Læknablaðið - apr. 2020, Blaðsíða 7

LÆKNAblaðið 2020/106 175
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
A temporary measure or
permanent solution?
Anna Margrét Halldórsdóttir
MD, PhD, Specialist
in Clinical Pathology/
Transfusion Medicine.
Consulting Physician,
Department of Transfusion
Medicine, Landspitalinn.
Clinical Associate Professor,
University of Iceland.
Acting chair, Landspitali
Medical Board.
Anna Margrét
Halldórsdóttir
sérfræðilæknir
Blóðbankanum
Landspítala
starfandi formaður
Læknaráðs Landspítala
klínískur dósent,
læknadeild HÍ
annamha@landspitali.is
Tímabundið átak
eða framtíðarlausn?
Mikið álag á bráðamóttöku Landspítala var endur-
tekið fréttaefni í fjölmiðlum landsins í ársbyrjun.
Vandamálið hafði lengi verið til umræðu og hafði
Embætti landlæknis meðal annars gert alvarlegar
athugasemdir í kjölfar úttektar. Staðan var sú að
fjöldi sjúklinga lá að jafnaði á göngum bráðadeildar-
innar bíðandi eftir plássi á legudeildum spítalans,
sem er talið sjúklingum hættulegt. Már Kristjáns-
son yfirlæknir smitsjúkdómalækninga lýsti þessari
óboðlegu stöðu vel í viðtali í Læknablaðinu í janúar
(„Stórslys í aðsigi á bráðamóttökunni“).
Í kjölfarið hélt Félag sjúkrahúslækna fjölmennan
fund þar sem samþykkt var harðorð ályktun um mál-
ið. Læknaráð Landspítala sendi frá sér þrjár ályktan-
ir um vanda bráðamóttökunnar á aðeins rúmu ári,
fyrst 10. desember 2018, næst 14. júní 2019 og loks
8. janúar 2020. Þrátt fyrir síendurtekin varnaðarorð
lækna virtist lítið um viðbrögð.
Það hitnaði svo rækilega í kolunum á almenn-
um Læknaráðsfundi á Landspítala með Svandísi
Svavarsdóttur heilbrigðisráðherra þann 13. janúar
þegar Ragnar Freyr Ingvarsson læknir greindi frá
„neyðarástandi og skelfingarflækju“ á bráðamóttök-
unni. Þremur dögum síðar, þann 16. janúar, var tekin
ákvörðun um skipun sérstaks átakshóps á sameig-
inlegum fundi heilbrigðisráðherra, landlæknis og
forstjóra Landspítala.
Eflaust hafa einhverjir hrist höfuðið þegar frétt-
ir bárust af stofnun „átakshóps“ enda hefur vandi
Landspítala og bráðamóttökunnar farið vaxandi
undanfarin ár og snertir í raun allt heilbrigðis- og
velferðarkerfið. Skýrsla hópsins var kynnt 25. febr-
úar síðastliðinn og þar voru lagðar fram 11 tillögur
sem raðað var í forgangsröð og með tímamörkum.
Fyrsta tillagan er að „Forstjóri og framkvæmdastjórn
Landspítala taki þegar í stað stefnumarkandi
ákvörðun um að sjúklingar á bráðamóttöku spít-
alans sem þurfa innlögn flytjist á viðeigandi legu-
deildir sem fyrst“. Samdægurs var samþykkt form-
lega á fundi framkvæmdastjórnar spítalans að fara
að tillögunni og tekin ákvörðun um að sjúklingar
skuli ekki bíða innlagnar lengur en 6 klukkustundir.
Mat tveggja erlendra sérfræðinga fylgdi skýrslunni
þar sem fram kom að ekki hefði verið ráðist að rót
vandans og að Landspítali þyrfti að taka að sér for-
ystuhlutverk við úrlausn hans.
Ekki gefst rými í þessum leiðara til að greina
nánar frá efni skýrslunnar og öðrum tillögum
hópsins en þegar þetta er ritað hafa orðið jákvæð-
ar breytingar á bráðamóttökunni. Sjúklingum sem
bíða innlagnar hefur snarfækkað og aðstæður á
bráðadeildinni hafa batnað. Það er ljóst að hluti af
lausninni var sú heppilega staðreynd að hægt var að
nýta pláss á nýju hjúkrunarheimili en ráðherra tók
ákvörðun um að sjúklingar á Landspítala fengju for-
gang að þeim. Það er líka ljóst að ný hjúkrunarheim-
ili opna ekki á hverjum degi. Því vaknar sú spurning
hvort þessi árangur verði aðeins tímabundinn eða
hvort um langtímaárangur sé að ræða. Það verður
grannt fylgst með þróun mála á bráðamóttökunni og
raunar Landspítala öllum en tíminn mun leiða í ljós
hvort þessi góði árangur helst eða hvort aftur sígi á
ógæfuhliðina.
