Læknablaðið - apr. 2020, Blaðsíða 19

LÆKNAblaðið 2020/106 187
R A N N S Ó K N
Inngangur
Gláka er hrörnunarsjúkdómur í sjóntaug augans. Einkennin eru
sjónsviðstap sem byrjar yfirleitt í hliðarsjón og taka sjúklingar oft
ekki eftir því fyrr en talsverð sjónsviðsskerðing hefur átt sér stað. Á
Íslandi var gláka einn algengasti blinduvaldurinn langt fram eftir
síðustu öld.1 Tíðni blindu vegna gláku hefur síðan snarminnkað2
með aukinni augnlæknaþjónustu, nákvæmari greiningu, öflugum
lyfjum og háþróuðum skurðaðgerðum.
Orsakir gláku eru ekki að fullu þekktar en rannsóknir hafa
sýnt að hækkaður augnþrýstingur er auk aldurs sterkasti áhættu-
þátturinn fyrir glákuskemmdum. Lækkun augnþrýstings er eina
meðferðin við gláku sem sannað hefur gildi sitt og hægir á fram-
gangi sjúkdómsins.3-7
Markmið meðferðar er að lækka augnþrýsting nægilega mik-
ið til að hægja á eða stöðva sjónsviðstap. Það er ýmist gert með
lyfjameðferð, lasermeðferð eða skurðaðgerð.8,9 Hjáveituaðgerð
(trabeculectomy) hefur fram til þessa verið algengasta skurðaðgerðin
við gláku. Þá er búinn til fistill sem veitir vökva út úr auganu um
hjáveitu framhjá síuvef augans sem virkar ekki sem skyldi. Fjöldi
rannsókna hefur sýnt fram á þrýstingslækkandi áhrif hjáveitu-
aðgerða og metið árangur meðal annars með tilliti til þróunar á
sjónsviðsskerðingu.4,9-12
Glákusjúklingar eru misleitur hópur þar sem sjúkdómurinn
greinist á misalvarlegu stigi, þróun sjónsviðstaps er mishröð og
svörun við meðferð einstaklingsbundin. Það er því klínísk áskor-
un að velja meðferð og núgildandi klínískar leiðbeiningar leggja
áherslu á einstaklingsmiðaða meðferð.8,13 Lyfjameðferð er oftast
fyrsta úrræði en þegar lyf duga ekki eða þegar gláka er langt
gengin er skurðaðgerð beitt. Niðurstöður nýlegrar samanburðar-
rannsóknar benda til þess að hjá sjúklingum með umtalsverðar
Sjónsviðsskerðing við fyrstu hjáveituaðgerð
(trabeculectomiu) vegna gláku
Á G R I P
INNGANGUR
Gláka er hrörnunarsjúkdómur í sjóntaug augans. Eina sannreynda
meðferðin við gláku byggir á að lækka augnþrýsting og hægja
þannig á hraða sjónsviðsskerðingar. Þegar lyfjameðferð dugir
ekki eða gláka er langt gengin er skurðaðgerð beitt. Hjáveituað-
gerð er algengasta skurðaðgerðin við gláku. Tilgangur þessarar
rannsóknar er að meta alvarleika sjónsviðsskerðingar þegar sjúk-
lingum er vísað í fyrstu hjáveituaðgerð en það hefur ekki verið rann-
sakað áður á Íslandi.
AÐFERÐIR
Afturskyggn rannsókn sem nær til allra sjúklinga með
gleiðhornagláku sem undirgengust fyrstu hjáveituaðgerð á Íslandi
í júní 2014 til mars 2016. Upplýsingar um 86 einstaklinga fengust
úr sjúkraskrám. Alvarleiki glákuskemmda var metinn með mean
defect (MD) tölugildi á sjónsviðsrannsókn og sjúklingar flokkaðir í
þrjá hópa eftir því.
NIÐURSTÖÐUR
Meðalaldur var 75 ± 11 ár, 57% karlar. Sjúklingar notuðu að meðal-
tali 3,0 glákulyf við tilvísun í aðgerð og 64% sjúklinganna tóku þrjú
lyf eða fleiri. Meðalgildi MD var 13,4 ± 7,7dB (bil: 0,8-26,2 dB), 21%
augna höfðu milda sjónsviðsskerðingu (MD<6dB), 23% miðlungs-
alvarlega (MD 6-12 dB) og 56% alvarlega (MD >12).
ÁLYKTUN
Augu sem undirgengust hjáveituaðgerð á rannsóknartímabilinu
höfðu allt frá mildri til alvarlegrar sjónsviðsskerðingar. Eins og
klínískar leiðbeiningar mæla með, virðist meðferð gláku einstak-
lingsmiðuð og helsta ábending aðgerðar versnun á sjónsviði þrátt
fyrir lyfjameðferð. Meðaltal sjónsviðsskerðingar reyndist hærra í
okkar rannsókn en í erlendum samanburðarrannsóknum. Augu
með alvarlega sjónsviðsskerðingu höfðu að meðaltali lægsta augn-
þrýstinginn og þynnstu hornhimnuna. Þetta getur bent til þess að
mikil áhersla sé lögð á háan augnþrýsting sem ábendingu fyrir
aðgerðarþörf en ef til vill of lítil áhersla á sjónsviðsskerðingu og
þunna hornhimnu.
Elín Björk Tryggvadóttir1 læknir
Sveinn Hákon Harðarson2 líffræðingur
María Soffía Gottfreðsdóttir2,3 læknir
1Augndeild háskólasjúkrahússins á Skáni, Svíþjóð, 2Háskóla Íslands,
3augndeild Landspítala.
Rannsóknin var unnin við augndeild Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Elín Björk Tryggvadóttir, elinb.86@gmail.com
sjónsviðsskemmdir við greiningu verði sjónsviðsskerðingin minni
ef gripið er til skurðaðgerðar fyrr í sjúkdómsferlinu.10
Á Íslandi hafa ekki verið gerðar rannsóknir á sjónsviðs-
skerðingu þeirra sjúklinga sem undirgangast skurðaðgerðir vegna
gláku. Mikilvægt er að fá vísbendingar um hvort glákuaðgerðir
séu gerðar nógu tímanlega á íslenskum sjúklingum. Tilgangur
þessarar rannsóknar var að skoða alvarleika sjónsviðsskerðingar
þegar sjúklingum var vísað í hjáveituaðgerð.