senda sem fyrst sem mest af
sem bestum skilaboðum út í
þjóðfélagið til að reyna að slá á
þá neikvæðu tilfinningu sem
þar hefur gripið um sig og fer
ekki batnandi.
Erlendis er ástandið engu
skárra og þess vegna tók seðla-
banki Bandaríkjanna til að
mynda vaxtaákvörðun um síð-
ustu helgi en ekki á
hefðbundnum
vaxtaákvörð-
unardegi. Það var
eðlilegt því að við
óvenjulegar að-
stæður eru óvenju-
legar ákvarðanir eða tímasetn-
ingar ákvarðana eðlilegar. Þess
vegna var líka eðlilegt og sjálf-
sagt af Seðlabanka Íslands að
stíga enn eitt skref til vaxta-
lækkunar og þess vegna var
líka eðlilegt að bankinn skyldi
afnema sveiflujöfnunaraukann
sem hamlað hefur útlánagetu
viðskiptabankanna. Sú aðgerð
er einnig skýr skilaboð til
bankanna um að nú sé ætlast til
að þeir taki undir og axli byrð-
arnar með landsmönnum til að
efnahagsáfallið sem nú ríður
yfir vari sem styst og valdi sem
minnstu tjóni.
Á fundinum vakti einnig at-
hygli, þó að það þyrfti ekki að
koma á óvart, að seðla-
bankastjóri sagði þakkarvert
að Íslendingar byggju við sjálf-
stæða mynt sem tæki mið af því
sem er að gerast í hagkerfinu.
Sú staðreynd að Íslendingar
hafa borið gæfu til að halda í ís-
lensku krónuna og hafna inn-
göngu í Evrópusambandið með
upptöku evrunnar mun, ásamt
ýmsu öðru jákvæðu sem leggst
á þessar vogarskálar, verða til
þess að Ísland kemst betur í
gegnum þá erfiðleika sem
kórónuveiran veldur en þau ríki
sem bundin eru á klafa yfir-
þjóðlegrar myntar.
Seðlabankinn steig
jákvætt skref, aðrir
bankar þurfa að
fylgja á eftir}
Viðskiptabönkunum
veitt aukið svigrúm
Við margt er aðfást þessa dag-
ana og varla nema
von að ráðherrar
finni illa tíma til að
svara spurningum.
Sumar spurningar
kunna líka að þykja minniháttar
í þeim aðstæðum sem nú ríkja
þó að þær hefðu fyrir nokkru
þótt svara verðar.
Þó kann líka að vera að æski-
legt sé nú, jafnvel umfram hefð-
bundna tíð, að endurskoða
vinnubrögð á ýmsum sviðum.
Atvinnulífið verður að gera það,
en hvernig væri að ríkisvaldið
gerði það einnig? Getur ekki til
dæmis verið að nú megi endur-
hugsa sumt og jafnvel minnka
skrifræði og alls kyns óþarfa
sem safnast hefur upp á síðustu
árum en mætti gjarnan missa
sín. Jafnvel óþarfa sem er verri
en það og virkar sem sandur í
tannhjól atvinnulífsins á tímum
þegar smurningar er þörf.
Í þessu sambandi má nefna
litlu tjörnina í Svarfaðardal þar
sem synda nokkrir silungar að
undirlagi ábúandans, að vísu
undir fannfergi og ís um þessar
mundir, og bíða
þess að orðið verði
við fyrirmælum
Matvælastofnunar
ríkisins um að þeim
verði fargað nema
greidd verði hálf
milljón króna fyrir eldisleyfi.
Formaður atvinnuveganefnd-
ar sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær að hún væri
undrandi á þessu máli, en vildi
frekari skýringar stofnunar-
innar. Þær hafa út af fyrir sig
komið fram. Stofnunin vísar í
lög og telur jafnvel ófært að
ekki sé hægt að tímasetja förg-
un fiskanna og breytir þá engu
þó að tjörnin sé ísi lögð og óað-
gengileg um óvissan tíma.
Allt er þetta mál hið furðu-
legasta. Þingmenn og ráðherrar
ættu að taka sig saman og leysa
það farsællega með nauðsyn-
legri lagabreytingu. Í framhaldi
af því ætti að fara í gegnum
fleiri lagabálka og sópa burt
einhverju af sandinum svo að
tannhjólin snúist greiðar þegar
aðstæður skapast á ný til að
bretta upp ermar og byggja
upp.
