Morgunblaðið - 24.12.2020, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 2020
Í vor gerðist það, af ástæðum sem óþarfi er að tíunda, að við Víkingur vorum báðir
heima á Íslandi svo vikum og mánuðum skipti. Fyrirætlanir um tónleikaferðir annars
vegar og ferðir á bókmenntahátíðir hins vegar hurfu út í tómið, og þess í stað komst það
upp í vana hjá okkur að hittast síðdegis á hverjum föstudegi, frá páskum fram á sumar.
Víkingur átti vikulegt stefnumót við hlustendur BBC á föstudögum, þar sem hann spil-
aði tónlist í beinni útsendingu í menningarþættinum Front Row. Tónunum var streymt
alla leið til Bretlands úr Hörpu, og þar sat ég yfirleitt einn úti í sal og hlustaði. Á þessum
fundum okkar, að tónleikum loknum, kom einhvern tímann til tals að gaman væri að
skrifa smásögu saman, þar sem væri ekki fjallað um glæp og refsingu heldur glæp og
tónlist. Við létum slag standa og útkoman var þessi saga, sem birt verður í Bandaríkj-
unum á nýju ári, en kemur þó fyrst fyrir augu lesenda Morgunblaðsins.
RJ Víkingur Heiðar Ólafsson Ragnar Jónasson
Karl reyndi að koma sér þægilega fyr-ir í miðjum tónleikasalnum. Hannvar aðeins farinn að svitna, var enní þykkum frakkanum sem hann
hafði ekki viljað skilja eftir í fatahenginu,
fremur en vanalega. Hver sem var gat vaðið
þangað inn og Karli hafði lærst að það borgaði
sig að fara að öllu með gát.
Þrettánda röð, þriðja sæti. Alltaf sama sæt-
ið. Eini staðurinn í salnum þar sem hljóm-
blöndunin var svo gott sem fullkomin, hljóð-
bylgjurnar streymdu fram eins og svalandi
sjávargola. Þegar hann keypti sér áskrift-
arkortið hafði systir hans sagt sinni áskrift
upp. Hún hafði yppt öxlum, sagst vilja taka sér
hlé, það tengdist honum vitanlega ekki á nokk-
urn hátt. Þetta hlé hafði nú varað í áratug. Þau
höfðu aldrei sótt tónleika saman.
Karl hafði valið þessa tónleika sérstaklega,
þeir hæfðu tilefninu. Efnisskráin var enda
óvenjuleg: Á undan sinfónísku verkunum voru
sjaldheyrð söngverk eftir endurreisnarmann-
inn Carlo Gesualdo, þeirra á meðal Moro,
lasso, al mio duolo. Karl hafði lengi haft mikið
álit á Gesualdo, hann hafði verið sannkallaður
brautryðjandi á sinni tíð. Og tónlistin – það var
engu líkara en engill hefði sungið í annað eyra
hans en djöfullinn hvíslað í hitt. Karl hafði
aldrei heyrt Moro, lasso flutt á tónleikum og
fann að hjartað sló örar en venjulega.
Systir hans hafði verið ekkja í tólf ár. Emil,
maðurinn hennar, hafði auðgast verulega á
sölu símsvara á níunda áratugnum. Hann hafði
snemma farið á eftirlaun og týnst einhvers
staðar í hyldýpi alls þess tíma sem skyndilega
var aflögu.
Systkinin voru ekki náin, síður en svo.
Raunar hafði Karl átt meira sameiginlegt með
Emil. Þeir höfðu notið samvista hvor við ann-
an, strengurinn á milli þeirra varð sífellt sterk-
ari. Einhvern tíma kviknaði sú hugmynd hjá
þeim að Karl flytti hreinlega inn til þeirra
hjóna. Þau voru barnlaus og bjuggu í húsi sem
taldi heil sjö svefnherbergi. Systir Karls lét að
lokum undan. Emil hafði bæði tögl og hagldir
þegar hann kaus og hann hafði sannfært hana
um að vel væri hægt að haga málum þannig að
hún þyrfti ekki að eyða of miklum tíma með
Karli.
Ljósin í salnum dofnuðu og þögnin lagðist
yfir. Hún var óvenjuáþreifanleg í kvöld. Karli
fannst eins og sessunautar hans hlytu að geta
heyrt í honum hjartsláttinn sem minnti helst á
úr sér genginn taktmæli. Fimm söngvarar
stigu loks fram og fengu fjögur hundruð ára
hljómabreiður Gesualdos til að hljóma nútíma-
legar en nokkuð annað sem Karl hafði heyrt
þennan vetur. Gesualdo gat á einu augnabliki
látið hrikta í stoðum heimsins. Það var gleði í
einum hljómi, þjáning í næsta, örvænting í
þeim þriðja áður en friðsæl sátt fylgdi þeim
fjórða. Tónlistin hafði yfir sér einrænan blæ
sem á köflum var allt að því óhugnanlegur.
