Morgunblaðið - 19.03.2020, Blaðsíða 37

37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARS 2020
Ánægjulegt er að sjá
mikla samstöðu milli
Alþingis, ríkisstjórnar,
Seðlabanka, fjár-
málastofnana og aðila
vinnumarkaðar um
viðbrögð við nánast
fyrirvaralausum sam-
drætti í atvinnulífinu.
Hann veldur tekju-
hruni hjá fjölda fyr-
irtækja sem þau gátu
ekki séð fyrir. Afleið-
ingin verður sú að fyrirtækin eiga
erfiðara með að standa við skuld-
bindingar sínar gagnvart birgjum,
lánastofnunum og launafólki. Einnig
er krefjandi að standa skil á op-
inberum gjöldum við
þessar aðstæður.
Þess vegna eru hröð
viðbrögð nauðsynleg.
Aðgerðir næstu daga
og vikur verða að miða
að því að aðstoða fyrir-
tæki sem lenda í tíma-
bundnu tekjufalli
þannig að fólk geti
haldið störfum sínum
og skaðinn verði eins
lítill og kostur er.
Fyrirtækjum verður
auðveldað að minnka
starfshlutföll starfs-
manna án þess að til uppsagna komi.
Það er allra hagur.
Stjórnvöld hafa þegar gripið til
aðgerða m.a. með því að veita
greiðslufrest á opinberum gjöldum
en frekari aðgerðir verða kynntar á
næstu dögum.
Seðlabankinn hefur gripið til stór-
tækra aðgerða. Vaxtalækkanir sem
Seðlabankinn hefur tilkynnt um í
tvígang á einni viku hjálpa bæði fyr-
irtækjum og launafólki. Með lækkun
bindiskyldunnar og niðurfellingu
sveiflujöfnunarauka á fjármálafyr-
irtæki er nauðsynlegu súrefni veitt
inn í bankakerfið. Til að setja hlut-
ina í samhengi þá eykst svigrúm
bankanna til nýrra útlána um 350
milljarða króna við niðurfellingu
sveiflujöfnunaraukans. Slík aðgerð
er ein af mörgum sem eru nauðsyn-
legar til að fleyta fyrirtækjum yfir
þennan tímabundna skell og tryggja
að þau séu vel í stakk búin að halda
áfram þegar mestu niðursveiflunni
lýkur.
Höggið er mikið sem ferðaþjón-
ustan er að lenda í, en samdrátt-
urinn finnst víða. Aðrar atvinnu-
greinar finna einnig fyrir samdrætti
þegar eftirspurn dregst hratt saman
eftir vörum og þjónustu. Á óvissu-
tímum heldur fólk að sér höndum.
Fyrirtæki draga úr starfsemi sinni,
fresta fjárfestingum, seinka mark-
aðssókn og vöruþróun bíður betri
tíma.
Þess vegna er nauðsynlegt að
samfélagið bregðist hratt við þannig
að atvinnulífið verði ekki fyrir
óþarfa skaða sem tekur langan tíma
að vinna úr – bæði fyrir heimilin og
atvinnulífið. Fyrstu viðbrögð hag-
stjórnaraðila voru markviss og
nauðsynleg en þörf er á frekari að-
gerðum.
Fumlaus viðbrögð allra eru nauð-
synleg til að tryggja að samfélagið
komist á skrið sem fyrst þegar ógn-
arbylgjan fjarar út.
Vorið er framundan.
Eftir Halldór Benja-
mín Þorbergsson » Aðgerðir næstu daga
og vikur verða að
miða að því að aðstoða
fyrirtæki sem lenda í
tímabundnu tekjufalli
þannig að fólk geti hald-
ið störfum sínum og
skaðinn verði eins lítill
og kostur er.
Halldór Benjamín
Þorbergsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
taka atvinnulífsins.
Fumlaus og örugg viðbrögð
Vorverk Þrátt fyrir vonda veirutíð þessa dagana er vorið á leiðinni og nauðsynlegt að huga að trjágróðrinum í tíma. Það voru þessir verkamenn einmitt að gera á Arnarhóli í gær.
Kristinn Magnússon
Í góðri grein eftir
Ármann Örn Ár-
mannsson í Morg-
unblaðinu 5. mars síð-
astliðinn kemur
eftirfarandi fram:
„Aldraðir hafa engan
samningsrétt og því er
troðið á þeim eins og
gert var á árum áður
fyrir tíma virkrar
kjarabaráttu verka-
lýðsfélaga. Forstöðumenn stjórn-
arflokkanna lofuðu því að bæta kjör
eldra fólks kæmust þeir til valda. Nú
þremur árum síðar hefur akkúrat
ekkert gerst. Ellilaun eru í dag 225
þús.kr. og af því tekur ríkið náð-
arsamlegast 55 þúsund í skatt sem
er svívirða (annað orð er ekki yfir
það) svo útborgaðar eru 170 þúsund.
Sumir eru með lífeyrissjóði til bæta
þetta um e.t.v. 30-70 þúsund svo ráð-
stöfunartekjur eru kannski eitthvað
yfir 200 þúsundum.“ Þetta er auðvit-
að svívirða eins og Ármann Örn
bendir réttilega á í sinni grein. Eldri
borgarar hafa orðið fyrir mikilli
tekjuskerðingu á undanförnum ár-
um vegna skerðingar á grunnlífeyri
og hækkunar á ýmsum gjöldum við
að halda heimili. Auk þess hefur öll
hvatning til athafnasemi og athafna-
þrár verið drepin niður
með ofurskattlagningu
og margs konar
íþyngjandi þáttum
sem draga úr nýtingu
á verðmætri þekkingu
og reynslu. Atlagan að
eldri borgurum lands-
ins á undanförnum ár-
um er fordæmalaus.
