Morgunblaðið - 15.08.2020, Blaðsíða 2

2 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. ÁGÚST 2020
www.kofaroghus.is - sími 553 1545
339.000 kr.
Tilboðsverð
518.000 kr.
Tilboðsverð
389.000 kr.
Tilboðsverð
34mm
34mm44mm
Ítarlegar upplýsingar og teikningar ásamt ýmsum öðrum fróðleik
má finna á vef okkar
SUMARTILBOÐÁGARÐHÚSUM!
Afar einfalt er að
reisa húsin okka
r
Uppsetning teku
r aðeins einn da
g
BREKKA 34 - 9 fm
STAPI - 14,98 fm NAUST - 14,44 fm
25%
afsláttur
25%
afsláttur
30%
afsláttur
VANTAR
ÞIGPLÁSS?
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Andrés Magnússon andres@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson
menning@mbl.is Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
Pétur Magnússon
petur@mbl.is
„Þegar við sjáum að það eru hlaup að
fara að koma í Grímsvötnum þá þurf-
um við alltaf að búast við gosum líka,“
segir Elísabet Pálmadóttir, náttúru-
vársérfræðingur hjá Veðurstofu Ís-
lands, í samtali við mbl.is.
Á föstudag greindi mbl.is frá því að
hlaup væri líklega að hefjast í Gríms-
vötnum, en þá hafði vísindaráð al-
mannavarna fundað og farið yfir
gögn úr mælitækjum sem vakta
Grímsvötn. Ekki var hægt að stað-
festa með vissu hvort hlaup væri haf-
ið úr Grímsvötnum, en ráðið mun
funda klukkan 10 árdegis í dag.
Nokkuð góður fyrirvari
Dæmi eru um að eldgos verði í
Grímsvötnum eftir að vatn hleypur
þaðan. „Það er einföld eðlisfræði að
þegar þú tappar af eða losar þyngd-
ina af, þá er auðveldara fyrir gosið að
leita upp,“ útskýrir Elísabet. Síðast
varð atburðarásin slík árið 2004 og
þar áður 1934 og 1922.
Elísabet segir að breytingarnar í
mælitækjum við Grímsvötn hafi verið
afar litlar, svo erfitt sé að túlka nið-
urstöður þeirra.
„Það hefur ekki alltaf gerst að það
verði gos eftir hlaup,“ segir Elísabet,
en þegar slík atburðarás á sér stað er
mismunandi hversu langur tími líður
á milli þess að það hleypur úr Gríms-
vötnum og að gos hefjist.
„Stundum eru hlaupin mjög stutt,
en stundum vara þau í marga daga.
Það fer eftir því hversu mikið vatn er
að losna úr Grímsvötnum. Yfirleitt er
talað um nokkra daga, svo við höfum
nokkuð góðan fyrirvara á þessu.“
Benedikt Ófeigsson, jarðeðlisfræð-
ingur hjá Veðurstofu Íslands, sagði í
samtali við mbl.is í gær að ef gos
verði sé ekki búist við stóru gosi, þó
svo að ekkert sé hægt að fullyrða um
það.
Síðast gaus í Grímsvötnum árið
2011, en Benedikt segir að það hafi
verið óvenjulegt að mörgu leyti, því
það var stærra gos en þau síðustu
sem komu á undan.
Morgunblaðið/RAX
Jökull Erfitt er að túlka niðurstöður úr mælitækjum við Grímsvötn. Elísabet segir breytingarnar afskaplega litlar.
Gos geti komið í kjölfar
hlaups úr Grímsvötnum
 Vísindaráð almannavarna fylgist grannt með þróun mála
Morgunblaðið/RAX
Gosið Eldgos varð í Grímsvötnum árið 1996 í kjölfar mikillar skjálftahrinu.
Almannavarnanefnd var þá kölluð saman til að skipuleggja viðbrögðin.
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
„Fjárhagsáætlanirnar verða alltaf
háðar þeirri óvissu að við vitum ekki
hvernig hlutirnir munu þróast. Við
munum hins veg-
ar reyna eins vel
og við getum að
takast á við þau
krefjandi verkefni
sem bíða,“ segir
Aldís Hafsteins-
dóttir, formaður
Sambands ís-
lenskra sveitarfé-
laga.