Íslendingar þurfa
ekki á ofvöxnu
bákni og óþörfum
reglum að halda}
Sandurinn smyr illa
Þ
egar súrefnisskortur myndast í
flugrými falla súrefnisgrímur nið-
ur úr loftinu. Við upphaf hverrar
flugferðar er okkur kennt að séum
við á ferðalagi með börnum skul-
um við, ef til súrefnisfalls kemur, fyrst setja
súrefnisgrímuna á okkur sjálf, aðstoða svo
börn okkar og loks anda eðlilega.
Það er á nokkurn hátt þannig sem við þurf-
um að hugsa þegar samfélag verður fyrir áfalli
líku því sem nú dynur á. Stjórnvöld verða að
tryggja súrefnisflæðið um samfélagið og það í
réttri röð. En hver er það sem gegnir hlutverki
hins fullorðna einstaklings í þessu ástandi?
Um þetta er, eðlilega, spurt í dag. Á að hjálpa
fyrirtækjum? Á að huga fyrst að fólki og svo að
fyrirtækjum? Hvers vegna er bara talað um
atvinnulífið? Hvað með gamla fólkið, hvað með
láglaunafólkið, námsmenn, öryrkja, hálaunafólkið – en
listamennirnir, er enginn að hugsa um listafólkið okkar?
Allar þessar spurningar hafa kviknað undanfarna daga
þegar við á Alþingi höfum verið að taka á móti fyrstu
þingmálum af fjölmörgum sem ætlað er að milda höggið
vegna innrásar COVID-19. Kórónuveiran er mætt og öll
ríki heims reyna að bregðast við þessari skyndiárás úr
austri sem allar líkur eru á að verði skammvinn.
Þá er mikilvægt að anda eðlilega. Það hefur verið aðdá-
unarvert að fylgjast með yfirvegun viðbragðsteymisins
Þórólfs, Víðis og Ölmu sem hafa dag hvern, þrátt fyrir
óvissu um framvinduna, náð að svara spurningum frétta-
manna og fært okkur vissu um að einhver sé
við stjórnvölinn. Við þurfum einnig að fá þessa
tilfinningu frá stjórnvöldum, sem annast
skulu nauðsynlegar aðgerðir. Við þurfum að
fá einhverja mynd af því hvað þau ætla sér.
Eitt er víst. Ekkert samfélag lifir án fólks-
ins. Fólk sem ekki fær súrefni getur engum
öðrum komið til aðstoðar. Tryggja þarf dag-
legar nauðsynjar, að fólk eigi til hnífs og
skeiðar, eigi sér þak yfir höfuðið og geti séð
börnum sínum farborða. Ekkert annað skiptir
máli ef undanskilin er heilsan sem nú mætir
ógn. Stjórnvöld þurfa að huga fyrst og fremst
að því hvernig koma á almenningi í landinu til
varnar með öllum tiltækum ráðum. Þá þarf að
huga fyrst að þeim sem höllum fæti standa og
að þeirra réttur skerðist minnst allra, því af
engu er að taka. Það er óhjákvæmilegt að
tryggja atvinnu og þá þarf að vera stórhuga og líta jafnt
til lítilla sem stórra fyrirtækja. Einnig verður að tryggja
að þeir sem eru sjálfstæðir atvinnurekendur, einyrkjar en
ekki síður námsmenn sem framfleyta sér og fjölskyldum
sínum á störfum meðfram námi, njóti stuðnings stjórn-
valda, því eins og staðan er í dag njóta námsmenn ekki
réttinda til atvinnuleysisbóta. Já, fólkið okkar er það sem
við verðum að hugsa um fyrst. Þar eru bjargráðin og
þangað verðum við að tryggja súrefnisstreymið.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Andið eðlilega
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Kínversk stjórnvöld til-kynntu í gær að banda-rískum blaðamönnum,sem starfa fyrir dagblöðin
The New York Times, The Wash-
ington Post og Wall Street Journal,
yrði vísað úr landi. Sögðu þau að
brottvísanirnar væru svar við ákvörð-
un Bandaríkjamanna um að skera
niður dvalarleyfi fyrir kínverska rík-
isborgara sem starfa fyrir kínverska
ríkismiðla í Bandaríkjunum.
Samband erlendra fréttaritara í
Kína, FCCC, gagnrýndi ákvörðunina
og sagði að „með þessari aðgerð
dimmdi yfir í Kína“. Blaðamenn ættu
ekki að vera peðsfórnir í deilum stór-
velda.