Ekki er hægt að stinga niður penna þessa dag-
ana án þess að minnast á COVID-19-faraldurinn
sem geisað hefur um landið og heimsbyggðina alla
undanfarnar vikur. Teymið sem stýrir viðbrögðum
við faraldrinum hefur hlotið mikið lof fyrir fram-
göngu sína. Einnig hafa stjórnvöld sýnt skynsemi
með því að hlusta á ráðleggingar fagfólks og láta fag-
leg og læknisfræðileg rök vega þungt við ákvarðana-
töku. Það sýnir sig nú sem oft áður að þegar alvarlega
og bráða ógn ber að garði stendur íslenskur almenn-
ingur saman og allir leggjast á árarnar. Þannig er
hægt að áorka miklu, eins og að prófa metfjölda
einstaklinga fyrir sýkingu og opna nýja göngudeild
COVID-19-sjúklinga.
Það er óskandi að samtaka-
máttur almennings, stofn-
ana, heilsugæslu, sjúkrahúsa
og stjórnvalda haldi áfram
þegar faraldurinn er genginn
yfir. Vonandi verður sá lær-
dómur dreginn að gæfuríkast
sé að hlusta á fagleg rök og
ábendingar lækna og annars heilbrigðisstarfsfólks
þegar kemur að heilbrigðismálum. Einnig færir far-
sóttin okkur heim sanninn um mikilvægi þess að
setja nægilegt fjármagn í rekstur heilbrigðiskerf-
isins, kerfisins sem grípur okkur og ástvini okkar
þegar veikindi koma upp.
Nú þegar við verðum vitni að því grettistaki
sem lyfta má í heilbrigðismálum þegar ógn á borð
við COVID-19 steðjar að er ljóst að ekki verður leng-
ur unað við endurteknar „hversdagskrísur“ á borð
við yfirfulla bráðamóttöku og „fráflæðivanda“
Landspítala. Vandinn er ekki náttúrulögmál heldur
mannanna verk og það er óumdeilanlega verkefni
íslenskra stjórnvalda og heilbrigðisstofnana að leysa
hann.
DOI:10.17992/lbl.2020.04.573
Viðbrögð við COVID-19 sýna að lyfta má
grettistaki í heilbrigðismálum þegar ógn steðjar
að og því verður ekki lengur unað við endurtek-
ið krísuástand og „fráflæðivanda“ á Landspít-
ala. Vandinn er mannanna verk og verkefni
stjórnvalda að leysa hann.
Heimildir: 1. ELIQUIS (apixaban). Samantekt á eiginleikum lyfs. 2. Agnelli et al. New
England Journal of Medicine 2013;369:799-808
3. Agnelli G et al. New England Journal of Medicine 2013;368:699-708
PP-ELI-EUR-1499 / PP-ELI-DNK-0326 / PFI-20-03-01 Mars 2020
MEÐFERÐ OG FORVÖRN GEGN
ENDURTEKINNI SEGAMYNDUN:
HVAÐA ATRIÐI SKIPTA ÞIG MÁLI VARÐANDI
VERKUN OG ÖRYGGI?
Veldu bæði verkun og öryggi með ELIQUIS
Byrjaðu og haltu áfram með ELIQUIS, bæði sem meðferð og sem forvörn gegn
endurtekinni segamyndun í djúplægum bláæðum og/eða lungnasegareki (DVT/PE)1
Meðferð til inntöku, hraður verkunarháttur og ekki þörf á að hefja meðferð með LMWH stungulyfjum1
• Meðferð við DVT/PE: ELIQUIS sýnir marktæka áhættuminnkun hvað varðar meiriháttar blæðingar
í samanburði við enoxaparín/warfarín og sambærilega verkun2
• Forvörn gegn endurteknu DVT/PE: ELIQUIS sýnir marktæka yfirburði verkunar í samanburði við lyfleysu
og sambærilega tíðni meiriháttar blæðinga3