Rit Búvísindadeildar - 01.07.1992, Síða 124

Guðmundur Jóhannesson
Búvísindadeild
Magn, efnamagn og nýting búfjáráburðar
Magn búíjáráburöar er mjög breytilegt eftir fóörun, innistööutíma o.fl. Nokkra hugmynd má fá um
magnið meö því að margfalda þurrefnismagn fóðursins með eftirfarandi stuðlum: Nautgripir 3.5,
sauðfé 2.0 og hross 2.5.
Þannig verður magn kúamykju eftir grip um 1200 kg á mán. Þar af er þvag um 400 kg.
Magn sauöataös er erfitt að ákvarða vegna mjög breytilegrar fóðrunar. Þó er reiknað með 60 kg
á mánuði eða 2 kg á dag. Fóðrun hrossa er það misjöfh að magni og gæðum hérlendis að nær
ógjörningur er ákveða meðaláburðarframleiöslu eftir grip með einhverri vissu. Sú tala sem reiknað
er með er 20 kg á dag eöa 600 kg á mánuði eftir grip.
Efnamagn. Búfjáráburður er mjög líkur jurtum að samsetningu enda er mestur hluti fóðursins úr
jurtaríkinu. Hve mikið af efnum fóöursins skilar sér í saur og þvagi er háð búfjártegund og hvort
stunduð er kjöt- eða mjólkurframleiösla. í búfjáráburði má finna öll þau frumefni sem eru
plöntum lífsnauðsynleg og er magn þeirra nátengt þurrefnisinnihaldi hans. Aðaláhrifavaldur
efnamagns búfjáráburðar er fóðrið. Mikið prótein og kalí í fóðri skilar sér sem aukið köfnunarefni
og kalf í þvagi en aukinn fosfór í fóðri kemur fram í saur. Þvag er hlutfallslega mun auðugra af
köfnunarefni og kalí en saur og um 65% heildarkalímagns í mykju er í þvaginu. Köfnunarefnis-
magnið er nokkuð jafnt milli saurs og þvags en fosfórinn er nær eingöngu í saurnum. Lítið er af
öðrum jurtanærandi efhum í búfjáráburði. Þó má finna efni eins og kalsíum, magnesíum,
brennistein, mangan, bór (aðallega í þvagi) o.fl.
Efnatap og nýting. Viö geymslu og dreifingu á búfjáráburði tapast einhver hluti næringarefnanna.
Er þar aöallega um að ræða köfnunarefnistap en tap á kalí getur einnig orðið viö útskolun.
Köfnunarefni tapast einkum sem ammónfak, NH3, sem rýkur burt. Með uppgufun ammóníaks er
talið að allt að 50% heildar-N áburðarins tapist. Draga má úr þessu tapi með vatnsblöndun en
þá breytist ammóníakið í ammónfum, NH4+, sem er bundið í upplausninni. Þetta má einnig gera
með sýringu áburðarins, t.d. með íblöndun votheyssafa. Ókostur er að það sýrir jarðveg. Hitastig
hefur mest áhrif á ammóníaktapiö enda breytist ammóníum tvöfalt hraðar í ammóníak við 30 °C
en viö 10 °C. Því er efttatap meira og gengur hraöar á sumrin en vetuma. Hlutþrýstingur
ammóníaks í loftinu ofan við áburöinn hefur áhrif á tapið. Ef áburöargeymslan er þétt nær þessi
þrýstingur fljótt ákveðnu marki sem helst óbreytt og uppgufunin stöðvast. Þess vegna er uppgufun
ammóníaks mikil á veili í þurru, hiýju veðri og ekki aö ástæðulausu sem mönnum er ráölagt að
bera búfjáráburð á í lygnu, köldu veðri og úöaregni. Stór þáttur í uppgufun ammóníaks er
hlutfallið milli kolefnis- og köfnunarefnissambanda í áburðinum við upphaf geymslu eða rotnunar.
Þær athuganir sem gerðar hafa verið benda til minna taps eftir því sem C/N-hlutfallið er hærra
og við C/N-hlutfall yfir 50 tapast ekkert. Einföldum köfnunarefnissamböndum hættir til að skolast
úr áburði og jarðvegi. Þarna er einkum um að ræöa nftrat, N03' og amínósýrur. Þá getur nokkurt
magn köfnunarefnis tapast með afnítrun, sérstaklega ef nítratmagn i jarðvegi er farið að hækka.
í tilraunum hafa allt að 2 kg/ha á dag tapast með afnítrun.
Tap annarra efha en köfnunarefnis er óverulegt að undanskildu kalíi, en kalíútskolun getur
orðið veruleg bæði við geymslu og á velli.
118