Skattpíningu og af-
skiptaleysi stjórnvalda
af þessum frumherjum
landsins sem byggðu
upp Ísland nútímans
þarf að gefa meiri athygli. Frelsi til
athafna og betri nýtingu á vits-
munalegum auði þessa hóps til meiri
verðmætasköpunar fyrir Ísland þarf
að nálgast með meiri virðingu og
þakklæti. Í ljósi þess að lífaldur fólks
hækkar með hverju árinu er mik-
ilvægt að vera með verðmætaskap-
andi stefnumörkun fyrir þennan
mikilvæga hóp þjóðfélagsins sem
geymir mikið af vitsmunalegum
auði, góðum gildum og reynslu sem
getur nýst til verðmætasköpunar
fyrir Ísland. Verðmætasta eign
hvers þjóðfélags og fyrirtækja er
vitsmunalegur auður. Þessi eign tek-
ur til óáþreifanlegra eigna eins og
hæfileika, þekkingar og upplýsinga
sem hafa safnast fyrir á löngum
tíma. Í stað hagræðingar í rekstri
ríkissjóðs undanfarin ár hefur skatt-
lagning aukist á hópa sem flestir
hafa lagt verulegar fjárhæðir til
samfélagsins en á sama tíma fengið
frekar lítið til baka þegar njóta á
þjónustu ríkisins t.a.m. í heilbrigðis-
kerfinu. Eldri borgarar sem eru um
15% af heildarmannfjölda á Íslandi
eru vannýtt auðlind sem þarf að
virkja á næstu árum með skipulögð-
um hætti á öld æskudýrkunar og of-
urskattlagningar. Það er í raun
óskiljanlegt að þjóðfélagsþegnar
sem hafa skilað góðu dagsverki á
fjórða áratug skuli vera ofurskatt-
lagðir á eftirlaunaárum sínum þegar
um hægist hjá flestum. Skattlagning
eldri borgara skilar litlu til ríkis-
sjóðs og væri eðlilegra fyrir ríkissjóð
að leita nýrra tekjustrauma á öðrum
sviðum samfélagsins og hætta að
höggva í sama knérunn. Það má bú-
ast við að aukið athafnafrelsi og at-
hafnasemi eldri borgara myndi auka
skatttekjur ríkissjóðs með óbeinum
hætti. Ríkissjóður ætti frekar að
hagræða duglega í ríkisrekstrinum
sem verður ósjálfbær ef ekki verður
gripið til aðgerða sem byggjast á
heilbrigðri skynsemi og hyggjuviti.
Atlagan að eldri borgurum
landsins
Nú þegar meðalævilengd verður
meiri með hverju ári og margir sem
hafa náð 70 ára aldri eru við fulla
starfsorku og athafnasemi þá er
slíku fólki gert erfitt að fara á vinnu-
markaðinn nema að vera nánast
skattlagt að fullu. Sú kynslóð sem
lagði grunninn að Íslandi nútímans
með vinnusemi og bjartsýni þarf nú
við lok starfsævinnar að þola ofur-
skattlagningu og skerðingar margs-
konar. Í stað þess ætti að hvetja eft-
irlaunaþega til góðra verka og vinnu.
Þannig væri hægt að nýta verðmæta
reynslu á margan hátt til hagsbóta
fyrir þjóðfélagið í heild og auka
þannig verðmætasköpun til fram-
tíðar fyrir komandi kynslóðir lands-
ins. Á næstu árum má búast við að
fjöldi eldri borgara tvöfaldist og þar
með aukist mikilvægi þess að nýta
athafnasemi þessa fólks til góðra
verka. Fólk af þessari kynslóð lagði
grunninn að Íslandi nútímans með
mikilli vinnu, bjartsýni og framsýni.
Í dag eru Íslendingar að njóta
ávaxta þessa góða starfs sem unnið
var á árunum 1960-1990 en á þessum
tíma urðu miklar framfarir á mörg-
um sviðum íslensks þjóðlífs. Á tím-
um æskudýrkunar hefur virðingar-
leysi og fordómar gagnvart eldri
borgurum aukist en mikilvægt er að
bæta stefnumörkun í málaflokkum
sem tengjast eldri borgurum. Vegna
mikillar fjölgunar þeirra á næstu ár-
um vegna meiri ævilengdar og ald-
urssamsetningar þjóðarinnar þarf
að hefjast handa strax við að auka
athafnafrelsi og athafnasemi. Mik-
ilvægi gildismats, reynslu, góðrar
dómgreindar og betri nýtingar á
vitsmunalegum auði þjóðarinnar
sem felst í eldri borgurum landsins
er vannýttur fjársjóður og auðlind.
Grátlegt er að hugsa til þess að
stjórnmálaflokkar sem telja sig
gæta hagsmuna jöfnuðar og vel-
ferðar hafi höggvið svo rækilega í
sama knérunn á undanförnum 10 ár-
um þegar horft er til eldri borgara
landsins og nauðsynlegt er að hrinda
atlögu þeirra sem bera ábyrgð á
þessu. Þessi þróun hófst undir for-
ystu ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurð-
ardóttur árið 2009 með stuðningi
Steingríms J. Sigfússonar. Fram-
angreindir forystumenn hafa verið
þekktir fyrir að jafna kjörin niður á
við en ekki upp á við til hagsbóta fyr-
ir alla.
Eldri borgarar eiga skilið virðingu og þakklæti
Eftir Albert Þór
Jónsson »Eldri borgarar sem
eru um 15% af
heildarmannfjölda á
Íslandi eru vannýtt
auðlind sem þarf að
virkja á næstu árum.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
albertj@simnet.is