Læknablaðið - apr. 2020, Blaðsíða 46

214 LÆKNAblaðið 2020/106

Gunnar Guðmundsson
lungnalæknir1
Helgi Már Jónsson
röntgenlæknir2
1Lungnadeild Landspítala og
læknadeild
Háskóla Íslands, 2röntgendeild
Landspítala.
ggudmund@landspitali.is
Hnútar eru fyrirferðar-
aukningar í vefjum líkamans. Í
lungnavef eru þeir skilgreind-
ir sem litlir, aðgreinanlegir
vefjamassar sem eru ýmist
eðlileg eða óvænt fyrirferð.
Þeir eru ýmist kallaðir hnúðar
eða hnútar á íslensku, nodule á
ensku og nodus á latínu.
Með vaxandi fjölda tölvu-
sneiðmynda af brjóstholi er
hjágreining slíkra hnúta orðin
æ algengari. Hluti þeirra getur
verið krabbamein sem geta
verið upprunnin í lungum eða
meinvörp frá öðrum líffærum.
Vegna þessa hafa verið
gefnar út klínískar leiðbein-
ingar á vegum Fleichner Soci-
ety sem eru alþjóðleg samtök
sem vinna leiðbeiningar um
málefni sem snúa að mynd-
greiningu.1,2 Leiðbeiningarnar
eru fyrir hnúta sem greinast
óvænt. Þær eiga ekki við
einstaklinga sem eru yngri en
35 ára, eru ónæmisbældir eða
eru með krabbamein.
Hnútar í lungnavef geta ver-
ið þéttir eða grisjóttir og eru
mismunandi leiðbeiningar fyr-
ir þessar gerðir. Taka þarf tillit
til áhættuþátta krabbameina
við mat á hnútum. Þeir helstu
eru stærð hnúta, því stærri því
meiri áhætta, útlit (óreglulegar
brúnir), staðsetning (algengari
í efri hlutum lungna), fjöldi
(áhætta eykst frá einum upp
í fjóra hnúta en lækkar eftir
það), og reykingar. Séu reyk-
ingar meiri en 30 pakkaár og
innan síðustu 15 ára eykur það
enn áhættuna. Hnútar sem
vaxa hratt eða sjást samfara
lungnaþembu og/eða bandvef í
lungum eru líklegri til að vera
krabbamein. Hnútar sem liggja
við fleiðru eða glufur ( fissures)
lungnanna eru oft eitlastöðvar
í lungum.
Nýlega hafa rúmmálsmæl-
ingar hnúta komið að nokkru í
staðinn fyrir lengdarmælingar
á þeim.2
Hér til hliðar eru töflur sem
hjálpa læknum að ákveða eft-
irfylgni hnúta útfrá stærð, gerð
og fjölda þeirra ásamt áhættu-
þáttum.1
Heimildir
1. MacMahon H, Naidich DP, Goo JM,
Lee KS, Leung ANC, Mayo JR, et al.
Guidelines for Management of Incidental
Pulmonary Nodules Detected on CT
Images: From the Fleischner Society 2017.
Radiology 2017; 284: 228-43.
2. Bankier AA, MacMahon H, Goo JM,
Rubin GD, Schaefer-Prokop CM, Naidich
DP. Recommendations for Measuring
Pulmonary Nodules at CT: A Statement
from the Fleischner Society. Radiology
2017; 285: 584-600.
Hnútar í lungum og eftirfylgd þeirra
Leiðbeiningar frá Fleischner Society
A. Þéttir hnútar
Stærð
Gerð hnúts <6 mm
(<100 mm3)
6-8 mm (100-250 mm3) >8 mm (<250 mm3) Athugasemdir
Stakur
Lítil áhætta Engin eftirfylgni TS eftir 6-12 mánuði, má
endurtaka eftir 18-24 mánuði
Íhuga TS eftir þrjá
mánuði, JES eða
vefjagreiningu
Hnútar undir 6 mm þurfa
ekki frekari eftirfylgni
Mikil áhætta Endurtaka TS
eftir
12 mánuði
TS eftir 6-12 mánuði,
endurtaka eftir 18-24 mánuði
Íhuga TS eftir þrjá
mánuði, JES eða
vefjagreiningu
Ef margir áhættuþættir, má
endurtaka TS eftir 12 mánuði
Margir
Lítil áhætta Engin eftirfylgni TS eftir 3-6 mánuði, má
endurtaka eftir 18-24 mánuði
TS eftir 3-6 mánuði,
má endurtaka eftir
18-24 mánuði
Fylgjast þarf með hnút sem
er grunsamlegastur
Mikil áhætta TS eftir
12 mánuði
TS eftir 3-6 mánuði,
endurtaka eftir 18-24 mánuði
TS eftir 3-6 mánuði,
endurtaka eftir
18-24 mánuði
Fylgjast þarf með hnút
sem er grunsamlegastur
B. Grisjóttir hnútar
Stærð
Gerð hnúts <6 mm (<100 mm3) >6mm (>100 mm3) Athugasemdir
Stakur
Hélulíkur
(ground glass)
Þarfnast
ekki eftirlits
TS eftir 6-12 mánuði og eftirfylgni á
tveggja ára fresti í 5 ár
Ef sterkir áhættuþættir og
hnútur <6 mm, má endurtaka
eftir tvö og 4 ár
Þéttur að hluta Þarfnast ekki eftirlits TS eftir 3-6 mánuði. Ef óbreytt og
þéttir hlutar haldast <6mm, þá gera
árlega TS í 5 ár
Hnútar sem haldast óbreyttir
>6 mm eru grunsamlegir
Margir
TS eftir 3-6 mánuði.
Íhuga að endurtaka
eftir tvö og 4 ár
TS eftir 3-6 mánuði. Eftirfylgni
ræðst af grunsamlegasta hnúti
Margir hnútar <6 mm eru
yfirleitt góðkynja en má fylgja
eftir ef margir áhættuþættir
Skammstafanir: TS: tölvusneiðmynd, JES: jáeindaskanni
B R É F T I L B L A Ð S I N S