Einn hugur, fimm raddir, hver hafði sína sögu
að segja.
Í fegurðinni bjó brjálæði.
Skömmu eftir að Karl flutti inn til þeirra
hjóna lést Emil. Hann hafði verið hjartveikur
og einn morguninn kom hann einfaldlega ekki
niður í morgunmat. Karl bjó áfram hjá systur
sinni. Hann gat eiginlega ekki flutt annað,
hafði misst vinnuna í menntaskólanum
skömmu áður en hann flutti inn. Hann hafði
svo sem ekki mótmælt uppsögninni sem var að
einhverju leyti út af miklum fjarvistum. Það
hafði komið í hans hlut að sinna öldruðum föð-
ur þeirra síðustu æviárin. Systir hans hafði
nær aldrei gefið sér tíma til þess að létta undir
með honum, en tók loks við sér síðustu dagana
sem gamli maðurinn lifði. Þegar kom að
kveðjustundinni krafðist hún þess að fá að vera
ein með honum. Þau hefðu alla tíð verið
óvenjunáin og gamli maðurinn þyldi varla
nema einn í einu við rúmstokkinn eins og kom-
ið var fyrir honum. Hún kunni að hefna sín.
Karl lokaði augunum. Svíðandi sársaukinn
streymdi um æðarnar þegar söngverkið færð-
ist nær óumflýjanlegum endalokunum.
„Ó hörmulegu örlög, sú sem lífið tendrað
gæti, færir mér feigð.“
Foreldrar þeirra systkina skildu skömmu
eftir að Karl fæddist. Systir hans var tíu árum
eldri og stundum fékk hann á tilfinninguna að
hún kenndi honum um hvernig fór fyrir hjóna-
bandinu. Hann kynntist henni ekki almenni-
lega fyrr en á fullorðinsárum og nú, eftir að
þau höfðu búið undir sama þaki í tólf ár, þekktu
þau hvort annað býsna vel. Auðvitað hlaut hún
að vita að Karl ætti elskhuga og hefði raunar
átt allan þann tíma sem hann hafði búið hjá
henni en það ræddu þau aldrei.
Þögnin ríkti í eitt augnablik áður en fagn-
aðarlætin brutust út, og einmitt þá fann Karl
fyrir yfirþyrmandi létti.
Tónlistin er samviska mín, hugsaði hann
með sér.
Systir hans hafði árum saman átt við van-
heilsu að stríða svo að hann vissi að fyrr eða
síðar myndi hann erfa hana. Hún lét hann hins
vegar bíða, ár eftir ár. Dæmigert fyrir hana að
vera svona lífseig, þvert á allar líkur. Hún var
líkamlega þrotin en bjó þó ævinlega yfir nægu
þreki til að minna á að hann bjó endurgjalds-
laust hjá henni, láta hann snattast fyrir sig
daginn út og daginn inn, kaupa í matinn og
elda, þvo þvott, þrífa ... jafnvel sjá um fjár-
málin. Hann var fangi í eigin lífi.
Karl veitti því nú athygli að sessunautar
hans og kunningjar, læknahjónin, voru staðin á
fætur og klöppuðu ákaft. Þau höfðu átt áskrift-
armiða í sæti eitt og tvö í þrettándu röð um
árabil. Hann stóð sömuleiðis á fætur, rétti vel
úr sér og splæsti í eitt bravó. Tónlistin hafði
losað um eitthvað innra með honum.
Hann vissi að þegar hann kæmi heim gæti
endurreisnin hafist.
Fyrir nokkrum vikum hafði hann verið að
vinna í skattframtalinu hennar og spurt kæru-
leysislega hvort hún hefði gert erfðaskrá. „Af
hverju ætti ég að gera það? Þú eignast þetta
hvort sem er allt,“ hafði hún svarað.
Þá um kvöldið hafði hann valið þessa tón-
leika.
„Láttu þetta líta út eins og misheppnað inn-
brot,“ voru fyrirmælin sem hann gaf elskhuga
sínum.
Auðvitað yrði þetta krefjandi kvöld. Karl
myndi finna líkið, hringja í lögregluna og gera
grein fyrir því að hann hefði verið á tónleikum
allt kvöldið. Hann hafði spjallað við læknahjón-
in áður en tónleikarnir hófust og þau myndu
staðfesta þessa fullkomnu fjarvistarsönnun.
Ég trúi þessu ekki. Mér þótti svo óend-
anlega vænt um hana. Hann hafði æft sig að
kreista fram tár.
Og svo þegar búið væri að fjarlægja líkið
gæti hann komið sér vel fyrir í stofunni sinni og
hlustað aftur á Gesualdo.
Morgunblaðið/Ómar
Tónleikarnir
Jólasaga eftir Ragnar Jónasson og Víking Heiðar Ólafsson