Upphafið að deilunni var brott-
rekstur á þremur blaðamönnum The
Wall Street Journal frá Kína í febr-
úar vegna fyrirsagnar í blaðinu sem
kínversk stjórnvöld töldu bera kyn-
þáttafordómum vitni. „Kína er hinn
raunverulegi sjúklingur í Asíu,“ sagði
í fyrirsögninni, sem var yfir aðsendri
grein.
Eftir ákvörðun Kínverja í gær
sagði Mike Pompeo, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, að það væri
rangt af Kínverjum að leggja að jöfnu
sína ríkisreknu fjölmiðla, sem lúta
kínverskum stjórnvöldum, og sjálf-
stæða bandaríska miðla, sem njóta
frelsis í miðlun frétta og spyrja gagn-
rýninna spurninga.
Kínverjar hafa einnig gagnrýnt
bandaríska ráðamenn harðlega fyrir
að tala um „kínversku veiruna“ þegar
kórónuveiran væri til umræðu og
gera þannig tilraun til að setja smán-
arblett á Kína.
Donald Trump, forseti Banda-
ríkjanna, lét mótmæli Kínverja sem
vind um eyru þjóta á þriðjudag og tal-
aði áfram um „kínversku veiruna“.
„Hún kom frá Kína þannig að ég
held að það eigi fullkomlega við,“
sagði Trump á blaðamannafundi þar
sem hann var spurður um orða-
notkun sína í tístum á félagsmiðlum.
Trump sagði um leið að ástæðan
fyrir því að hann talaði um kínversku
veiruna væri sú að Kínverjar hefðu
dreift falsupplýsingum og kennt
Bandaríkjaher um veiruna.
„Kína birti upplýsingar sem
voru rangar,“ sagði hann. „Ég kunni
ekki að meta þá staðreynd að Kína
skyldi segja að herinn okkar hefði
smitað þá af veirunni. Herinn okkar
smitaði engan.“
Pompeo hafði að sögn banda-
ríska utanríkisins áður rætt við Yang
Jiechi, háttsettan kínverskan emb-
ættismann, sem stýrir utanríkis-
málaskrifstofu kínverska komm-
únistaflokksins, og lýst reiði sinni yfir
því að Peking notaði opinberar leiðir
til að „koma sökinni af COVID-19 á
Bandaríkin“.
Á föstudag kallaði bandaríska
utanríkisráðuneytið Cui Tiankai,
sendiherra Kína í Bandaríkjunum, á
sinn fund til að gagnrýna það að kín-
versk stjórnvöld skyldu vera að
breiða út samsæriskenningu sem
hefði breiðst út á félagsmiðlum.
Zhao Lijian, talsmaður kín-
verska utanríkisráðuneytisins, gaf til
kynna á Twitter í liðinni viku að
fyrsti sjúklingurinn með kór-
ónuveiruna kynni að hafa komið
frá Bandaríkjunum.
„Það gæti verið að banda-
ríski herinn hafi komið með
farsóttina til Wuhan. Verið
gagnsæir! Birtið upplýs-
ingar! Bandaríkin skulda
okkur skýringar,“ tísti
Zhao, sem er þekktur fyrir
ögrandi yfirlýsingar á fé-
lagsmiðlum.
Svar Bandaríkjanna var að
leggja áherslu á að veiran væri
upprunnin í Kína.
Kína vísar blaða-
mönnum úr landi
Bandaríkjamenn segja að kín-
versk stjórnvöld hafi með ógn-
unum, áreitni og eftirliti gert
bandarískum og öðrum erlend-
um blaðamönnum erfitt fyrir að
starfa í Kína.
Kínversk stjórnvöld hafa
einnig reynt að marka umræðu
farveg á félagsmiðlum og refs-
að fyrir gagnrýnin ummæli og
umræðu.
Í frétt The New York Times á
mánudag sagði að útsendarar
stjórnvalda færu heim til gagn-
rýnenda á netinu og færðu í
margra klukkustunda yfir-
heyrslur. Fólk væri
þvingað til að undir-
rita yfirlýsingar um
tryggð og draga til
baka ummæli
sem væru póli-
tískt óviðunandi,
jafnvel þótt þau
hefðu fallið í
lokuðum spjall-
hópi.
Hart brugðist
við gagnrýni
RITSKOÐUN Í KÍNA
Mike Pompeo,
utanríkisráðherra
Bandaríkjanna.
AFP
Stórveldi deila Fánar Bandaríkjanna og Kína blakta við hún við skrif-
stofubyggingu í Peking. Kínverjar ráku bandaríska blaðamenn heim í gær.