Sveitarfélag-
anna bíður það
verkefni nú í haust að afgreiða fjár-
hagsáætlun fyrir komandi ár og
næstu þrjú ár á eftir. Óhætt er að
segja að flókið verði að leggja fram
áætlun í því efnahagsástandi sem nú
ríkir. Þetta kemur skýrt fram í
minnisblaði sem Samband íslenskra
sveitarfélaga hefur sent frá sér þar
sem tilteknir eru sex óvissuþættir um
framvindu efnahagsmála sem áhrif
hafi á áætlanagerð. Þeir eru kjara-
samningar, en forsendur lífskjara-
samninganna verða metnar að nýju í
september, ferðaþjónusta, en spár
um hagvöxt á næsta ári séu nær alfar-
ið reistar á forsendum um að hingað
komi um eða yfir ein milljón ferða-
manna, og gengi krónunnar og verð-
bólga. Þá eru ríkisfjármál óvissuþátt-
ur samkvæmt minnisblaðinu en
fjármálaætlun hefur verið frestað
fram í október. Þar undir eru skatta-
mál og fleira sem varði sveitarfélög
miklu. Þá er horft til alþjóðlegrar
efnahagsþróunar, s.s. Brexit, og
verðs útlutningsvara. Að síðustu er
tiltekið að óvissa ríki um aflabrögð í
sjávarútvegi, til að mynda loðnuveið-
ar.
„Við þurfum með einhverjum hætti
að mæta þeim útgjöldum sem fyrir-
séð er að bætist við en erum bundin
að lögum um þjónustu að mestu leyti.
Árið 2020 er þegar í uppnámi víðast
hvar og væntingar um aukið útsvar í
ár verða á fæstum stöðum að veru-
leika. Það er útlit fyrir annað mjög
krefjandi ár við gerð fjárhagsáætl-
ana. Tekjumissir er staðreynd og svo
er mælst til þess að sveitarfélög
hækki ekki fasteignagjöld. Boðaðar
hafa verið skerðingar á jöfnunarsjóði
sem getur numið 100-200 milljónum
hjá sumum sveitarfélögum. Þetta er
auðvitað umhverfi sem við höfum
ekki séð áður,“ segir Aldís. Hún bend-
ir á að fjármálareglur sveitarfélaga
hafi verið rýmkaðar tímabundið sem
hluti af aðgerðum stjórnvalda til að
mæta efnahagslegum áhrifum í kjöl-
far heimsfaraldurs kórónuveiru. Það
þýðir að aukið svigrúm er varðandi
afkomu og skuldastöðu á næstu miss-
erum.
„Við erum í mjög nánum samskipt-
um við ríkisvaldið og treystum á að
það muni styðja við sveitarfélögin
þegar þess gerist þörf. Það er til
dæmis mjög mikilvægt að fjármunir
til jöfnunarsjóðs verði auknir og einn-
ig verður að tryggja að ákvæði um
endurgreiðslu virðisaukaskatts af
byggingarframkvæmdum verði fram-
lengt út næsta ár. Það myndi auð-
velda sveitarstjórnum að halda áfram
uppbyggingu og fjárfestingum og þar
með tryggja atvinnu í þeim atvinnu-
greinum.“
Sex óvissuþættir við áætlanagerð
 Flókin vinna hjá sveitarfélögum við gerð fjárhagsáætlana í haust  Aukin útgjöld og minni tekjur
Morgunblaðið/Eggert
Framkvæmdir Mörg sveitarfélög hafa flýtt viðhaldi og framkvæmdum.Aldís
Hafsteinsdóttir
Samkvæmt tölum Vinnumálastofn-
unar var 7,9% atvinnuleysi í júlí.
Eins og sjá má á grafinu er það
mesta atvinnuleysi á árinu. Við það
bætist að atvinnuleysi tengt skertu
starfshlutfalli var 0,9% í júlí.
Eftir að samkomubann var sett á
vegna kórónuveirunnar í mars var
boðið upp á hlutabætur til að vega
upp skert starfshlutfall. Fólki sem
fær þetta úrræði hefur fækkað mikið
undanfarnar vikur, eins og lesa má
út úr grafinu. Sú þróun er í takt við
aukin umsvif í sumum geirum.
Áhrif hópuppsagna birtast
Á hinn bóginn gerir Vinnumála-
stofnun ráð fyrir að atvinnuleysi
aukist nokkuð í ágúst, þegar áhrifa
hópuppsagna sl. vor fer að gæta í
meira mæli. Spáð er samdrætti í
ferðaþjónustu. baldura@mbl.is
Atvinnuleysi er
að aukast á ný
 Blikur á lofti á vinnumarkaði í haust
Þróun atvinnuleysis og spá fyrir ágúst-sept.
20%
15%
10%
5%
0%
Almennt atvinnuleysi Vegna skerts starfshlutfalls
febrúar mars apríl maí júní júlí ágúst september
Heimild: Vinnu-
málastofnun
3,5%
10,3%
5,6%
2,1%
5,0%
9,2%
17,8%
13,0%
9,5% 8,8% 9,0% 8,7%
5,0% 5,7%
7,5% 7,4% 7,5% 7,9% 8,6% 8,7%
0,9% 0,4%
Spá
Vinnumála-
stofnunar